„Wiek kapitału. 1848 - 1875” - E. Hobsbawm - recenzja

Okres 1848 – 1875 to wydawałoby się jedynie 27 lat. Autor Eric Hobsbawm pokazuje nam jednak w swojej książce jak ważny był to okres dla Europy i świata. Efekty tamtych decyzji widzimy po dzień dzisiejszy. W książce Wiek kapitału ukazuje nam losy społeczeństwa, rozwój przemysłu oraz tworzenie się gospodarki kapitalistycznej. Jest to druga książka po Wieku rewolucji: 1789-1848, która przybliża nam losy XIX w. Co prawda otrzymujemy tę książkę z czterdziestoletnim opóźnieniem od momentu jej napisania i po śmierci jej autora (2012), mimo to jest to ważna pozycja dla miłośników dzieł profesora. Publikacji na temat XIX w. jest bardzo dużo i każdego roku przybywają kolejne, ale jest to jednak praca bazująca na obszernych materiałach i dogłębnej analizie.

Autor częściowo powraca do materiałów zawartych w pierwszej części trylogii nowoczesności ze względu na tych czytelników, którzy jeszcze jej nie znają. Pozwala nam to na przeczytanie tej książki nie znając jego wcześniejszej publikacji. Jak wskazuje profesor, wiedza historyczna nie jest konieczna do lektury. Autor przedstawia trzy dekady. Lata pięćdziesiąte nastawione na ekspansję, lata sześćdziesiąte jako bardziej burzliwe, a także rozkwit i kryzys lat siedemdziesiątych. Możemy zapoznać się również z analizą gospodarki, społeczeństwa i kultury w tym czasie. Spotkamy się z odkryciami geograficznymi, kolonializmem, zniesieniem pańszczyzny i niewolnictwa, liberalizacją gospodarki oraz rozwojem nauki i technologii. Trzecie dwudziestopięciolecie XIX w. to ekspansja gospodarki kapitalistycznej na całym świecie oraz prym liberalnej ekonomii i wolnego handlu. Rozpoczynamy powrót do przeszłości, do Wiosny Ludów, socjalistycznej rewolucji, która ogarnęła cały kontynent. To jej zakończenie stało się początkiem spokojnego okresu w Europie.

Po 1848 r. mamy do czynienia ze zwycięstwem ludności wierzącej we wzrost gospodarczy oparty na konkurencji prywatnych przedsiębiorstw oraz zakupie na najtańszym rynku i sprzedaży na najdroższym. Jak czytamy (…) wcześniejsza symetria uległa załamaniu, zmienił się też obraz epoki. Rewolucja polityczna znalazła się w odwrocie, rewolucja przemysłowa nabrała zaś rozpędu. (s. 11). Okres ten został usankcjonowany poprzez rozum, naukę, postęp i liberalizm. Nastąpiła niezwykła transformacja gospodarcza oraz ekspansja. Świat stał się kapitalistyczny, był podzielony na zwycięzców i pokonanych, których dotyczył dramat postępu. Hobsbawm nie kryje odrazy, a nawet pogardy dla tego okresu, choć zarazem podziwia ogromne materialne osiągnięcia tej epoki. Stoi po stronie tych, których ok. 160 lat temu mało kto słuchał. Ten okres nie ma widocznego zakończenia, tak, jak określił on początek rewolucji. Wskazuje jednak na jedno wydarzenie, którym był wiktoriański odpowiednik krachu na Wall Street z 1929 r. W 1873 r. rozpoczął się okres zakłócenia i załamania w handlu i przemyśle, nowe podejście do gospodarki, którą dotknął kryzys.

Autor przedstawia szereg interdyscyplinarnych analiz gospodarki, społeczeństwa i kultury. Nie jest to praca faktograficzna, ale dokonująca ogólnej historycznej syntezy trzeciego dwudziestopięciolecia XIX w. Hobsbawm korzysta ze standardowych źródeł, powieści rosyjskich, dzieł Marksa i Engelsa, a także The Dictionary of Statistics Mulhalla. Minusem jest to, że większość danych nie została opatrzona przypisami. Pozytywnym aspektem natomiast jest odwoływanie się w przypisach do obszaru współczesnych państw (1977 r.) które w trzecim dwudziestopięcioleciu XIX w. były na mapie pod innymi nazwami.

Profesor Hobsbawm w bardzo interesujący sposób przedstawia nam problematykę minionych lat. Otóż co pewien czas zadaje pytania, na które stara się odpowiedzieć lub stwierdza, że są one źle sformułowane. Przeczytamy o sytuacji gospodarczej zarówno Wielkiej Brytanii, Francji, ale także całej Europy i innych państw świata. Dane na temat eksportu, cen, złota, cła, traktatów, analfabetyzmu, procesu liberalizacji to tylko niektóre z zagadnień, które zostają poruszone. Na koniec warto podkreślić bardzo ładne wydanie książki. Kartki zostały solidnie zszyte i oprawione w twardą okładkę. W pracy zamieszczono wiele interesujących fotografii archiwalnych i map. W zakończeniu zostały przedstawione (w tabeli) dane na temat zasobów państw w tamtych latach. Publikacja profesora zawiera również mapy świata z roku 1847 i 1880, mapę niewolnictwa i poddaństwa w świecie zachodnim oraz mapę migracji i kultury zachodniej. Pozycja ta jest również wzbogacona cytatami z wypowiedzi czołowych postaci okresu porewolucyjnego, które oddają atmosferę wydarzeń tamtego okresu.

Plus/Minus:
Na plus:
+ płynna narracja, bardzo dobrze się czyta,
+ szerokie spojrzenie na Europę i świat w XIX w,
+ mapy;
Na minus:
- mało czytelne mapy,
- część danych nieopatrzona przypisami;

Tytuł: Wiek kapitału. 1848 - 1875
Autor: Eric Hobsbawm
Wydanie: 2014
Wydawca: Krytyka Polityczna
ISBN: 978-83-64682-30-8
Stron: 490
Oprawa: twarda
Cena: 49.90 zł
Ocena recenzenta: 8/10

^{Korekta: Patrycja Grempka}