Niemiecka karykatura propagandowa o Sowietach (1941)

23 czerwca 1941 roku Goebbels zapisał w swoim dzienniku: „Przemawia Mołotow: wściekłe wyzwiska, odwołanie do patriotyzmu, płaczliwe skargi, spośród tego wyziera strach: „Zwyciężymy” - powiada on. Biedak! Anglia jeszcze w rozterce. Zbyt duże zaskoczenie. Antonescu wygłasza poetyckie proklamacje do wojska i narodu. Finlandia jeszcze się nie rusza. Węgry przystępują do nas w mocnym antybolszewickim stylu. Włochy wypowiadają Rosji wojnę. Bardzo rozsądnie. Fala anty bolszewizmu idzie przez całą Europę.”

Tak Goebbels komentował pierwsze chwile po rozpoczęciu inwazji na ZSRR. Propagandowe natarcie ruszyło zaraz za regularnym wojskiem. Najwięcej bezprecedensowych ataków na wizerunek kraju rad i Stalina wykonywała karykatura prasowa. Rysownicy mieli wolną rękę w kwestii besztania sowieckiej Rosji. Dzięki temu ołówki odrysowywały najbardziej „czarny” obraz sowietów aby zohydzić ich w społeczeństwie niemieckim (do niedawna jeszcze trąbiono o przyjaźni i wielkoduszności Rosjan). Inną cechą propagandy „w karykaturze” była groteska, podkreślanie seksualności i wyuzdania wroga. Prasa szafowała kolorowymi ilustracjami, na których „Sowiet zawsze jest czerwony”. Rysunki docierały również przez „żart” do młodszych czytelników.

Karykatura z łatwością utwierdzała w umysłach młodych ludzi wykładniki ideologiczne. Uśmiechnięty Stalin przeważnie był malowany na czerwono, najczęściej miał „kruczy nos” co miało wskazywać na jego „żydowskość”, pojawiały się małe gwiazdy Dawida, szydercze uśmiechy oraz twarze o wyrazie sugerującym złe intencje. Propaganda rysunku realizowała proces ujednolicania pojęć - zło, bolszewik, komunizm, Żyd, prymitywizm, zagrożenie.

Można powiedzieć, że propaganda karykatury prasowej uciekała w „krwawą satyrę”, jej polityczna odpowiedniczka była znacznie bardziej poważna i górnolotna (plakaty, filmy). Rysunki antysowieckie były również formą komentarza politycznego, wyśmiewano sojusz brytyjsko - sowiecki, pomoc jaką USA udzielała ZSRR, rzekome żydowskie machinacje polityczne, demokratyczne kukiełki etc. Bardzo często karykatura popadała przez swój ładunek nienawiści w wulgaryzm i prostactwo, które trafiały w najniższe instynkty społeczeństwa.

Poniżej prezentujemy wybrane przykłady karykatury prasowej z okresu czerwca - lipca 1941 roku.