Królewski trójkąt. Edward II, Izabela i kochanek króla

Kiedy Edward Plantagenet zakładał na głowę koronę Anglii, stając się królem Edwardem II, z pewnością miał wielkie plany. Nie mógł się spodziewać, że na kartach historii zapisze się głównie dzięki skandalom, w jakie w jakie wplątał się zarówno sam, jak i przy pomocy niezwykle dzielnej żony.

Edward II Plantagenet

Edward, jak niemal każdy król, przy wyborze żony nie kierował się uczuciami. Chodziło o politykę, sojusze i dostatek. Izabela Francuska, córka wybitnego monarchy Filipa Pięknego, zwanego Królem z Żelaza, wydawała się idealną kandydatką. Do Anglii przybyła w wieku zaledwie dwunastu lat  z głową pełną marzeń. Zapewne nie była szczęśliwa, że musi opuścić swojego ojca i braci, lecz wiedziała, że jest zobowiązana spełnić swój obowiązek, a ślub z prawie dwa razy starszym od niej królem wydawał się być spełnieniem marzeń każdej księżniczki.

Gaveston

Niestety, Izabela szybko przekonała się, że życie w Anglii nie będzie usłane różami. Jej małżonek był oczywiście urodziwym i miłym człowiekiem, ale bardziej niż na niej, zależało mu na kimś innym. Jeszcze za życia swojego ojca, Edwarda I Długonogiego, obdarzył uczuciem gaskońskiego awanturnika – Piersa Gavestona. Skłonności homoseksualne syna i jego nieskrywana słabość do Gavestona nie podobały się panującemu królowi, kazał więc usunąć kontrowersyjnego przyjaciela z dworu. Rozłąka mężczyzn nie trwała jednak  długo, gdyż wkrótce zmarł Edward I, a Gaveston mógł ponownie stanąć u boku króla.

Czy Izabela od razu zrozumiała, jaka relacja łączy Edwarda z Gavestonem? Nie wiadomo, jednak na pewno wiedziała, że coś jest nie tak. Podczas ceremonii namaszczenia Izabeli na królową Anglii, to Gaveston trzymał koronę, a w trakcie uroczystości siedział cały czas u boku króla. Mało tego, arrasy, pod którymi siedzieli władcy wraz z królewskim przyjacielem, były wyszywane ręce Edwarda i właśnie Gavestona, zaś prezenty ślubne, które przekazał młodej parze ojciec Izabeli, zostały oddane właśnie jemu. Izabela na własnej skórze poczuła wtedy, jak smakuje pierwsze upokorzenie. Niezadowoleni byli też obecni na uroczystościach stryjowie królowej, którzy, po powrocie do Francji, nie omieszkali przekazać niepomyślnych wieści.

Problem nie tkwił jedynie w tym, że Edward II miał słabość do innego mężczyzny, chodziło bowiem o coś innego – w jego obecności kompletnie tracił głowę i nie myślał o niczym innym. Ciężko było się z nim porozumiewać, gdyż myślał tylko o Gavestonie i o tym, jak go zadowolić. Obdarowywał go wciąż nowymi prezentami: klejnotami, drogimi strojami, tytułami. Frustrowała się nie tylko Izabela, ale także angielscy magnaci. W 1312 roku wybuchła w kraju wojna domowa, oczywiście z powodu Gavestona, którego, dla dobra króla,chciano się pozbyć. Edward i Gaveston uciekali  niemal po całym kraju, nie udało im się jednak uniknąć nieszczęśliwego końca.

19 marca 1312 roku Edward i Gaveston stacjonowali na zamku Scarborough, lecz król musiał wyjechać. Jego kochanek został na miejscu i tam właśnie musiał się poddać tym, którzy uważali go za wroga. Aresztowano go, a miesiąc później wykonano na nim brutalną karę śmierci. Można sobie tylko wyobrazić, jak bardzo przeżył to rozżalony Edward, który poprzysiągł zemstę. Niedługo po tym, siedemnastoletnia Izabela urodziła syna.

Despenser

Jean Fouquet, „Powrót Izabeli Francuskiej do Anglii”

Upragniony następca ocieplił nieco relacje między swoimi rodzicami. A może powodem poprawy sytuacji był brak „tego trzeciego”, który dotąd zawsze mieszał się w ich sprawy?  Izabela została powiernicą i doradczynią Edwarda.Zapewne nie mogła liczyć na to, aby ją szczerze pokochał, lecz zadowalała ją jej pozycja: była królową, która dała Anglii kolejnego króla, a poddani ją szanowali. Wynegocjowała m.in. kruchy rozejm pomiędzy Edwardem a magnatami.Alians jednak, za sprawą Hrabiego Lancastera, powoli pękał. Nie był on bowiem sympatykiem króla – aktywnie przeciw niemu spiskował. Wkrótce okazało się też, że Edward sam dał mu do ręki broń.

W 1318 roku Edward ponownie zakochał się w mężczyźnie. Sprawa wydawała się być znacznie bardziej skomplikowania w porównaniu z wcześniejszym romansem. Hugh Despenser nie był  łasy jedynie na błyskotki. Wyróżniał się inteligencją i przebiegłością, doskonale wiedział w jaki sposób wykorzystać przychylność monarchy. Dzięki uczuciom, jakimi darzył go Edward II, Despenser zdobywał kolejne włości i bogactwa, które były odbierane jego rywalom. Nic dziwnego, że magnaci ponownie zaczęli się buntować. Pamiętając problem z przeszłości, doskonale zdawali sobie sprawę, że nic dobrego nie wyniknie z tej sytuacji, więc, na czele z Lancasterem, zaczęli żądać wygnania Despensera. Prawdopodobnie ich groźby okazały się skuteczne, gdyż zainteresowany uciekł za kanał La Manche, gdzie cierpliwie czekał na wiadomość od króla. W międzyczasie, Lancaster został złapany, oskarżony o zdradę i pozbawiony życia., zaś Despenser mógł wracać do Anglii na tarczy.

Okrutny i chytry kochanek Edwarda nie miał żadnego umiaru w swoich poczynaniach.  „Kładł łapę” na majątkach wielu magnatów, lecz kiedy postanowił dobrać się do bogactw królowej Izabeli i jej dzieci, miarka się przebrała.Królowa była już jednak wytrawnym politycznym graczem i spokojnie czekała, aż zdarzy się okazja do kontrataku. Pojawiła się ona w 1325 roku, kiedy Anglia i Francja spierały się o sprawowanie rządów pewnym terenie. Królowa postanowiła zgłosić się na negocjatora i wyjechała do rodzinnej Francji, aby prowadzić pertraktacje. To jednak była wersja oficjalna. Tak naprawdę zależało jej na tym, aby raz na zawsze pozbyć się Despensera. Kiedy królowa regenerowała siły w otoczeniu rodziny, postanowiła sprowadzić do Francji swojego syna. Pretekstem było złagodzenie nieciekawych relacji pomiędzy obydwoma krajami, dzięki przyjęciu przez Edwarda tytułu księcia Akwitanii. Dlaczego więc Edward II miałby się nie zgodzić? Nie spodziewał się jednak, że tylko pomoże Izabeli w jej chytrym planie.

Czuję, że małżeństwo to wspólnota między mężczyzną i kobietą… a między mnie i mego małżonka wkroczył ktoś, kto chce zerwać tę więź1 – oświadczyła  Izabela. Zagroziła też, że nie wróci do Anglii, że dopóki Depsenser nie zostanie ostatecznie usunięty. Edward II nie spodziewał się takiego ciosu od swojej własnej, potulnej do tej pory, żony. Nie mógł jej nawet oskarżyć o zdradę, gdyż zrzuciła całą winę na królewskiego kochanka. Jednak nawet w tamtym momencie Edward nie spodziewał się, że Izabela nie ma zamiaru zakończyć konfliktu tylko na pozbyciu się Despensera – tak naprawdę chciała też pozbyć się samego Edwarda.

Były król

Prawdą jest, że Edward II nie nadawał się na króla – wiedzieli o tym niemal wszyscy Anglicy. Przegrywał ze swoimi słabościami, ulegał emocjom i dawał sobą manipulować. Izabela miała już gotowe rozwiązanie: był przecież drugi Edward, młody książę, który mógłby przejąć koronę. Poza tym, królowa była zakochana. Jej serce skradł dzielny Roger Mortimer, który jakiś czas wcześniej uciekł z angielskiej niewoli do Francji, lecz został uwięziony za przywództwo w buncie przeciwko Edwardowi. Razem stworzyli niepokonany duet. Nikt  nie miał za złe Izabeli, że oddała swoje serce innemu, prawdziwemu mężczyźnie.

Filipa de Hainault

Kochankowie szykowali się więc na wojnę. Zbroili się we Francji i wiedzieli, że będą mieć wielu sojuszników. Młody Edward wydawał się świetnym kandydatem na króla, szczególnie, że właśnie ożenił się z Filipą de Hainault, w której się zakochał – w przeciwieństwie do Edwarda II, był  prawdziwym mężczyzną. Nie wiadomo jednak,co czuł wyruszając na walkę przeciw własnemu ojcu.

Finał nadszedł bardzo szybko -  król i Despenser zostali pojmani, na terenie Walii,podczas ucieczki.Lordowie natychmiast skazali ukochanego Edwarda na śmierć, oczywiście za zgodą królowej Izabeli. Najpierw wleczono go po ulicach Londynu, żeby następnie go podduszać, a na koniec wykastrować i wypatroszyć. Najprawdopodobniej młody książę Edward oburzył się, że nikt nie zapytał go o zdanie – był to dla niego jeden z pierwszych sygnałów, iż powinien uważać na swoich przyszłych doradców.

Jeśli komuś wydawało się, że Edward II będzie potraktowanydużo lepiej, z pewnością się mylił. Zamknięto go na zamku Monmouth, gdzie był więźniem Henryka – brata, skazanego na śmierć, Lancastera Izabela i Mortimer wciąż  musieli działać – skoro nie było już Despensera, którego śmierć mocno zraniła Edwarda,to nie było oficjalnie żadnych przeciwskazań, aby król mógł powrócić na tron. To jednak nie wchodziło w grę. Izabela uznała więc, że zbiegając do Walii, Edward II sam wyrzekł się tronu Anglii. Lordom to wystarczyło – uznali księcia Edwarda za nowego króla, ale tylko pod warunkiem, że Edward II osobiście podpisze się pod swoją abdykacją. Władca nie miał wyjścia – był zamknięty i najprawdopodobniej źle traktowany. Podpisał więc wszystko, co mu kazano.

Po raz pierwszy w historii Anglii, w kraju żyło dwóch królów. Choć Edward II sam wyrzekł się korony, to wciąż istniało zagrożenie buntu,  poza tym, Izabela nadal była oficjalnie jego żoną. Zakochana w Mortimerze nie miała zamiaru czekać – byłego króla należało się pozbyć.

To, że Edward II zmarł w 21 września 1327 roku jest faktem. Sposób, w jaki  odszedł z tego świata budzi dziś wątpliwości, dlatego tym bardziej należy o tym wspomnieć. Podobno został brutalnie zamordowany – Jego strażnicy mieli wbić mu pomiędzy pośladki rozżarzony pogrzebacz, sprawiając mu ogromny ból. Późniejsi kronikarze uznali, że męka Edwarda II była karą za jego skłonności homoseksualne.

Izabela Francuska, dzięki swojej odwadze i wyczynom, została nazwana „Wilczycą z Francji”. Nie ma się co dziwić, gdyż strąciła z tronu własnego męża i rządziła w imieniu syna do czasu, aż ten postanowił się zbuntować. Coraz dojrzalszy Edward III miał dość tego, że ktoś podejmuje za niego decyzje niezgodne z jego sumieniem, ponadto lordowie dość przestali tolerować tyranię Izabeli i jej kochanka. Mortimera ostatecznie skazana na śmierć, a osamotniona Izabela została odsunięta od władzy przez ukochanego syna.

Bibliografia:

1. Jones D., Plantageneci. Waleczni królowie, twórcy Anglii, Kraków 2014.
2. Castor H., Wilczyce. Angielskie królowe, Kraków 2015.
3. McRobbie L.R., Niegrzeczne księżniczki. Prawdziwe historie light, Kraków 2016.

Więcej o historii Anglii przeczytasz klikając na poniższą grafikę:

^{Korekta: Jagoda Marek}

1. L.R. McRobbie, Niegrzeczne księżniczki. Prawdziwe historie light, Wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków 2016, s.91. [↩]