„Piękna i odważna. Ulubiona agentka Churchilla” – T. Szabó – recenzja

Violette Szabo zaliczana jest do grona najwybitniejszych agentek działających podczas II wojny światowej. Dzięki swej odwadze oraz poświęceniu zapisała się na kartach historii. Pośmiertnie odznaczona Krzyżem Jerzego – najwyższym cywilnym odznaczeniem państwowym Zjednoczonego Królestwa, który nadawany jest za akty największego bohaterstwa. Jej postać postanowiła przypomnieć córka – Tania Szabó, która przybliża nieznane dotąd fakty, prywatne zdjęcia oraz pamiątki zachowane po matce.

Nakładem wydawnictwa Bellona ukazała się książka Piękna i odważna. Ulubiona agentka Churchilla. Jest to opowieść, która ma na celu przybliżenie postaci Violette Szabo, agentki Special Operation Executive –Kierownictwa Operacji Specjalnych. SOE zostało utworzone w 1940 r. z inicjatywy Winstona Churchilla w celu współpracy z ruchem oporu w okupowanych państwach podczas II wojny światowej, a także prowadzenia akcji dywersyjnych oraz propagandowych. Warto nadmienić, iż autorką recenzowanej pozycji jest córka bohaterki – Tania, której głównym celem było „tchnięcie życia w postać swej matki”1. Książka ta nie jest jednak biografią Violette. Treść skupia się bowiem na dość szczegółowym ukazaniu dwóch ostatnich misji bohaterki z 1944 r. odbytych na terenie Francji, aż do jej śmierci w 1945 r.

Violette Szabo należała do wyróżniających się agentów SOE. Odznaczała się nieprzeciętną urodą, sprytem oraz odwagą. W pracy była skrupulatna, zdecydowana i przede wszystkim oddana sprawie. Podczas swej działalności w konspiracji nie raz wykazała się przenikliwością oraz inteligencją.

Akcja skupia się na ukazaniu dwóch ostatnich misji jakie wykonała Violette. W 1944 r. rzucono ją bowiem na teren Francji w celu nawiązania kontaktu z istniejącymi tam siatkami wywiadowczymi oraz ruchem oporu. Miała także przeanalizować sytuację oraz ocenić czy możliwe będzie odtworzenie rozbitych grup zwiadowczych na danym terenie. Jej zadaniem była również pomoc w przygotowaniu akcji sabotażowych. Bohaterce udało się także zebrać cenne informacje o celach, które powinno zaatakować lotnictwo alianckie. Akcja ta mimo kilku niebezpiecznych sytuacji przebiegła dla niej szczęśliwie. Po powrocie do Anglii i krótkim odpoczynku czekało już na nią kolejne zadanie. Na początku czerwca 1944 r. ponownie została zrzucona do Francji wraz ze swymi współpracownikami. Tym razem jej zadaniem było nawiązanie kontaktu z ruchem oporu w okolicach Limoges. Niestety ta misja okazała się jej ostatnią. Po uszkodzeniu kostki została bowiem schwytana podczas drogowej blokady. Uwięziono ją i poddano ciężkim przesłuchaniom. Współpracownicy planowali uwolnić Violette, jednak jej przeniesienie do więzienia w Paryżu zniweczyło te plany.W późniejszym okresie była ona jeszcze kilkakrotnie przewożona do różnych nazistowskich obozów i więzień.

W niewoli wykazała się niezwykłym hartem ducha oraz odwagą. Mimo licznych tortur oraz przesłuchań nie zdradziła żadnych cennych informacji. Wręcz przeciwnie, zmyślała przeróżne historie, które miały na celu wprowadzenie Niemców w błąd i uchronienie współpracowników przed schwytaniem. Niestety nie udało się jej przetrwać obozowego piekła. Została zastrzelona w KL Ravensbruck w 1945 r. Dokładna data jej śmierci nie jest znana, ale przyjmuje się, iż był to 5 lutego. Ciało Violette prawdopodobnie zostało wrzucone do pobliskiego jeziora.

Piękna i odważna. Ulubiona agentka Churchilla jest pozycją wartą polecenia, szczególnie dla osób zainteresowanych II wojną światową, działalnością ówczesnego wywiadu, francuskiego ruchu oporu czy też samą postacią Violette Szabo. Książka napisana jest w ciekawy i przystępny sposób co sprawia, iż dobrze się ją czyta. Dużym plusem jest fakt, iż autorka będąc córką głównej bohaterki miała dostęp do wielu nieznanych źródeł. Zbierając materiał do swej książki spotykała się także z osobami, które miały okazję współpracować z jej matką czy też po prostu ją znały. Dzięki temu była w stanie w niektórych wypadkach bardzo szczegółowo odtworzyć poszczególne fakty oraz wydarzenia. Czerpała także z zasobów muzeów m.in. Wielkiej Brytanii, Australii, Francji czy też Stanów Zjednoczonych. W treść wplecione zostały również fragmenty prywatnej korespondencji prowadzonej przez autorkę m.in. z Marie Lecomte, która przebywała z Violette w jednym z więzień.

Niewątpliwym walorem są także fotografie umieszczone w pracy. Są one zarówno w kolorze jak i w tonacji czarno-białej. Wiele z nich pochodzi z prywatnych archiwów autorki co dodaje znaczącej wartości książce. Dużym plusem jest także fakt, iż Tania przybliżyła również tło omawianych wydarzeń. Pokrótce omawia bowiem ówczesną sytuację polityczną. Ukazuje struktury istniejących organizacji wywiadowczych wraz z omówieniem ich najważniejszych funkcji i celów powstania.

Warto nadmienić, iż T. Szabó na końcu załączyła wykaz najważniejszych postaci, o których była mowa w treści książki wraz z ich krótkim opisem. W podobny sposób postąpiła z listą organizacji i instytucji, o których wspominała na kartach pracy. W tym przypadku również zamieściła krótki opis ich działalności wraz z pełnym rozwinięciem skrótu, którym się posługiwała. Recenzowana praca zawiera także dość obszerną bibliografię oraz indeks osobowy, który może pomóc zainteresowanym pogłębić wiedzę na dany temat w sposób bardziej szczegółowy.

Trzeba wspomnieć, że w Epilogu autorka przywołuje liczne przykłady świadczące o tym, iż mimo upływu lat pamięć o Violette oraz jej odwadze jest wciąż żywa w świadomości ludzi. Powstało wiele tablic pamiątkowych m.in. w Stockwell, Pont-Remy we francuskiej Pikardii. W Jersey War Tunnels Museum stworzono wystawę poświęconą okupacji Wysp Normandzkich gdzie jedno z pomieszczeń nazwano Salą Szabo. Także w Imperial War Museum w Londynie jest specjalna wystawa poświęcona jej osobie. Od 2000 r. w okolicach Herefordshire Rosemery Rigby organizuje także „Piknik u Violette”, na który przybywają m.in. francuscy i brytyjscy wojskowi, politycy czy też słuchacze szkół wojskowych. Jest to cenny zabieg pozwalający uświadomić czytelnikowi, iż pamięć o V. Szabo przetrwała upływ czasu, a jej osoba stawiana jest jako wzór do naśladowania dla następnych pokoleń.

Bez wątpienia największym minusem pracy są liczne wtrącenia francuskich zwrotów lub też całych zdań. Nie zostały one bowiem przetłumaczone co sprawia, iż w poszczególnych fragmentach czytelnik nie znający języka francuskiego traci sens zdania lub też całego fragmentu.

Plus minus:

Na plus:

+ podjęta tematyka

+ przystępny język i sposób narracji

+ szata graficzna

+ dołączenie licznych fotografii z prywatnych zbiorów autorki

Na minus:

-umieszczenie w tekście francuskich zwrotów lub całych wypowiedzi bez podania w przypisie ich tłumaczenia

Tytuł: Piękna i odważna. Ulubiona agentka Churchilla

Autor: Tania Szabó

Wydawca: Bellona

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-11-14435-4

Liczba stron: 654

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Cena: 39,90

Ocena recenzenta: 7,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta językowa: Patrycja Grempka}

1. T. Szabó, Piękna i odważna. Ulubiona agentka Churchilla, Warszawa 2017, s. 7. [↩]