„Psychologia zła. Jak Hitler omamił umysły” – J. E. Dimsdale – recenzja

Okrucieństwo II wojny światowej zostało już chyba opisane w każdy możliwy sposób, jednak wciąż nie możemy pojąć, jak możliwe było aż tak zbrodnicze myślenie wśród przywódców III Rzeszy. Czy byli oni grupą psychopatów, osób z uszkodzonym mózgiem lub jakimiś innymi zaburzeniami? Joel E. Dimsdale, wykorzystując zgromadzone w Norymberdze wyniki badań osadzonych tam nazistów i posiłkując się najnowszą wiedzą z dziedziny psychiatrii i neurobiologii, stara się wyjaśnić „ciemną stronę ludzkiego umysłu”.

Joel E. Dimsdale ma za sobą wieloletnią praktykę naukową jako psychiatra. Zainteresowanie badaniami przeprowadzonymi na prominentnych nazistach podczas trwania procesu norymberskiego, wraz z wykorzystaniem najnowszej wiedzy z dziedziny psychologii, medycyny i neurobiologii, doprowadziło go do kilku dość ciekawych stwierdzeń. Książka będąca nowym spojrzeniem na naturę zła i współczesną próbą jego zrozumienia, która trafiła do rąk polskiego czytelnika (oryginalna publikacja ukazała się w 2016 r. w wydawnictwie Yale University Press), zasługuje na chwilę refleksji.

Praca została podzielona na cztery części. Pierwsza zapewnia kontekst historyczny, a więc opisuje wydarzenia, które doprowadziły do powołania Międzynarodowego Trybunału Wojskowego i tzw. procesów norymberskich. Druga przedstawia, jak wyglądały procesy w odbiorze opinii publicznej. Część trzecia prezentuje cztery sylwetki spośród dwudziestu dwóch dygnitarzy nazistowskich sądzonych w procesie głównym. To pozwoliło na zachowanie maksymalnej drobiazgowości analizy diagnostycznej. Natomiast część zamykająca skupia się na współczesnym rozumieniu zła i dyskusji, czy wszyscy jesteśmy na nie podatni w równym stopniu.

Oprócz opisanych wyżej zagadnień w książce znajdziemy również wyjaśnienie, dlaczego testy psychologiczne zbrodniarzy wojennych przez tyle lat znajdowały się w ukryciu. Konflikt pomiędzy Douglasem Kelley’em i Gustavem Gilbertem (obaj badali oskarżonych w procesie głównym pod kątem psychiatrycznym i psychologicznym) spowodował, że zgromadzone przez nich materiały stały się zakładnikami osobistych uraz i niezdrowej ambicji.

Choć rzeczywiście książka Psychologia zła. Jak Hitler omamił umysły to nowatorska, przystępnie (jak na tak trudny temat) napisana praca, to jednak nie jest pozbawiona drobnych potknięć. Autor zdecydowanie upraszcza kwestię działań, które w efekcie doprowadziły do „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. III Rzesza nie zrezygnowała z pomysłu wyrzucenia Żydów z Europy (symbolem tej akcji jest po dzień dzisiejszy plan osadnictwa na Madagaskarze) ze względu na zbyt duży nakład kosztów i czasu, ale przede wszystkim poprzez uniemożliwienie emigracji Żydów z Europy Środkowo-Wschodniej m.in. przez Stany Zjednoczone. Tego typu nieścisłości można znaleźć jeszcze kilka, ale nie wpływają one na poziom merytoryczny głównego zagadnienia.

Podsumowując, książka Joe E. Dimsdale’a jest bardzo ciekawym spojrzeniem współczesnej psychologii i medycyny na problem „nazistowskich bestii„. Wpisuje się również w nurt literatury, która słusznie zauważa, że zdecydowana większość zbrodniarzy wojennych była zwykłymi ludźmi, a nie ”aniołami śmierci”. To bolesna, przerażająca, ale do bólu prawdziwa konstatacja, którą należy przeanalizować i głośno o niej mówić.

Plus minus:

Na plus:

+ ujęcie problemu

+ wskazanie powodów milczenia o wynikach badań z Norymbergii

+ przejrzysty układ

Na minus:

- brak bibliografii

- dość sensacyjny podtytuł polskiego wydawcy

Tytuł: Psychologia zła. Jak Hitler omamił umysły

Autor: Joel E. Dimsdale

Wydawca: Wydawnictwo RM

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-7773-600-5

Liczba stron: 238

Okładka: miękka

Cena: 34,99 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Jagoda Marek}