Pierwszy złoty medal dla Polski, czyli „Mazurek Dąbrowskiego” w czasie Letnich Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie 1928

Jeżdżący na rowerze Holendrzy, jako jeden z aktywniejszych fizycznie narodów i gospodarz igrzysk olimpijskich w 1928 roku gotowi byli uczynić z tej największej międzynarodowej imprezy sportowej święto własnej kultury, przemysłu i zdolności organizacyjnych. Dowodem tego miał być przede wszystkim stadion na 40 tysięcy miejsc. Plan Holendrów powiódł się – według szefa amerykańskiej drużyny, gen. MacArthur’a, igrzyska te były wzorem dla wszystkich przyszłych igrzysk olimpijskich1.

Stadion Olimpijski w 1928 r.

Igrzyska Olimpijskie w Amsterdamie kojarzone są przede wszystkim z pierwszym złotym medalem olimpijskim zdobytym dla Polski przez lekkoatletkę Halinę Konopacką w rzucie dyskiem. Sukces ten wydaje się tym większy, że polska dyskobolka swój wynik poparła dodatkowo rekordem świata, oddając rzut na odległość 39,62 metra. Ponadto Polacy przywieźli z Amsterdamu jeszcze cztery medale – jeden srebrny i trzy brązowe. Srebro zdobyli jeźdźcy w tzw. Pucharze Narodów w składzie: Kazimierz Gzowski, Michał Woysym-Antoniewicz, Kazimierz Szosland. Jeden z brązowych medali został zdobyty także przez reprezentację polskich jeźdźców w drużynowej klasyfikacji konkursu WKKW2, w którym udział wzięli Karol Rómmel, Józef Trenkwald oraz ponownie Michał Woysym-Antoniewicz. Kolejny brązowy wywalczyli drużynowo szabliści w składzie: Tadeusz Friedrich, Kazimierz Laskowski, Aleksander Małecki, Adam Papée, Władysław Segda, Jerzy Zabielski. Trzeci brązowy medal w Amsterdamie zdobyli wioślarze w konkurencji czwórki ze sternikiem, którą stanowili: Leon Birkhoc, Franciszek Bronikowski, Edmund Jankowski, Bernard Ormanowski i Bolesław Drewek.

Ogółem polska reprezentacja liczyła 76 zawodników i na 46 krajów startujących zajęła 21. miejsce w klasyfikacji medalowej. Wspomnieć też należy dwa polskie medale w olimpijskich konkursach sztuki. Poeta Kazimierz Wierzyński zdobył złoty medal w konkursie literackim za tomik poezji Laur olimpijski, a plastyk Władysław Skoczylas otrzymał brązowy medal w konkursie malarskim za cykl akwarel: Łucznik II, Łucznik III, Jeleń świętego Huberta i Diana.

Halina Konopacka

Do osobliwości igrzysk olimpijskich w Amsterdamie należy z pewnością zaliczyć: zapoczątkowanie zwyczaju o rozpoczynaniu defilady olimpijskiej przez reprezentację Grecji i kończeniu jej przez reprezentantów gospodarzy, powrót do rozgrywek reprezentacji Niemiec, po szesnastu latach przerwy, pojawienie się kobiet w konkurencjach lekkoatletycznych, a także zapalenie ognia olimpijskiego (nie pochodził jednak jeszcze z Olimpii). Charakterystyczne i wyjątkowe było również postępowanie wioślarza z Australii Henry’ego Pearce’a, który w ćwierćfinałowym biegu specjalnie zwolnił, aby przepuścić na swojej trasie kilka kaczek. Mimo to jednak zakwalifikował się do półfinału i ostatecznie zdobył złoty medal. Warto też zaznaczyć, że w czasie inauguracyjnej defilady flagę Stanów Zjednoczonych niósł Douglas MacArthur, późniejszy słynny dowódca armii alianckiej na Pacyfiku w czasie II wojny światowej.

Poza tym igrzyska w Amsterdamie wyraźnie potwierdziły powszechny, międzynarodowy charakter imprezy. Przedstawiciele wszystkich kontynentów doświadczyli zwycięstwa olimpijskiego. Poza licznymi triumfami reprezentantów Stanów Zjednoczonych i krajów europejskich, w pamięć zapadło zwycięstwo Urugwaju w piłce nożnej, złote medale dla Argentyny w boksie i pływaniu, zwycięstwo Ibrahima Mustafy z Egiptu w zapasach grecko-rzymskich i Sida Atkinsona ze Związku Południowej Afryki w biegu przez wysokie płotki, a także złoty medal dla reprezentantów Indii w hokeju na trawie (pierwszy z sześciu kolejnych tytułów), zwycięstwa Japończyków w trójskoku i konkurencji pływackiej (200 m stylem klasycznym) oraz triumf Nowozelandczyka Edwarda Morgana w wadze półśredniej w boksie.

Słynne, choć jak okaże się później ostatnie tak wielkie, były olimpijskie sukcesy fińskich biegaczy średnio- i długodystansowych. Paavo Nurmi zdobył złoty medal na 10 000 metrów i dwa srebrne: na 5000 metrów i na 3000 metrów z przeszkodami, Harry Larva zwyciężył w biegu na 1500 metrów, Ville Ritola triumfował na pięć kilometrów i zajął drugie miejsce na 10 000 metrów, a na 3000 metrów z przeszkodami zwyciężył Toivo Loukola. Do tych sukcesów inni fińscy lekkoatleci dołożyli jeszcze kilka medali srebrnych i brązowych, co stanowiło znaczną część dorobku reprezentacji, która w ostatecznej klasyfikacji zajęła wysokie trzecie miejsce.

Kazimierz Laskowski

W Amsterdamie niemałą niespodziankę sprawiło zwycięstwo w biegu na 100 i 200 metrów młodego, 19-letniego Kanadyjczyka Percy’ego Williamsa. Nikt z ówczesnych pasjonatów sprintu nie myślał, by w roli faworyta obstawić właśnie ucznia King Edward High School w Vancouver, dorabiającego jako kelner, który autostopem przejechał Kanadę, aby wziąć udział w krajowych eliminacjach olimpijskich. Sukces młodego Kanadyjczyka zaskoczył nie tylko innych, ale też jego samego: „Moje zwycięstwo było lekkim szokiem dla wszystkich, ze mną włącznie. Teraz niby byłem mistrzem świata na 100 m”3. Przebłyskiem późniejszej dominacji długodystansowych biegaczy z Afryki Północnej był złoty medal w maratonie dla Mohammeda El Quafiego, reprezentanta Francji algierskiego pochodzenia. W pamięć zapadł też bieg kobiet na 800 metrów, włączonego właśnie do konkurencji olimpijskich. Na mecie zasłabło wiele uczestniczek, dlatego też doprowadzono do usunięcia tej rywalizacji z igrzysk olimpijskich do 1960 roku. Zwyciężczynią kontrowersyjnego biegu została Niemka Lina Radke-Batschauer. Dyscypliną, w której zdecydowanie dominowali Amerykanie, było pływanie, gdzie wywalczyli aż 10 złotych medali. Szczególnie w historii zapisała się młoda Amerykanka Albina Osipowicz. Mając dwanaście lat, dwukrotnie sięgnęła po złoto w wyścigu na 100 metrów stylem dowolnym, ustanawiając jednocześnie rekord olimpijski, i w sztafecie 4x100 metrów. Została ona w ten sposób najmłodszą zdobywczynią dwóch złotych medali w historii.

Igrzyska olimpijskie w Amsterdamie, których zasadnicza część odbyła się na imponującym, nowo wybudowanym stadionie, mogącym pomieścić 40-tysięczną widownię, zapisały się w historii jako igrzyska spokojne, pogodne, niezapowiadające trudnego czasu roku 1929 i lat trzydziestych.

Bibliografia:

1. Amsterdam 1928, dostępne w Internecie: http://www.olimpijski.pl/pl/219,amsterdam-1928.html, (dostęp: 13.03.2016 r.).
2. Falewicz R., Historia igrzysk olimpijskich, Poznań 2004.
3. Miller D., Historia igrzysk olimpijskich i MKOI. Od Aten do Pekinu 1894 – 2008, Poznań 2008.

4. Szujecki K., Życie sportowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.

^{Korekta: Zuzanna Świrzyńska}

1. D. Miller, Historia igrzysk olimpijskich i MKOl. Od Aten do Pekinu 1894 – 2008, Poznań 2008, s. 102. [↩]
2. Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego [↩]
3. Zestawienie wywiadów z Percy Williamsem, [za:] D. Miller, Historia igrzysk olimpijskich i MKOl. Od Aten do Pekinu 1894–2008, Poznań 2008, s. 106. [↩]