„Początki państw. Czechy” – M. Matla – recenzja


Z taką książką warto udać się do jednej z niewielkich praskich restauracji, by w  towarzystwie regionalnych napitków poznawać przeszłość jednego z naszych najbliższych sąsiadów.

poczatki-panstw-czechy-b-iext23900977Marzena Matla przygotowało tekst skierowany do czytelnika polskiego. Książka z całą pewnością nie próbuje być uniwersalnym traktatem o początkach państwa Czechów i Morawian. W trakcie lektury wielokrotnie spotykamy się z opisywaniem pewnym zdarzeń z punku widzenia Polaka, co rzecz jasna nie może być żadnym zarzutem w stosunku do autorki, która z racji swoich zainteresowań badawczych posiada szeroką wiedzę na temat relacji polsko-czeskich epoki wieków średnich.

Nie jest to także tekst stricte naukowy, brakuje cech wyróżniających tego typu prace, jak aparat naukowy czy specjalistyczny język. Jest to więc książka popularnonaukowa z atrakcyjną bibliografią, w której, co warto zaznaczyć, bardzo wiele pozycji to źródła i prace czeskie.

Autorka zaprezentowała czytelnikom przyjemny w odbiorze spacer po najdawniejszych dziejach Czechów, ich przodków i państw, w których granicach leżały ziemie naszego sąsiada. Rozpoczynamy go wraz z nią od legend założycielskich i prób zestawienia ich z wynikami prac naukowych. Dobra orientacja autorki w podjętym temacie pozwoliła jej wybrać fragmenty źródeł, które oddają ducha epoki i wskazują nam na podobieństwa z opowieściami o początkach wielu innych państw.

Chronologiczna prezentacja kolejnych etapów kształtowania się państwowości w obszarze Kotliny Czeskiej, a następnie rozciąganie dominacji panujących na pozostałe obszary, jest klarownym i klasycznym spojrzeniem na historię, której głównym bohaterem wydają się dynastie panujące i ich dzieje. Autorka nie zaproponowała żadnej innowacyjnej czy alternatywnej metody prezentacji początków państwa Czechów. Pod tym względem praca wpisuje się w klasyczny trend historiograficzny łączący kwestie administracyjne z elitą rządzącą i odsuwający w cień pozostałe elementy życia państwowego. Mamy tu do czynienia z najczęściej realizowaną historią polityczną ukazującą sojusze, wojny, walki  o wpływy i granice.

W pracach takich jak ta brakuje także prób odpowiedzi na pytanie, jak rozwój państwowości czeskiej wpływał na kraje sąsiednie, ich wzajemne stosunki i politykę. Jest to nieco trudniejsze do przeanalizowania zagadnienie, ale jego prezentacja mogłaby ukazać złożoność procesów historycznych. Ponadto autorka niewiele wspomina a relacjach „aparatu administracyjnego” z poddanym ludem i jego świadomości, lub jej braku, wspólnoty narodowej, plemiennej czy państwowej.

Popularnonaukowy styl pracy mogłyby uatrakcyjnić ilustracje i ukazujące fazy rozwoju państwa mapy. Pod tym kątem książka wydaje się być zbyt uboga, co wpływa na jej odbiór. Dla historyków i znawców tematu  nie będzie to pozycja bardzo atrakcyjna, gdyż treści tam zawarte są raczej powtórzeniem powszechnej wiedzy, którą uzupełniają zdecydowanie inne prace autorki. Jest to natomiast wartościowa pozycja dla osób interesujących się przeszłością i chcących poznać nieco bliżej początki państwowości naszego sąsiada. Właśnie to wydaje się największym plusem pracy, przystępny język i klarownie przedstawiona faktografia, pozbawiona nadmiernej „encyklopedyzacji”, która odstrasza od historii znaczną liczbę czytelników.

Plus/Minus

Na plus:

- atrakcyjna bibliografia złożona w dużej mierze z prac czeskojęzycznych

- bardzo przystępny język i sposób przedstawiania treści

- jasno postawiony problem badawczy i syntetyczna realizacja

- estetyczne wydanie

Na minus:

- klasyczne podejście do realizowanego tematu, brak innowacyjnych metod badawczych

- stosunkowo uboga szata graficzna

- powtarzalność treści w stosunku do podobnych prac

Tytuł: Początki państw. Czechy

Autor: Marzena Matla

Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Rok wydania: 2014

ISBN: 978-83-7177-806-3

Liczba stron: 311

Okładka: miękka

Cena: 34,90

Ocena recenzenta: 6/10

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.

3 komentarze

  1. Pawel.M. pisze:

    »Na minus:
    - klasyczne podejście do realizowanego tematu, brak innowacyjnych metod badawczych«

    Chodzi o to, że autorka nie beble bez podstawy źródłowej czy wręcz sprzecznie z nią w stylu Urbańczyka?

    http://seczytam.blogspot.com/2015/01/marzena-matla-czechy.html

  2. Marcin Janakowski pisze:

    Witam,
    W przypadku badania tak wczesnych okresów, gdzie baza źródeł pisanych jest mocno ograniczona, dobrze jest mocniej akcentować ustalenia archeologiczne, stosować więcej analiz porównawczych z innymi, ościennymi organizmami państwowymi tudzież quasi państwowymi, ukazywać omawiany temat z perspektywy innych grup itp. Daje to zdecydowanie ciekawsze rezultaty, jest co prawda zdecydowanie trudniejsze ale moim zdaniem warte poświęcenia. Jest to jednak dobrze przygotowana synteza i na pewno warto mieć ją w swoim księgozbiorze.

    • Pawel.M. pisze:

      Autorka nie odwołuje się do ustaleń archeologii, bo jej książka jest oparta na naukowej pracy „Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo” - tam są też ustalenia archeologów. Nie ma potrzeby przedstawiania tego wszystkiego w pozycji popularnej, gdzie przedstawia się raczej wnioski, niż drogę do nich prowadzącą.

Zostaw własny komentarz