„Prawo i Obywatel. Rzecz o historyczno-prawnych korzeniach europejskiego standardu ustrojowego” - M. Wąsowicz - recenzja

Nowa pozycja wydawnictwa Scholar to książka profesora Marka Wąsowicza, która zawiera dzieje kształtowania się podstawowych rozwiązań ustrojowych w Europie. Autor opisuje genezę konstytucjonalizmu, tradycję praw fundamentalnych oraz modele regulacji konstytucjonalizmu. Odwołuje się do antyku, tradycji germańskiej, władzy królewskiej w średniowieczu, a także epoki nowożytnej. Opisana została historia tworzenia kilku podstawowych instytucji, które składają się na europejski standard ustrojowy, zwany demokracją liberalną.

Profesor przedstawia proces kształtowania owych instytucji na podstawie stuleci w wymiarze historyczno-prawnym. Zajmuje się konstytucjonalizmem, procesem tworzenia prawa, problemem zarządzania państwem i strukturą wymiaru sprawiedliwości. W historycznej perspektywie przedstawia przebieg tworzenia się obywatelskości i przedstawicielstwa. W sposób niezwykle interesujący opisana jest historia tworzenia się instytucji państwowych oraz zasad ustrojowych. Jak pisze autor: „W szczegółowych rozwiązaniach mamy więc dziesiątki odmienności, ale kierunek zmian jest wspólny dla kontynentu”. Europejski model ustrojowy kształtował się w wyniku ścierania wpływów rzymskich i barbarzyńskich, głównie niemieckich doświadczeń. Pod koniec XIX w. uformował się ostateczny katalog podstawowych rozwiązań – konstytucjonalizm jako rama prawna funkcjonowania państwa, tworzenie prawa przez gremia przedstawicielskie, władza wykonawcza kontrolowana przez legislatywę i niezależne sądy z niezawisłymi sędziami, które pozostały (w definicji) do dziś.

W zamyśle autor potwierdza tezę, że wykształcenie się instytucji przedstawicielskich dało impuls rozwojowy Europie i zapewniło jej na wiele lat dominację w świecie. Książka stanowi esej przedstawiający ewolucję europejskich instytucji ustrojowych na przełomie stuleci i całego kontynentu. Stanowi bogate źródło wiedzy zdobyte w oparciu o wiele konstytucji, dokumentów i innych publikacji. Częste odwoływanie się do dat i aktów prawnych może początkowo odstraszać, z drugiej strony zaś zapewnia syntetyczny obraz zaproponowanych zagadnień. Nie jest to książka, która przedstawia zdarzenia z roku na rok i ich wpływ na kształtowanie się instytucji, lecz prezentuje zagadnienie i fakty z nim związane oraz ich analizę. Dzięki podziałowi książki na zagadnienia możemy wybrać te, które nas najbardziej interesują.

Jest to pozycja z pewnością potrzebna w dzisiejszych czasach, kiedy to zastanawiamy się nad losem liberalnej demokracji. Znajomość podstaw jej tworzenia i historii europejskich instytucji pozwala nam lepiej zrozumieć ukształtowany obraz Europy. Elementy ustrojowego standardu formowały się przecież przez wieki. Konstytucjonalizm wyrósł z tradycji praw fundamentalnych, z dorobku myśli politycznej i prawnej. Główne modele wyznaczyły różniące się od siebie konstytucje Stanów Zjednoczonych i Francji. Biorąc pod lupę władzę prawodawczą, zasadnicze znaczenie miały relacje zachodzące między prawem zwyczajowym a prawem stanowionym. Samo zarządzanie państwem przechodziło wielowiekową ewolucję w europejskiej przestrzeni ustrojowej. Niezawisłość i niezależność sędziów to podstawowe wartości dla sądownictwa.

Wszystkie elementy łączy formuła równowagi (często wzajemnej kontroli), tak by żadna z trzech władz nie zdominowała pozostałych i obywatel wyposażony w niezbywalne, podmiotowe prawa mógł ufać tym europejskim standardom. Po przeczytaniu tej książki czytelnikowi nasuwa się pytanie: na ile te założenia podstawowe są dzisiaj respektowane i szanowane w Europie? Czy nie stanowią one jedynie pozorów tych praw?

Niewątpliwą atrakcją publikacji jest odwoływanie się do licznych źródeł. Autor odnosi się do wielu wybitnych dzieł historycznych, ale również współczesnych. Warto zwrócić uwagę, iż jest to pozycja recenzowana. Książka jest napisana w sposób uporządkowany, bardzo dobrze się ją czyta. Jest wzbogacona o kilka kolorowych ilustracji. Pozycja ta jest moim zdaniem dedykowana w szczególności historykom prawa, konstytucjonalistom, teoretykom państwa i prawa, osobom zajmujących się prawami człowieka i instytucjonalizmem. Stanowi także bardzo przydatną lekturę, z którą powinien zapoznać się każdy Europejczyk, chcący zgłębić genezę tworzenia się państwowości w Europie.

Plus/minus:
Na plus:
+ całościowa synteza dziejów standardu ustrojowego
+ estetyka wydania
+ dobrze się czyta
Na minus:
- brak minusów, o których warto by pisać

Tytuł: Prawo i Obywatel. Rzecz o historyczno-prawnych korzeniach europejskiego standardu ustrojowego
Autor: Marek Wąsowicz
Wydanie: 2015
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Scholar
ISBN: 978-83-7383-743-0
Stron: 348
Oprawa: miękka
Cena: 49,00 zł
Ocena recenzenta: 9/10

^{Korekta: Adrianna Szczepaniak}