UZI – Izraelski Pistolet Maszynowy

Gdy na początku lat 50 firma Israel Military Industries rozpoczęła prace nad nowym pistoletem maszynowym nie przypuszczano nawet, że stanie się on tak popularną bronią, że używać jej będą nawet czołowi aktorzy Hollywoodzkich filmów akcji. Do końca XX wieku był on podstawową bronią Sił Obronnych Izraela, a także elementem uzbrojenia wielu innych armii na świecie. Stosowany jest również przez różnego rodzaju siły policyjne i służby bezpieczeństwa. W latach 80. doczekał się również swojej wersji mini i micro. Zacznijmy jednak od początku…

Pomysłodawca i konstruktor

15 października 1923 roku w niemieckim Weimarze urodził się Gotthardt Glass. Zapewne żyłby sobie spokojnie z tym imieniem i nazwiskiem do końca swoich dni, gdyby nie wydarzenia, które rozpoczęły się dojściem do władzy NSDAP w jego kraju.

Rodzina Gotthardt’a była rodziną żydowską. Jego ojciec był działaczem syjonistycznym. Nie mogli oni zatem dłużej mieszkać w państwie, którego naczelny wódz nienawidził i tępił jak tylko mógł osiadłych na niemieckich ziemiach Żydów. Wyjechali oni najpierw do Wielkiej Brytanii, a w 1936 roku przybyli do Palestyny. Po przybyciu do ziemi obiecanej, dość powszechną praktyką stosowaną przez Żydów, była zmiana swojego dotychczasowego imienia i nazwiska. To samo zrobili też Glassowie i od tamtego momentu nasz bohater nazywa się Uziel Gal.

Nastoletni Uziel dorastając w Mandacie Palestyny, zaczął fascynować się bronią. Była to pasja, którą odziedziczył po swoim ojcu. Dzięki systematycznemu rozwojowi swojego hobby, udało mu się w wieku 18 lat skonstruować pięciostrzałową kuszę powtarzalną. W wieku 19 lat wstąpił do Hagany, gdzie otrzymał niemalże od razu posadę rusznikarza w jednym z jej pododdziałów. Na początku lat 40. trafił do więzienia za tzw. „działalność wywrotową na zapleczu frontu”, gdy podczas legitymowania go na ulicy przez Brytyjski patrol, znaleziono u niego szkice z częściami broni. Nie zmarnował jednak pobytu w więzieniu, który spędził na kończeniu korespondencyjnych kursów podstaw mechaniki.

Podczas pierwszej wojny izraelsko-arabskiej, był dowódcą jednego z plutonów, a po jej zakończeniu rozpoczął naukę w nowopowstałej szkole podchorążych. Podczas nauki w tej szkole rozpoczął właśnie prace nad pierwszym pistoletem maszynowym, który miał być wyprodukowany w Izraelu. Na początku lat 50. uzyskał stopień podporucznika i wraz z Israel Military Industries rozpoczął pracę nad produkcją pistoletu, który nazwany został UZI właśnie na jego cześć. Nowopowstałe Izraelskie wojska, używały wówczas sprzętu sprowadzonego z innych krajów. Przykładem takiego sprzęty był min. Czechosłowacki pistolet maszynowy Samopal vz. 48(uznawany dziś za swoistego protoplastę UZI). Ich ilość była jednak ograniczona, a na dostawę nowych nie można było liczyć. Rozwiązania były dwa: zakupić podobną broń od innego producenta, lub stworzyć własną. Ta druga opcja wydawała się bardziej korzystna, gdyż przyniosłaby prestiż i możliwość nieograniczonej produkcji na własny użytek.

Gdy w 1956 roku, uzi wszedł do użytku, na jego konstruktora spłynęła fala pochwał. Awansowano go do stopnia majora, a gen. Mosze Dajan (szef sztabu generalnego) wydał rozkaz dzienny, w którym wyróżnił Uziela za jego działalność. Uziel odszedł na wojskową emeryturę w 1976 roku ze stopniem podpułkownika. Z powodów rodzinnych przeprowadził się wówczas do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmarł w 2002 roku.

Do końca swoich dni nie zerwał ze swoją pasją jaką było konstruowanie broni. Jeszcze w latach 90. zaprojektował i stworzył wraz z Billem Rugerem i Jamesem Sullivanem pistolet maszynowy Ruger MP9, który wszedł w skład uzbrojenia FBI i niektórych jednostek Amerykańskiej Policji.

Dane techniczno – użytkowe

Pistolet UZI jest bronią samoczynno-samopowtarzalną przeznaczoną głównie do samoobrony i walki na krótkich dystansach. Działa on na zasadzie wykorzystania energii zamka swobodnego z nakłuciem spłonki, gdy zamek znajduje się w końcowej fazie ruchu do przodu. Nabój używany w tej broni to 9 x 19 Parabellum. Prędkość początkowa pocisku to 400 m /s, a energia to 640 J. Donośność skuteczna wynosi około 200 m. Posiada on przełącznik, którym ustawić można ogień pojedynczy, lub seryjny. Przełącznik ten pełni również rolę jednego z bezpieczników tej broni. Oznaczenia rodzaju prowadzonego ognia to litery R(repeter) jako ogień pojedynczy, oraz A(automatic) jako ogień ciągły. Szybkostrzelność teoretyczna broni wynosi około 600 pocisków na minutę. Uzi zasilany jest dwurzędowymi magazynkami pudełkowymi o pojemności 32 i 25 sztuk naboi. Broń ta posiada 3 zabezpieczenia. Pierwsze to wspomniany już przełącznik ognia. Drugi to bezpiecznik chwytowy, który uniemożliwia oddanie strzału przypadkowego w razie nieprawidłowego złożenia się. Trzeci natomiast to powrotna zapadka zabezpieczająca, która unieruchamia częściowo napięty zamek. Uzi, podobnie jak inne pistolety maszynowe, posiada przeziernikowy celownik przerzutowy o dwóch nastawach, na 100 i 200 metrów, oraz muszkę, która regulowana jest w pionie. Masa broni to około 3,5 kg.

Wejście do użytku

Jak wspomniano wcześniej, Uzi oficjalnie zaczął być produkowany i używany w 1956 roku. Początkowo produkowany był jedynie w zakładach IMI, jednak z czasem licencję na jego produkcje nabyła również belgijska Fabrique Nationale d’Armes de Guerre. Napięcia na linii izraelsko-arabskiej wciąż nie gasły, przez co nie brakowało okazji do wypróbowania broni chociażby podczas kryzysu sueskiego, gdzie użyty został po raz pierwszy. Nie był to łatwy sprawdzian, gdyż walki toczyły się przeważnie na terenach pustynnych, gdzie nie występują zbyt przyjazne warunki dla jakiejkolwiek broni palnej. Podczas swojego „chrztu bojowego”, okazał się on lekki, poręczny i precyzyjny, dzięki czemu uzyskał pozytywną opinię żołnierzy. Dodatkowym atutem była również odporność na piasek, który – przeważnie – gdy dostawał się w szczeliny broni, powodował jej zacięcie i niezdolność do dalszego strzelania. W przypadku Uzi, problem ten praktycznie nie istniał. Z uwagi na to, iż doskonale sprawdzał się w walce na krótkie dystanse, używany był głównie przez żołnierzy z oddziałów specjalnych. Rzadziej używany był przez żołnierzy piechoty, gdyż do realizacji ich zadań lepiej nadawały się karabiny maszynowe przeznaczone do walki na długie dystanse takie jak np. skonstruowany w latach 60 karabin Galil.

Przemysł zbrojeniowy rozwijał się systematycznie na całym świecie. Również i w Izraelu producenci Uzi nie spoczęli na laurach, wprowadzając co jakiś czas różne innowacje. W 1982 roku powstał pistolet Mini Uzi, przeznaczony głównie do walki na krótkich odległościach. Produkowany był przez IMI. Była to skróconą i lżejsza wersją starego pistoletu. W przeciwieństwie do swojego „przodka” posiadał on nasadkę do miotania granatów i kolbę składaną na prawą stronę pistoletu. Dodatkowo wprowadzono do produkcji magazynki 20-nabojowe. Zasada działania i główne mechanizmy pozostały nie zmienione za wyjątkiem nastaw celownika, które skrócono do 50 i 100 metrów. Jedną z jej zalet była możliwość prowadzenia ognia zarówno trzymając bron oburącz, jak i jednorącz przy złożonej kolbie.

Kilka lat później IMI stworzyło jeszcze mniejszą wersję swojego produktu. Mowa tu o pistolecie maszynowym Micro Uzi, którego powstanie było odpowiedzią na największy mankament wersji Mini jakim była niska celność broni. Działanie Micro Uzi oparte zostało o wykorzystanie energii odrzutu zamka zamkniętego co w znacznym stopniu poprawiło celność. Zasilanie broni ograniczono do jednego rodzaju magazynka o pojemności 20 naboi.  Z biegiem lat Uzi stał się popularny nie tylko wśród Izraelskich wojsk. Używany był m.in. przez ochronę prezydenta USA Ronalda Reagana. Trafił również do arsenału wojsk Belgii, Holandii, Tajlandii czy też Wenezueli. Tak oto ten najbardziej rozpoznawalny element uzbrojenia Izraelskiego rozwijał się przez lata i służył wielu armiom świata.

Wczoraj i dziś

Prawie każdy słyszał kiedyś nazwę UZI i pewnie jeszcze nie raz o tej nazwie usłyszy w kontekście chociażby amerykańskich filmów akcji, których główni bohaterowie bardzo często używali tego pistoletu maszynowego. Była to – swego czasu – niemalże „etatowa” broń takich gwiazd jak Chuck Norris, czy Charles Bronson. Używali jej również Arnold Schwarzenegger w jednej ze scen filmu Terminator, oraz Christopher Walken w filmie Psy Wojny. Filmów i seriali, gdzie przewija się pistolet Uzi jest bardzo wiele. W końcu był to jeden z najbardziej rozpoznawalnych modeli broni na świecie.

W czasach, kiedy odnosił on sukcesy – zarówno na wielkim ekranie, jak i na polu walki – nikt pewnie nawet nie przypuszczał, że złote lata Uzi zakończą się wraz z XX wiekiem. W 2004 roku Siły Obronne Izraela wycofały Uzi z użytku, zastępując go  innymi rodzajami broni. Co wpłynęło na taki stan rzeczy? Czemu ten symbol izraelskiego przemysłu zbrojeniowego nagle przestał być używany? Odpowiedź jest dość prosta. Potencjał modernizacyjny Uzi – najzwyczajniej w świecie – uległ wyczerpaniu, co sprawiło, że z czasem został on wyparty przez inne i nowsze rozwiązania. W Polsce – co prawda – nie był nigdy używany przez wojsko, jednak wciąż używany jest przez policjantów z jednostki odpowiedzialnej za ochronę ambasady Izraela i USA w Warszawie.

Bibliografia:  

1. P. Rybicki, P. Salomonik, Podstawowe wiadomości o pistoletach maszynowych będących w uzbrojeniu Polskiej policji. Słupsk 2011.
2. W. Schulz, 1000 ręcznej broni strzeleckiej, Ożarów Mazowiecki 2011.
3. D. Kowalczuk, 51 minut – rajd na Entebbe 1976, Militaria XX Wieku Wydanie Specjalne (nr. 46)