Zakończyć życie na szafocie – ofiary krwawych rządów Tudorów

Nie bez przyczyny dynastia Tudorów nosi miano jednej z najbardziej krwawych w historii – z rozkazów kolejnych monarchów zginęło wielu ludzi, w tym również niewinnych. Kim były i za co zostały skazane na śmierć ich najbardziej znane ofiary?

Małgorzata de la Pole, autor nieznany

Rodzeństwo Plantagenetów

W wieku dziesięciu lat w Tower osadzony został Edward Warwick, syn nieżyjących już księcia Clarence - wuja królowej Elżbiety York - i Izabeli Neville. Młody Edward stał się zagrożeniem dla nowego króla Henryka VII, który nie mógł poczuć się pewnie na tronie, podczas gdy potomkowie Plantagenetów wciąż żyli i mogli knuć przeciw niemu.

Nie mylił się. Podczas gdy Edward znajdował się w Tower pod kluczem, pojawił się nagle znikąd pretendent do korony, Lambert Simnel, który twierdził, że jest on właśnie Edwardem Warwickiem, któremu udało się zbiec z Tower. Wielu mu uwierzyło i poparło go, Henryk VII nie miał więc wyjścia i zmuszony był pokazać chłopca Londyńczykom, udowadniając tym samym, że Simnel jest tylko oszustem, a prawdziwy Warwick ma się dobrze. Nie była to jednak do końca prawda. Chłopiec, który został odizolowany od ludzi był zamknięty w sobie i strachliwy, niektórzy twierdzili nawet, że stracił rozum. Kiedy pojawił się kolejny, jeszcze groźniejszy pretendent o imieniu Perkin Warbeck, udało się królowi upiec dwie pieczenie na jednym ogniu i pozbyć się dwóch młodzieńców, którzy rzekomo mieli spiskować wspólnie przeciwko monarsze. Wątpliwe jest jednak, aby Warwick był zdolny do czegoś takiego.

Warwick został pozbawiony życia w 1499 roku za czyn, którego nie popełnił. Jego śmierć była bowiem warunkiem, po spełnieniu którego do Anglii przyjechać miała młoda infantka hiszpańska, Katarzyna Aragońska. Dziewczyna miała zostać żoną następcy tronu, Artura, lecz jej rodzice Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska chcieli mieć pewność, że żaden pretendent nie będzie zagrażał młodej parze, kiedy w końcu zasiądzie ona na tronie.

W tym samym czasie starsza siostra Edwarda, Małgorzata de la Pole wyjechała do Walii, aby zaopiekować się księciem Arturem i jego małżonką. Choć została straszliwie skrzywdzona przez króla, który pozbawił życia jej brata, Małgorzata wiernie służyła jemu, a następnie jego synowi, Henrykowi VIII. Zaprzyjaźniła się szczerze z Katarzyną Aragońską i troszczyła się o jej córkę Marię. Przeżyła wiele wzlotów i upadków, jednak udało się jej dożyć całych sześćdziesięciu ośmiu lat. Ostatecznie jednak Henryk VIII, przy którego boku znajdowała się od jego najmłodszych lat, skazał ją na śmierć za zdradę, choć nikt nie miał wątpliwości, że tak jak i jej brat straciła życie przez swoje pochodzenie.

Nauczyciel, przyjaciel, doradca

Thomas More

Thomas More był człowiekiem niezwykle wykształconym, inteligentnym i cenionym. Dzięki swojej bystrości oraz ciekawym spostrzeżeniom zyskał przyjaźń Erazma z Rotterdamu a także Henryka VIII, którego zaufanie zyskał sobie, gdy ten był jeszcze księciem.

More był również pisarzem – jego najsłynniejszym dziełem jest „Utopia”, która opisuje fikcyjną, wyidealizowaną krainę, która najprawdopodobniej miała być przeciwieństwem świata, w którym żył. Spod jego pióra wyszła również historia króla Ryszarda III, któremu to zarzucał wiele okropnych czynów.

Po śmierci kardynała Thomasa Wolseya, który wręcz rządził Anglią u boku Henryka VIII, More zajął jego miejsce królewskiego kanclerza. Skupił się wtedy na wyplenieniu herezji, która była jego solą w oku.

More był zagorzałym katolikiem i sprzeciwiał się reformacji, więc kiedy Henryk VIII zażądał od niego i innych poddanych podpisania aktu, który czynił go Głową Kościoła Anglii, More nie zgodził się na złożenie podpisu. Choć była to dla Henryka trudna decyzja, wtrącił przyjaciela do Tower. Zapewne miał nadzieję, że niewola skłoni go do zgody, jednak Thomas More nie dał się złamać. Wolał umrzeć, niż podpisać dokument, który pozbawiał papieża władzy nad angielskim Kościołem.

Thomas More zmarł śmiercią męczeńską. W roku 1935 został kanonizowany przez papieża Piusa XI. 

Katarzyna Howard, szkic Hansa Holbeina Młodszego

Dwie królowe

Anna Boleyn była drugą żoną Henryka VIII, a Katarzyna Howard – piątą. Te spokrewnione ze sobą kobiety najpierw skradły serce króla, aby w końcu oddać swe głowy katu. Obie zostały oskarżone o cudzołóstwo: Anna rzekomo sypiała z wieloma mężczyznami, w tym ze swoim własnym bratem, co jednak było zwykłym kłamstwem, Katarzyna natomiast sama przyznała się do romansu z jednym z ulubionych dworzan Henryka.

Król nie mógł znieść zdrady, jakiej miała dopuścić się wobec niego Anna. Był wściekły, że dał się omamić i dlatego też łatwo uwierzył w plotki mówiące, iż Anna Boleyn była czarownicą, a to oznaczało, że musiała rzucić na niego urok, który sprawił, że ten ją pokochał. Potężny król, który na oku miał już kolejną kandydatkę na żonę z łatwością więc skazał na śmierć kobietę, której nie udało się wydać na świat męskiego potomka oraz unieważnił małżeństwo z nią, pozbawiając tym samym ich córkę Elżbietę tytułu księżniczki.

Anna została pozbawiona życia z pomocą kata specjalnie sprowadzonego z Francji, który odłączył jej głowę od ciała ostrym mieczem. Katarzyna Howard z kolei nie mogła liczyć na taki „luksus„ i na jej szyję spadł tępy topór. Ta młoda i naiwna dziewczyna zawiodła Henryka, który pragnął wierzyć, że jest czysta i niewinna. Nazywał ją nawet swą ”Różą bez kolców”. Niestety, owa róża szukała pocieszenia w ramionach młodego mężczyzny, który był z pewnością dla niej ukojeniem po nocach spędzanych w towarzystwie starzejącego się króla.

Lady Jane Grey

Dziewięciodniowa królowa

Lady Jane Grey miała szesnaście lat, kiedy zmarł król Edward VI, a ona została ogłoszona królową. Aby mogła zasiąść na tronie jej teść, hrabia Northumberland przekonał Edwarda, aby ten skreślił swe siostry Marię i Elżbietę z aktu ustanawiającego kolejność sukcesji. Nie było to trudne, gdyż Edward chciał, aby korona przeszła w ręce kogoś, kto utrzyma w Anglii wiarę protestancką, Jane wydawała się więc idealną kandydatką.

Dziewczyna nie pragnęła takiego wywyższenia – z dnia na dzień stała się królową Anglii, w dodatku nie mogła poczuć się na tronie zbyt pewnie, gdyż Maria Tudor, której należała się korona, postanowiła zawalczyć o to, co było jej przeznaczone. Choć zarówno ojciec Jane jak i jej teść walczyli by utrzymała się na tronie, nie byli w stanie zapewnić jej bezpieczeństwa. Maria wygrała i została ogłoszona królową, Jane zaś wraz ze swym mężem Guildfordem Dudleyem została wtrącona do Tower.

Nowa królowa nie pragnęła jej śmierci i wstrzymywała się z decyzją o egzekucji. Miała nadzieję, że dziewczyna zgodzi się przejść na wiarę katolicką i uchroni siebie i swoją duszę przed potępieniem, a jednocześnie nie będzie już pretendentką dla protestanckich poddanych. Jednak Jane mimo swego młodego wieku była nieugięta i nie przystała na stawiane jej warunki. Choć była jedynie posłuszną córką, która robiła to, co kazali jej czynić rodzice, Jane została oskarżona o zdradę i pozbawiona życia. To samo spotkało jej męża.

Robert Deveraux, autorstwa Isaaca Olivera

Faworyt królowej

U boku Elżbiety I zawsze znajdował się ktoś, kto gotów był prawić jej komplementy i szeptać czułe słówka, których ona tak bardzo pragnęła. Przez wiele długich lat było to głównym zadaniem Roberta Dudleya, który był jej przyjacielem, powiernikiem, być może także kochankiem. Kiedy jednak Dudley zmarł, a starzejąca się Elżbieta została sama, jego miejsce zajął jego pasierb, Robert Devereux, który – co bardzo prawdopodobne – mógł być nawet synem jego i Letycji Knowllys.

Młody, przystojny i porywczy Devereux szybko awansował i został hrabią Essexu. Elżbieta nie szczędziła mu zaszczytów oraz bogactw, którymi co rusz go obdarowywała. Kiedy jednak został mianowany Namiestnikiem Irlandii jego sytuacja zaczęła się gwałtownie pogarszać. Z dala od dworu i królowej, która go rozpieszczała zrobił się nerwowy i nie miał problemów z tym, aby kiedy tylko miał okazję wyładowywać swą złość na monarchini, która, jak zapewne był przekonany, była w stanie wybaczyć mu wszystko.

Mylił się. Gdy sam zdecydował się zawrzeć rozejm w imieniu Elżbiety, wzbudził jej gniew i popadł w niełaskę. Rozzłoszczony swą pogarszającą się sytuacją, podjął desperacką próbę i zorganizował rebelię. Wjechał do Londynu i siłą chciał wymusić audiencję u królowej, co tylko pogorszyło jego sytuację. Został skazany na śmierć za zdradę i obrazę majestatu.

Po jego śmierci stan zdrowia królowej Elżbiety zaczął się pogarszać. Coraz mniej ufała ludziom, którzy ją otaczali, gdyż wiedziała, że nawet najbliżsi przyjaciele mogą ją zawieść.

Maria Stuart

Szkocka królowa

Maria Stuart przyszła na świat jako córka szkockiego króla Jakuba V i jego żony francuskiego pochodzenia, Marii de Guise. Gdy miała zaledwie 6 dni, zmarł jej ojciec, a ona sama jako niemowlę została ogłoszona królową Szkocji i koronowana niedługo później.

Maria była niezwykle dobrą partią dla wielu europejskich książąt. Na swoją synową wybrał ją nawet Henryk VIII, który żeniąc ją ze swym synem Edwardem zdobyłby Szkocję i umocnił panowanie dynastii Tudorów, której krew płynęła również w żyłach Marii. Anglicy nie znali jednak granic i w końcu doszło do konfliktu. Matka Marii widziała tylko jedno rozwiązanie – zaręczyć swą córkę z francuskim delfinem i wywieźć ją do Francji, gdzie ta mogłaby być bezpieczna.

Ostatecznie Maria została królową Francji, jednak jej młody małżonek zmarł zaledwie po dwóch latach panowania. Owdowiała królowa wróciła do Szkocji, gdzie po kilku latach wyszła za mąż za angielskiego poddanego, lorda Darnleya. Małżeństwo nie było jednak szczęśliwe, a Maria zawiodła się na małżonku, który wykorzystywał zdobytą władzę i stał się niezwykle arogancki. Stosunków między nimi nie poprawiło nawet przyjście na świat ich syna, Jakuba.

Kłopoty królowej Szkotów rozpoczęły się, kiedy zawiązany został spisek przeciwko Darnleyowi, który w skutek niego stracił życie. O atak obwiniono hrabiego Bothwell, który nawiązał romans z Marią i został jej kolejnym mężem. To właśnie przez to szkoccy lordowie podnieśli bunt i zmusili Marię do abdykacji na rzecz jej maleńkiego syna oraz aresztowali ją. Pozornie na szczęście dla królowej, udało się jej uciec. Postanowiła poszukać schronienia w Anglii, gdzie byłaby bezpieczna pod okiem swej potężnej kuzynki, Elżbiety I.

Elżbieta nie ufała jednak Marii. Uwięziła ją i zleciła dochodzenie, które miało określić rolę, jaką pełniła Maria w spisku, który doprowadził do śmierci Darnleya. Królowa Szkotów przez wiele długich lat żyła w ciągłej niepewności, więziona przez swoją kuzynkę. Wiedziała jednak, że w oczach wielu Anglików, tych, którzy w duchu wciąż byli katolikami, to właśnie ona, a nie Elżbieta, powinna zostać królową Anglii. Kiedy więc katoliccy poddani zaczęli przygotowywać się do przewrotu, który miał posadzić ją na tronie, dała im swoje błogosławieństwo. Doprowadziło to do jej ostatecznego upadku.

Królowa Elżbieta długo wahała się czy podpisać wyrok śmierci swej kuzynki. Miała wątpliwości, czy powinna odbierać życie innej namaszczonej monarchini. Ostatecznie jednak podpisała dokument, a Maria, królowa Szkotów, za udział w spisku, który miał na celu pozbawienie Elżbiety I życia, oddała swoją głowę katu.

Szesnaście lat później Elżbieta wybrała syna Marii, Jakuba, na swego następcę tronu.

Bibliografia:

1. J. Meyer, Tudorowie, Wydawnictwo Astra, Kraków 2012.
2. Erickson, Elżbieta I, Świat Książki, Warszawa 2001.
3. Erickson, Anna Boleyn, Świat Książki, Warszawa 2001.
4. Gristwood, Elżbieta I i Robert Dudley, Wydawnictwo Astra, Kraków 2014.
5. Penn, Henryk VII. Świt Anglii Tudorów, Wydawnictwo Astra, Kraków 2014.

Więcej o historii Anglii przeczytasz klikając na poniższą grafikę: