„Początki państw. Gruzja” - J. Rohoziński - recenzja

Zapoczątkowana przez Wydawnictwo Poznańskie seria Początki państw jest niezwykłą kolekcją, przeznaczoną dla czytelników zainteresowanych procesem państwotwórczym w średniowiecznej Europie. W rocznicę Chrztu Polski, przypomnienie o wspólnych, ideowych korzeniach kontynentu jest bardzo dobrym pomysłem. Wydawnictwu Poznańskiemu należą się także wyrazy uznania za promocję różnorodności kulturowej tradycji chrześcijańskiej. Wydawnictwo nie ogranicza się jedynie do krajów związanych z chrystianizacją w obrządku łacińskim. Gruzja, podobnie jak Ruś, należy bowiem do bizantyjsko – ruskiego kręgu kulturowego. Leżąca na styku kultur Gruzja – najpierw, w starożytności i średniowieczu, odwieczne pole rywalizacji między Cesarstwem Rzymskim a wszystkimi geopolitycznymi odsłonami Iranu, a następnie Cesarstwem i światem Islamu, zasługuje na szczegółowe opracowanie swojej historii w pierwszym tysiącleciu po Chrystusie. Jednak czytelnik zamiast tego otrzymuje pracę pełną niedociągnięć i merytorycznych potknięć.

Jerzy Rohoziński jest historykiem, zajmującym się Islamem na obszarze sowieckim i postsowieckim, laureatem nagrody krajowej Przeglądu Wschodniego w 2005 roku za pracę Święci, biczownicy i czerwoni chanowie. Przemiany religijności muzułmańskiej w radzieckim i poradzieckim Azerbejdżanie oraz pracownikiem ambasady RP w Gruzji i współpracownikiem Ośrodka Studiów Wschodnich.

Autor podzielił pracę na pięć rozdziałów, które mają wprowadzać czytelnika w historię państw gruzińskich na przestrzeni ponad tysiąca lat. Rohoziński umiejętnie prowadzi narrację, starając się wyjaśnić czytelnikowi powody, dla których Armenia, Albania Kaukaska, Iberia i Lazyka miały szczególne znaczenie dla państw aspirujących do miana mocarstw w regionie Biskiego Wschodu. Ponadto opisuje wszystkie powody, dla których kraje strefy buforowej - między Cesarstwem a Iranem, a potem Kalifatem - nie miały trudności z lawirowaniem między mocarstwami. Kulturowo „ziranizowane” elity, nawet po przejściu na chrześcijaństwo, szybko asymilowały się z wybraną przez siebie stroną konfliktu. Autor przeplata historię poszczególnych krajów z historią Bizancjum, zdając sobie sprawę, że przedstawianie dziejów regionu o zdecydowanie peryferyjnym wobec centrów charakterze bez wprowadzenia w dzieje mocarstw, nie miałoby sensu. Niestety prowadzona przez autora narracja, dotycząca relacji między mocarstwami oraz niektóre passusy, mające mieć chyba charakter refleksji nad dziejami regionu, nie przynoszą autorowi powodu do dumy. Warto więc przyjrzeć się krytycznie niektórym z nich.

W pierwszej kolejności uwagę przyciąga błędna informacja na temat początku panowania Ardaszira I (226 – 241 r.). Rohoziński stwierdza, że na skutek pogłębiającego się w Iranie kryzysu na przełomie 222 i 223 roku, upadła dynastia Arsacydów i jej miejsce zajęli Sasanidzi1. We wskazanym przez autora okresie, czyli zimą z 222 na 223 rok, Arsacydzi wciąż panowali na Płaskowyżu. Symbolicznym złamaniem potęgi potomków Arszaka była dopiero bitwa na równinie Hormizdagan, mająca miejsce 28 IV 224 r., co przesuwałoby zmianę dynastii panującej w regionie dopiero na wiosnę 224 r. ((Ferdousi, Ardeshir’s War Against Ardavan; Ardavan is Killed, Zonaras, XII 15, K. Maksymiuk, Pogranicze persko-rzymskie w działaniach

1. J. Rohoziński, Początki państw. Gruzja, Poznań 2016, s. 62. [↩]