„Beria. Oprawca bez skazy” – F. Thom – recenzja

Na polskim rynku wydawniczym ukazała się kolejna książka dotycząca historii Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Wydawnictwo Prószyński i S-ka wydało biografię Ławrientija Berii. Jest to najnowsza publikacja poświęcona jednemu z najbliższych współpracowników Józefa Stalina.

Autorką książki jest Françoise Thom, francuska historyczka, sowietolożka i wykładowczyni Sorbony w Paryżu. Napisała i przełożyła na język francuski wiele publikacji poświęconych historii Związku Radzieckiego, m.in. wspomnienia syna Berii czy Czas Gorbaczowa. Françoise Thom podjęła próbę napisania biografii Ławrientija Berii, którego nazwisko do dzisiaj budzi strach i kojarzone jest ze zbrodniami reżimu stalinowskiego. Książka ukazała się w Polsce w 2016 r. nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Warto wspomnieć, że w serii biografii tego wydawnictwa znajdują się już publikacje poświęcone innym zbrodniarzom, m.in. takim jak: Martin Bormann, Pol Pot, Joseph Goebbels, Adolf Hitler, Henrich Himmler i Józef Stalin.

Publikacja jest bardzo obszerna, jej objętość wynosi około tysiąca stron. Autorka swoją książkę rozpoczyna od roku urodzenia Ławrientija Berii. Przez następne kilkadziesiąt stron przedstawia jego drogę na szczyt radzieckiego aparatu władzy, należy jednak zaznaczyć, że czas młodości Berii i jego awansów do 1938 r. Françoise Thom ukazuje bardzo ogólnikowo. Jest to wielkim minusem, bo choć polski czytelnik posiada dość obszerną wiedzę o najbliższym współpracowniku Stalina jako ludowym komisarzu spraw wewnętrznych, to dużo mniej wie o jego losach przed objęciem powyższej funkcji.

Jak można było przypuszczać, i co też nie dziwi, autorka najwięcej miejsca poświęca Ławrientijowi Berii w czasach, gdy był zwierzchnikiem NKWD. Fragmenty poświęcone temu okresowi zajmują ponad sześćset stron. Ten etap życia Berii rozłożony został na trzy części. W pierwszej Françoise Thom ukazuje początek „rządów” Berii w aparacie bezpieczeństwa, całość drugiej części publikacji dotyczy II wojny światowej i roli jaką w niej odegrał, trzecia zaś omawia niełaskę Stalina i upadek Berii.

Ostatnią część książki poświęcono w całości okresowi po śmierci Józefa Stalina. Omówiono w niej powrót Berii na szczyty władzy w Związku Radzieckim, moment, gdy szczęście się od niego odwróciło, i w końcu jego śmierć. Autorka przywołuje także mniej znaną twarz Berii, a mianowicie reformatora, który po śmierci Józefa Stalina próbował zreformować radziecką wersję komunizmu. Ponadto na uwagę zasługuje potraktowanie osobno przez autorkę stosunku Ławrientija Berii do spraw Polski oraz losów jego ojczyzny – Gruzji. Bardzo pomocne są także stosowane w tekście przypisy, które pozwalają na zapoznanie się ze źródłem pierwotnym, z którego autorka czerpała informacje.

Françoise Thom w pisanie biografii Berii włożyła wiele pracy. Podjęła próbę przebadania różnorodnych archiwów, wśród nich: w Gruzji, na Ukrainie, republikach bałtyckich, w Niemczech czy w USA. Niestety nie ma żadnego archiwum z terenu Rosji, ale, biorąc pod uwagę trudności z otrzymaniem pozwolenia na udostępnienie akt lub wręcz niemożliwość, ten stan rzeczy niespecjalnie dziwi. Ponadto autorka przebadała źródła publikowane, wspomnienia oraz czasopisma.

Publikacja ta na pewno jest najnowszym spojrzeniem na okres stalinowski oraz rolę jaką odegrał w nim Ławrientij Beria. Dodatkowo książka jest cenną pozycją na rynku biografii.

Plus/minus:

Na plus:

+ publikacja oparta na wielu źródłach z krajów byłego Związku Radzieckiego i Bloku Wschodniego

+ obszerność

+ osobne potraktowanie stosunku Berii do spraw Polski oraz Gruzji

Na minus:

- zbyt mało miejsca poświęcono młodości bohatera książki i jego drodze na szczyt władzy w Związku Radzieckim

Tytuł: Beria. Oprawca bez skazy

Autor: Françoise Thom

Wydawca: Prószyński i S-ka

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8097-026-7

Liczba stron: 999

Okładka: twarda

Cena: 99 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta językowa: Edyta Chrzanowska}