„Baldwin IV. Król trędowaty” - B. Hamilton - recenzja

Pustynia, gorąco od którego powietrze aż drga. Ryk wielbłądów i stłumione krzyki wojowników Allaha unoszą się do nieba. Wielka armia ludzi i zwierząt stoi na pustyni. Nagle w pyle horyzontu coś się błyska. Mrużysz oczy, nie widzisz dokładnie, stop. Tak, to migocze wielki krzyż niesiony przez mnichów. Za nim idzie wielka armia. Tak, Jerozolima nadchodzi! Na jej czele jedzie człowiek, trzyma się w siodle z wyraźnym trudem. Jest chory. To trędowaty król, Baldwin IV. Jak wspominał kronikarz - „Dopóki żył, był niepokonany”. Jemu swoją książkę poświęca Bernard Hamilton.

Oczywiście wielu z was oglądało „Królestwo niebieskie„ w reżyserii Ridley’a Scotta. Niektórzy być może czytali książkę Zofii Kossak-Szczuckiej „Król trędowaty„. Teraz jednak mamy okazję zapoznać się z naukową biografią tej bardzo ciekawej postaci. Postaci na swój sposób tragicznej, ale i symbolicznej. Autor omawianej pozycji do tego swoje zadanie traktuje szeroko. Cała książka to przy okazji świetny rzut oka na Królestwo Jerozolimskie tuż przed upadkiem. Autor znakomicie analizuje politykę wewnętrzną jak i zagraniczną Królestwa, ale i sytuację gospodarczą i polityczną całego regionu. Otrzymujemy więc pogłębione spojrzenie na bardzo ciekawe miejsce w bardzo ciekawym czasie. Jak się jednak okazuje historia i ludzkie życie jest bardziej skomplikowane i nieoczekiwane niż scenariusz filmowy, zatem Ci którzy pamiętają „złego„ Renalda z Chatillon albo ”szlachetnego” Tyberiasza o ”Saladynie” nie wspominając jako filmowe postaci, nieco się zawiodą. Samo życie było bardziej skomplikowane. Zachęcam do lektury, bo już tylko z tych powodów warto sięgnąć po książkę.

Przyczyn do jej przeczytania jest jednak więcej. Warto wymienić umiejętne krytyczne korzystanie z wielu źródeł epoki. Autor nie tylko opisuje nam te wydarzenia, pokazuje też dlaczego tak sądzi. Potrafi powiedzieć, że w Eracles o Gwidonie z Lusignan napisali wprawdzie tak, ale trzeba pamiętać że to źródło było generalnie krytyczne wobec Gwidona, a jednocześnie w źródłach muzułmańskich napisano inaczej. To jest nieoceniony wgląd w warsztat badacza. Zauważę tutaj, że Hamilton poświęca wstęp książki na przegląd źródeł na których się opierał. Pokazuje kontekst ich powstania i ich charakter. Taki rozdział wydaje się pozornie nieciekawy, ale bardzo dużo mówi nam o ludziach, dzięki którym dziś wiemy nieco więcej o tamtych czasach. Taki rozdział mówi nam wreszcie bardzo dużo o charakterze źródeł na jakich opiera się każdy badacz średniowiecza.

Wreszcie sam Baldwin IV, postać paradoksalnie nieco nieobecna w całej książce. To jest jednak częsty problem przy opisywaniu bardzo odległych postaci. Widzimy wydarzenia, których król był często jednym z najważniejszych uczestników, a czasem tylko motorem. Nie ma tu jednak „psychologizowania”, nie wiemy co myślał Król trędowaty. Baldwin IV Nie zostawił żadnych pamiętników i w związku z tym autor ucieka od wkładania w jego głowę różnych myśli. To dobrze, dzięki temu widzimy tylko młodego, chorego człowieka i jego działania. Autor dopiero pod sam koniec pozwala sobie na nieco bardziej emocjonalne opisy i zwraca naszą uwagę na wyjątkowość choroby, która ostatecznie go zabiła. Choroby, która powodowała, że sprawowanie tak odpowiedzialnej funkcji musiało być wielkim ciężarem. Ponownie jednak jest w tym bardzo oszczędny i nie narzuca tu swojego zdania. Sam czasami zapominałem że opisywany król, to bardzo młody człowiek cierpiący na bolesną chorobę.

Autor dodatkowo rozumie średniowiecze, okres jednak mocno odległy od naszych czasów i naszego systemu wartości. Ludzie mieli wtedy nieco inne wartości, nieco inne marzenia. Chwali mu się, że próbuje pomóc nam zrozumieć na czym te różnice polegały i dlaczego żarliwość religijna była ważnym aspektem oceny siły państwa, jak choćby dziś innowacyjność gospodarki.

Książka bardzo poprawnie wydana, przypisy u dołu strony co jest dla mnie najwygodniejsze. W środku nieco biało-czarnych rycin z epoki oraz kilka zdjęć opisywanych miejsc z czasów dzisiejszych wprowadzają nieco kolorytu. Na początku dwie istotne mapy regionu, które ułatwiają orientację w opisywanych wydarzeniach.

Plus/Minus
Na plus:
+ umiejętne przekazanie przez autora swojego rozumienia średniowiecza
+ brak zbędnego psychologizowania
+ umiejętne operowanie źródłami
+ jasność wywodu i argumentowania prezentowanych tez

Na minus:
- momentami za mało samego Baldwina IV

Tytuł: Baldwin IV. Król trędowaty
Autor: Bernard Hamilton
Wydanie: 2014
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie
ISBN: 978-83-7177-983-1
Stron: 414
Oprawa: twarda
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 10/10