Rosyjskie rewolucje na zdjęciach

W 1917 roku ostatecznie rozpadło się Imperium Rosyjskie. Dwie rewolucje, najpierw lutowa, potem październikowa, zmiotły z powierzchni Ziemi ponad 370-letnią władzę cara Wszechrusi. Jesteście ciekawi jak wyglądała agonia Imperium? Zapraszamy na ostatnią część cyklu „Ostatnie dni carskiej Rosji”, w którym przedstawimy tym razem zdjęcia z rewolucji 1905 roku oraz rewolucji lutowej i październikowej.

Rewolucja 1905 roku

Pierwszą rosyjską rewolucją w XX wieku była rewolucja 1905 roku. Na skutek zapaści gospodarczej, niezadowolenia społecznego i osłabienia pozycji caratu przegraną wojną z Japonią, 26 grudnia 1904 roku wybuchły strajki w Baku i Petersburgu, które rozlały się na cały kraj. W styczniu 1905 w całym Imperium Rosyjskim dochodziło do walk, 9 (22) stycznia 1905 roku doszło 200-tysięcznej demonstracji robotników w Petersburgu, którą krwawo stłumiło wojsko. W masakrze zginęło od 800 do ok. 1000 osób. Również w Królestwie Polskim dochodziło do manifestacji, a także walk i zamachów. W styczniu w Warszawie demonstranci starli się z wojskiem, zginęło ponad 100 osób. W czerwcu w Łodzi wybuchło dwudniowe zbrojne powstanie, które stłumili Kozacy. Zginęło 160 osób, a ok. 2000 odniosło rany. Strajki i walki wybuchały także w Odessie, Moskwie, w Rydze, na Kaukazie i w wielu innych częściach kraju. Manifestacje rozpędzało wojsko. Mikołaj II został zmuszony do pójścia na pewne ustępstwa.

Rewolucja lutowa

W styczniu i lutym 1917 roku sytuacja w Rosji była katastrofalna. Nieudolne rządy kolejnych premierów i ministrów z polecenia caryca i Rasputina, klęski i śmierć milionów rosyjskich żołnierzy na frontach I wojny światowej oraz fatalna sytuacja gospodarcza i żywnościowa w kraju doprowadziły do rozruchów społecznych. Ludność dużych miast strajkowała, narastały nastroje antycarskie, podsycane dodatkowo przez politycznych agitatorów i niemieckich agentów w rodzaju Lenina, sponsorowanych przez Kajzera w celu destabilizacji Imperium Rosyjskiego i jego wycofania się z udziału w Wielkiej Wojnie.

W Rosji wrzało, na skutek sparaliżowania kolei ostrą zimą żołnierze na froncie byli źle wyekwipowani, a w miastach, w szczególności w Piotrogrodzie zabrakło mąki i chleba, głodni robotnicy wyszli na ulice.

22 lutego (7 marca) cesarz wyjechał do Mohylewa, do Stawki Naczelnego Dowódcy. 23 lutego (8 marca), gdy doszło do wielkiego strajku w Zakładach Putiłowskich. Demonstranci starli się z policją. Przez kolejne dni dołączali inni robotnicy z innych fabryk i ludność miasta. 24 lutego (9 marca) przeciwko 300 tys. strajkujących rząd wysłał policję i wojsko, a monarcha zakazał zgromadzeń publicznych pod karą rozstrzelania. Jednakże żołnierze piotrogrodzkiego garnizonu odmówili tłumienia rozruchów. Następnego dnia strajków Mikołaj II polecił rządowi użyć regularnych oddziałów wojska do tłumienia rebelii.

26 lutego (11 marca) na ulice wyszło około 200 tys. ludzi. W odpowiedzi na to wojsko wkroczyło do Piotrogrodu i rozpędziło demonstrację przy użyciu siły. Żołnierze otworzyli ogień, zginęło ok. 150 osób. Cześć wojska odmówiła jednak strzelania do rodaków. Zbuntował się Pułk Pawłowski, żołnierze zaczęli przyłączać się do strajkujących zabijając lub przepędzając swoich oficerów. Tłum wraz z sołdatami zaatakował gmachy rządowe i starł się z policją. Zajęto arsenał miejski, siedzibę MSW i Ochrany, zdobyto i otwarto więzienia, w tym także Twierdzę Pietropawłowską. Doszło do masowych grabieży, walk i dewastacji. Niszczono symbole monarchii.

Rząd carski zupełnie stracił kontrolę nad sytuacją i 13 marca (28 lutego) w Piotrogrodzie mógł liczyć na wierność jedynie około dwóch tysięcy żołnierzy. Próba formowania korpusu ekspedycyjnego pod gen. Iwanowem w celu odbicia stolicy okazała się nierealna. 1 (14) marca 1917 roku o godzinie 19:05 imperatorski pociąg został zatrzymany przez rewolucjonistów w okolicach Pskowa. 2 (15) marca uwięziony w pociągu cesarz Mikołaj II przekonał się, że sytuacja jest beznadziejna, a utrzymanie władzy nie jest możliwe. Naciskany przez polityków, w imieniu swoim oraz swojego syna abdykował na rzecz młodszego brata, wielkiego księcia Michała Aleksandrowicza. Ten jednak zdając sobie sprawę z powagi sytuacji, korony nie przyjął, przekazując pełnię władzy Tymczasowemu Komitetowi Dumy. Powołano Rząd Tymczasowy ks. Lwowa. Działacze lewicowi utworzyli z kolei Sowiet - Piotrogrodzką Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Nastąpił okres dwuwładzy.

Rewolucja październikowa

Wytworzona przez rewolucję lutową dwuwładza w Rosji była przyczyną pogłębiającego się kryzysu politycznego. Niepowodzenia wojenne oraz niezadowolenie społeczne wynikające z przedłużania wyniszczającego konfliktu wzmacniały tylko władzę bolszewików głoszących konieczność zawarcia natychmiastowego pokoju.

W dniach 27–31 sierpnia (9–13 września) 1917 miała miejsce próba puczu generała Korniłowa, który ruszył z wiernymi sobie oddziałami na stolicę. W celu osłabienia konserwatywnego generała premier Kiereński uwolnił z więzienia przywódców ruchu komunistycznego oraz pozwolił bolszewikom na rozbudowę i uzbrojenie Czerwonej Gwardii. Pucz się załamał, jednak bolszewicy ani myśleli oddać broni. Pozycja Rządu Tymczasowego słabła, aż wreszcie w nocy 24/25 października (6/7 listopada) 1917 roku rozpoczęła się rewolucja październikowa. Zbrojne oddziały czerwonych ruszyły do walki.

Następnej nocy, ok. godziny drugiej 26 października (8 listopada) 1917 zdobyto szturmem Pałac Zimowy - siedzibą Rządu Tymczasowego Aleksandra Kiereńskiego. Przywódców aresztowano, zaś władzę objął Ogólnorosyjski Zjazd Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Proklamowana została Republika Radziecka, a w Rosji rozpoczął się okres terroru, mordów i wszechwładnej tajnej policji.