„Imperialna gra Rosji” – M. Kaszuba, M. Minkina – recenzja

Co chce zyskać prezydent Władimir Putin angażując swoje siły zbrojne w lokalne konflikty, dokąd zmierza polityka prowadzona przez Federację Rosyjską, na ile działania te stanowią niebezpieczeństwo dla sąsiednich państw? Na te pytania próbuje odpowiedzieć książka Imperialna gra Rosji.

Dr Malina Kaszuba i dr hab. Mirosław Minkina z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach podjęli się przedstawienia działań Rosji zmierzających do odbudowania jej imperialnej potęgi w ostatnich latach. Przygotowali oni rzeczową analizę, w której usystematyzowali dotychczas rozproszoną wiedzę. Książka jest profesjonalnie przygotowana i jednocześnie niezwykle aktualna. Warto zauważyć, że już na jej okładce zaznaczono, iż w ramach naturalnych działań kontrwywiadowczych, zapewne trafi  na biurka samych opisywanych.

W kategoriach ciągłości historycznej i powrotu Rosjan do dawnej retoryki sowieckiej, również przy recenzji warto wesprzeć się słowem ze wstępu, przygotowanego przez dr hab. Tomasza Aleksandrowicza z Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie. Przypomina on postać George’a Kennana, uznawanego za architekta polityki Stanów Zjednoczonych w początkowym okresie Zimnej Wojny, która przeciwstawiała się rozszerzaniu wpływów komunizmu. Siedem dekad temu Kennan twierdził, że Kreml obawia się demokracji typu zachodniego z powodu słabości legitymizacji społecznej własnej władzy, dlatego próbuje umocnić swoje rządy poprzez wyszukiwanie wrogów i zażartą walkę z nimi. Według Aleksandrowicza, Kaszuba i Minkina udowadniają, że współczesna Rosja wykazuje ciągłość polityki prowadzonej przez Związek Sowiecki i próbuje odzyskać imperialną siłę, nie tyle w realnym starciu z adwersarzem, ile kreując go.

Powyższa dalekosiężna konstatacja obudowana została przez autorów tysiącami faktów, mających ją udowodnić. Rosja, by pokazać innym państwom, że wróciła do grona potęg, wykorzystuje całą gamę środków dyplomatycznych, gospodarczych i militarnych. Żadnego z nich nie uznaje za jedyny i wyjątkowy, lecz stosuje mieszankę oddziaływań – choćby poprzez wpływ na wydobycie oraz handel ropą i gazem, czy też blokowanie prac Rady Bezpieczeństwa ONZ. W dodatku, jasno i klarownie definiując swoich współczesnych przeciwników. Znów wrogami numer jeden są Stany Zjednoczone i NATO, a obszarem uważanym za nadal obowiązującą sferę wpływów– rejon postsowiecki, w tym również kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Próbujące ostatnio wydostać się z tego paternalizmu Gruzja czy Ukraina, przedstawiane są przez rosyjskie media jako państwa upadłe moralnie i finansowo, zarazem nic nie zyskujące na zbliżeniu do Zachodu.

Nasuwa się wniosek, że głównym odbiorcą manifestacyjnej próby odrodzenia mocarstwowości Federacji Rosyjskiej nie jest docelowo społeczność międzynarodowa, lecz jej własne społeczeństwo. Zostali oni postawieni wobec szeroko rozpowszechnianej, akcentującej zagrożenia narracji i skupieni wokół - pozornie broniącego narodu – przywódców państwa, w którym wyraźną przewagę mają: armia i służby specjalne. Przekonanie Rosjan do tej wizji jest zadaniem państwowej propagandy. Wciąż w Rosji żyją ludzie widzący korzyści z wprowadzenia demokracji, jednak wtłaczani są oni w kostiumy zdrajców i spychani do milczącej defensywy. Kaszuba i Minkina zaznaczają dyskretnie, że rozłam w rosyjskim społeczeństwie stopniowo narasta.

Dla mnie jedną z ważniejszych cech pozycji jest wielokrotnie podejmowana przez autorów próba spojrzenia na badany świat oczami samych Rosjan. W ten sposób wnikają nie tylko w polityczne i militarne gry, lecz poszukują stanu emocjonalnego oraz mentalności stojącej u ich podstaw. Z tekstu wynika, że we własnym postrzeganiu Rosja czuje się oszukana przez Zachód, wykorzystana i odrzucona. Zepchnięta na margines dyskusji o świecie, a nawet osaczana na arenie międzynarodowej przez Stany Zjednoczone i jej sojuszników i zarazem zagrożona islamskim ekstremizmem na swych południowych granicach.

Zaangażowanie Kremla na Bliskim Wschodzie nie oznacza szczególnej sympatii dla rządów Asada w Syrii, lecz ma ukazać putinowską Rosję jako kraj odgrywający światową rolę poprzez zaangażowanie wojskowe w interesujących go rejonach świata, oraz mający ku temu możliwości, środki i wolę. Argumentem, którego żadna rozsądna siła pominąć nie może, jest pozostawanie Federacji Rosyjskiej w gronie kilku dysponentów arsenału jądrowego na świecie, a możliwość ograniczonego jej użycia jako broni odstraszającej jest ostatnio głośno przypominanym straszakiem w ustach kremlowskiej generalicji. Innym z notorycznych sposobów prowokowania przeciwnika stało się naruszanie przestrzeni powietrznej państw NATO przez rosyjskie siły lotnicze. Aneksja Krymu zaś pokazała, że Rosja nie cofnie się przed dyplomatycznym i militarnym fałszem, sama stawiając się jako globalny partnernie tyle nieobliczalny, ile zdolny do działań dających zwycięstwo za wszelką cenę.

Niestety trwająca wojna na Bliskim Wschodzie, jak i na Ukrainie powoduje, że treść publikacji jest niepełna. Zauważam to jako minus nie będący jednak zarzutem, tylko stwierdzeniem faktu. Dynamika tych konfliktów może przynieść spore zmiany w postrzeganiu prób odzyskania mocarstwowej pozycji przez Rosję. Mam jednak nadzieję, że ostateczne zakończenie walk nie zmieni wskazanej w Imperialnej grze Rosji interpretacji strategii Kremla wobec własnej roli w geopolityce, a różnice dotyczyć będą jedynie szczegółów i konieczności dopowiedzenia ciągu dalszego.

Książka została przygotowana z zachowaniem zasad naukowych. Zawiera skróty na początku oraz przypisy dolne, bibliografię i indeks nazwisk na końcu. Wydawnictwo postarało się o wyróżnienie okładki czytelną w przekazie grafiką, z uzbrojonymi w pazury niedźwiedzimi łapami nad kulą ziemską. Publikację polecam jako lekturę dla szukających rozsądnego ujęcia pozornie niebezpiecznych zachowań tegoż niedźwiedzia. Po zrozumieniu przyczyn i mechanizmów, które kierują jego reakcjami, strach przed pazurami jest znacznie mniejszy.

Plus minus:

Na plus:

+ aktualność i ważność tematu poddanego naukowej analizie

+ usystematyzowanie wiedzy o rosyjskiej obecności w bieżącej geopolityce

+ ukazanie konfliktu w Syrii i zajęcia Krymu również z perspektywy rosyjskiej

Na minus:

- praca (mimo wszystko) jest obrazem niepełnym, kiedy opisane konflikty trwają

Tytuł: Imperialna gra Rosji

Autorzy: Malina Kaszuba, Mirosław Minkina

Wydawca: Oficyna Wydawnicza RYTM

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7399-699-1

Liczba stron: 184

Okładka: twarda

Cena: ok. 34,65 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Tunak}

^{Korekta językowa: Patrycja Grempka}