11 faktów o Ibrahimie Szalonym

Niewinny chłopiec, którego przeznaczeniem było dorastanie w zamknięciu, z dala od ludzi. Dorosły mężczyzna, owładnięty żądzą i niebywale okrutny. Sułtan Ibrahim I objął rządy w imperium osmańskim niemal z przypadku i, jak się okazało, kompletnie nie nadawał się do tej roli.

Ibrahim I

1. Szczęśliwe dzieciństwo?

Niewiele wiadomo o tym, jak wyglądały dziecięce lata Ibrahima, lecz z pewnością można stwierdzić, że niczego mu nie brakowało. Jako syn sułtana Ahmeda I i jego prawowitej małżonki Kösem opływał w dostatki i miał szasnę odebrać dobrą edukację. Mimo to wciąż ciążyło nad nim fatum, którego jako maleńkie dziecko nie był jeszcze świadom, a które wkrótce miało stać się jego największym przekleństwem. Rywalizacja o tron padyszacha1 była nieunikniona i chociaż sam Ahmed zniósł zasadę mówiącą o tym, że każdy władca mógł, a nawet powinien pozbawić życia swoich młodszych braci po przejęciu władzy, to nikt nie był pewny co stanie się, kiedy życie obecnego sułtana dobiegnie końca. Z pewnością o bezpieczeństwo swoich synów drżała sułtanka Kösem – jak się później okazało, słusznie.

2. Bez ojca

Kiedy Ibrahim miał zaledwie dwa lata, zmarł Ahmed I. Czy chłopiec odczuł brak ojca? Na to pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie, tak samo, jak nie ma pewności co do tego, jakie stosunki łączyły go w dzieciństwie z matką. Żądna władzy Kösem skupiona była na swoim najważniejszym zadaniu – chciała zyskać tron dla własnych dzieci, lecz to nie ona była matką najstarszego syna Ahmeda, ale Mahfiruz, jego pierwsza nałożnica, która wydała na świat chłopca o imieniu Osman. Póki co jednak po śmierci Ahmeda Kösem kupiła sobie trochę czasu, gdyż, na szczęście dla niej, sułtan jeszcze za życia wprowadził zasadę senioratu – po jego śmierci padyszachem miał zostać najstarszy mężczyzna z rodu, a był nim wuj Ibrahima, Mustafa.

3. Nieprzeznaczony do wielkości

Ibrahim wciąż był dzieckiem i zapewne do końca nie zdawał sobie sprawy z tego, co działo się wokół niego, a rywalizacja o władzę wydawała się go omijać. Nawet gdyby tron miał kiedyś przypaść jednemu z potomków sułtanki Kösem, rządy przejąłby jej najstarszy syn, brat Ibrahima, Murad. Jednak i to wydawało się być odległe, gdyż pomiędzy Muradem a tronem stał jeszcze sułtan Mustafa I (który, swoją drogą, nie był przy zdrowych zmysłach) i przyrodni brat Osman. To właśnie między tą dwójką toczyła się walka, choć tak naprawdę tylko jeden z nich zdawał sobie z tego sprawę. Osman strącił Mustafę z tronu, lecz jego rządy nie przypadły do gustu janczarom2, którzy jakimś czasie zdetronizowali go i pozbawili życia. Sułtanem ponownie został Mustafa, ale ostatecznie abdykował na rzecz swojego bratanka, Murada. Wszystko układało się po myśli Kösem i wydawało się, że nic nie dotyczy małego Ibrahima.

4. Złota klatka

Zgodnie z zasadą, którą wprowadził Ahmed I, sułtan nie powinien już podnosić ręki na swoich braci, lecz – dla bezpieczeństwa – mieli być oni odizolowani, aby nie zagrażać rządom padyszacha. Taki los spotkał biednego księcia Mustafę, którego izolacja doprowadziła do obłędu, i podobne życie było przeznaczone młodszym braciom Murada. Ibrahim wychowywał się więc w odosobnieniu, z nikim nie rozmawiając i mając za towarzyszy jedynie książki, które miały podtrzymywać go przy zdrowych zmysłach. Nie było to jednak takie proste…

Murad IV

5. Brat – morderca

Murad IV był sułtanem bardzo uzależnionym od swojej matki. Nic dziwnego, władzę objął przecież w wieku zaledwie jedenastu lat. Kiedy dojrzewał, stawał się jednak coraz bardziej niezależny i w końcu podjął najokrutniejszą decyzję w swoim życiu. Nie miał zamiaru uszanować woli swojego ojca i rozkazał pozbawić życia wszystkich pretendentów do tronu, w tym także swoich braci. Był to ogromny cios dla Kösem, której jednak udało się ocalić jednego syna, a był nim właśnie Ibrahim. Przekonała Murada, że Ibrahim nie jest dla niego żadnym zagrożeniem, gdyż przejawiał pierwsze objawy szaleństwa (co rzeczywiście było prawdą) i nigdy nie będzie mógł zostać sułtanem.

6. Nieudolny padyszach

Sułtanka Kösem nie miała racji. Kiedy w 1640 r. Murad leżał na łożu śmierci, wiedziała, że jej jedyną szansą jest teraz Ibrahim. Pomimo tego, że z ostatnim tchnieniem sułtan wydał rozkaz zabicia brata, mądra matka nie mogła do tego dopuścić i przekonała starszego syna, że Ibrahim nie żyje, podczas gdy nic mu nie groziło. Murad IV zmarł, miał nastać sułtan Ibrahim I. Najpierw jednak trzeba go było do tego przekonać. Zamknięty w czterech ścianach, nieco szalony dwudziestosześciolatek był pewny, że idą po niego, aby pozbawić go życia. W to, że zabójcy nie chcą dostać się do niego podstępem, twierdząc, że został właśnie sułtanem, uwierzył dopiero, gdy pokazano mu zwłoki jego brata Murada.

7. Owładnięty żądzą

Nie ma pewności co do tego, czy zamknięty w złotej klatce Ibrahim miał okazje do fizycznej bliskości z kobietami – w końcu istniało ryzyko, że więzień mógł spłodzić syna, a było to niedopuszczalne. Tak czy siak podczas izolacji Ibrahim nie doczekał się dziedzica, za to po objęciu sułtańskiego tronu zabrał się do intensywnej pracy na tym polu. Miał mnóstwo nałożnic – niemal trzysta – i szybko zyskał sławę jednego z najbardziej rozpustnych władców w historii całego imperium osmańskiego. Podobno szczególne upodobanie żywił do dziewic, które sprowadzano specjalnie dla niego. Jego nowe „hobby”, o dziwo, wcale nie przeszkadzało sułtance Kösem, która znalazła kolejną okazję do tego, aby samodzielnie rządzić i sama podsuwała synowi afrodyzjaki.

8. Ukochana

W końcu Ibrahim się zakochał, choć może to zbyt wielkie słowo dla człowieka owładniętego szaleństwem. Sułtan uwielbiał kobiety, a zwłaszcza te o większych rozmiarach, miał więc wydać rozkaz o znalezieniu dla niego jak najgrubszej odaliski3. Przyprowadzono mu taką, która ważyła ponad 150 kg, a Ibrahim całkowicie stracił dla niej głowę. Nazywał ją pieszczotliwie „Kostką Cukru” i był w stanie zrobić dla niej wszystko, m.in. rozkazał zamordować wszystkie pozostałe nałożnice, które przebywały w haremie. Ot, żeby ukochana nie była zazdrosna.

Rycina najprawdopodobniej przedstawiające sułtankę Kösem

9. Okrutny władca

O tym, że sułtan Ibrahim I nie był zdrowy psychicznie, świadczyły m.in. jego skłonności do wybitnego okrucieństwa. Rozkazał zdzierać pasy skóry z pleców wróżbity, który podzielił się z nim niepomyślną wróżbą, a następnie wwiercać w nie zapalone świece ze smoły. Zarządzał też spontaniczne egzekucje i tortury, nie oszczędzając nawet swoich dzieci, gdyż pewnego razu miał ponoć wrzucić własnego syna do sadzawki.

10. Wielbiciel piękna

Jako padyszach Ibrahim miał okazję otaczać się wszystkim, co luksusowe, i skwapliwie korzystał z tej możliwości. Ubóstwiał piękną biżuterię, drogie perfumy i najlepszej jakości ubrania, w szczególności futra, którymi ozdabiane były także jego pokoje. „Często uprawiał miłość na skórach sobolich, jego komnaty były wykładane sobolowymi futrami od podłogi po sufit. Zbierał książki związane z seksem i pozycjami do spółkowania”4 – prawdziwy wielbiciel dobrej literatury.

11. Nieszczęsna cięciwa

Rządy sułtana Ibrahima zdecydowanie nie należały do udanych, czego świadoma była nawet jego matka. W końcu przyszedł czas na rozwiązanie trwającego od ośmiu lat problemu. W 1648 r. zbuntowani janczarzy, którzy byli niezadowoleni z powodu niewypłacania przez padyszacha żołdu, zdetronizowali Ibrahima. Być może pozwoliła im na to sama Kösem, choć to, co wydarzyło się później, z pewnością nie było dla niej łatwe. Straciła ostatniego syna, który okazał się tragicznym władcą. Ibrahim, ponownie zamknięty w złotej klatce, został uduszony cięciwą łuku. Nastały rządy nowego sułtana, jego syna Mehmeda.

Bibliografia:

Kienzler I., Imperium Osmańskie we władzy kobiet. Dzieje Anastazji – Kösem, Warszawa 2016.

Kumrular Ö., Sułtanka Kösem. Władza i intrygi w haremie, Warszawa 2016.

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Edyta Chrzanowska}

1. Tytuł zapożyczony z języka perskiego oznaczający władcę; inne określenie tureckiego sułtana. [↩]
2. Regularna piechota turecka utworzona w XIV w., słynąca z dyscypliny, odwagi i znajomości wojennego rzemiosła. [↩]
3. Niewolnica lub konkubina w sułtańskim haremie. [↩]
4. I. Kienzler, Imperium Osmańskie we władzy kobiet. Dzieje Anastazji – Kösem, Warszawa 2016, s. 174. [↩]