„Historia brody. Zaskakujące dzieje męskiego zarostu” – C. Oldstone-Moore – recenzja

Nowoczesna historia to nie tylko dzieje polityczne i wojskowe, chociaż historii zarostu się nie spodziewałem. Christopher Oldstone-Moore zabiera czytelnika w fascynującą podróż z brodami, wąsami i brzytwami od pradziejów do dziś.

Zwykle nie czytam takich książek, nie interesuje mnie „historia czegoś„, jeśli to ”coś” nie jest czołgiem, karabinem czy innym sprzętem wojennym. Ale broda – tak, to mnie zaciekawiło. Tyle lat nosiłem brodę, potem wąsy, później było golenie, ale nigdy nie zastanawiałem się nad kulturową czy polityczną funkcją męskiego zarostu. A tu proszę!

Okazuje się, że pochodzenie i funkcja brody nie są jasne. Chociaż myśliciele i naukowcy kolejnych epok mieli swoje pomysły na wytłumaczenie tego fenomenu, to jednak do dziś nie wiadomo po co właściwie mężczyznom rośnie szczecina na twarzach, czemu jedni ją mają, a drudzy nie. Faktem jest jednak, że zarost u mężczyzn jest doskonałym przekaźnikiem myśli i idei.

Wartość zarostu jako komunikatu waleczności, potęgi, a przede wszystkim męskości, dostrzegały zwłaszcza wczesne wieki ludzkości. Przekonują o tym pierwsze cztery rozdziały książki, omawiające sytuację brodaczy w Mezopotamii, Egipcie, Grecji i Rzymie. Autor podkreśla tam silną różnicę pomiędzy dostojnością, walecznością i potęgą ludzi z zarostem a dystynkcją i dyscypliną ogolonych kapłanów. Ciekawostką jest omówienie w tych rozdziałach wczesnych przykładów propagandy, w których gęsta broda lub jej brak były szalenie istotne.

Niezwykle interesująca jest część poświęcona brodzie w chrześcijaństwie. Od kształtowania się wizerunku Jezusa Chrystusa, który ustalił się z zarostem średniej długości, przez obraz Boga Ojca, po zmiany w wyglądzie kapłanów – raz to zarośniętych, raz gładko ogolonych – autor prowadzi czytelnika przez meandry walki o wpływy, władzę i pieniądze, toczącej się pomiędzy władcami świeckimi i klerem. Jest to część pełna metafizycznych wyjaśnień, koncepcji władzy, deklaracji siły i momentów krytycznych w historii Europy.

Kolejne rozdziały przechodzą przez renesans, odrodzenie, romantyzm, epokę przemysłową. Te okresy zmieniały ideał mężczyzny raz za razem, nakazując golenie się lub zapuszczanie brody, co miało określać status człowieka w społeczeństwie. Doskonałym przykładem tego rodzaju zabiegów i identyfikacyjnej roli zarostu było rozróżnienie brodatych protestantów od gładkich katolików w trakcie wojny trzydziestoletniej.

Ostatnie cztery rozdziały (z ogółem trzynastu) omawiają sytuację zarostu w XX w. Jest to epoka zdecydowanie najbardziej dynamiczna, co nie powinno dziwić, jeśli się weźmie pod uwagę nie tylko coraz większą ilość prądów umysłowych, postęp w nauce, ale także wojny i wzrost ilościowy komunikacji społecznej. W ten sposób Oldstone-Moore omawia pozycję brodaczy w początkach ubiegłego stulecia, identyfikacyjną (na poziomie wręcz cywilizacyjnym) rolę zarostu w latach Wielkiej Wojny (na przykładzie znakomitego Lawrence’a z Arabii) i międzywojniu (z dwoma wielkimi przykładami Hitlera i Stalina), by gładko przejść przez ogolonych korposzczurów w USA w latach 50. i 60., brodaty manifest Johna Lennona, po metroseksualizm Davida Beckhama i Conchitę Wurst.

Podróż przez wieki zarostu prowadzona jest śmiało językiem dosadnym, ale nie wulgarnym. Jest w nim moc przekonywania do swojej racji, której uległem. Całość wzbogacają zdjęcia lub reprodukcje obrazów, jednak wszystkie one są czarno-białe. Na uwagę zasługuje także interesujące opracowanie graficzne pozycji, z głównym motywem różnych form zarostu, przewijającym się od okładki, przez wstępy do rozdziałów po ostatnie strony.

Jeśli ktoś szuka lekkiej, ale ciekawej pozycji historycznej, oddalonej od utartych schematów „data-osoba-wydarzenie”, szukającej odpowiedzi na interesujące i rzadko zadawane pytania – to jest właśnie książka, którą mogę uczciwie polecić.

Plus minus:

Na plus:

+ szerokie przedstawienie tematu
+ interesująca szata graficzna

Na minus:

- brak

Tytuł: Historia brody. Zaskakujące dzieje męskiego zarostu

Autor: Christopher Oldstone-Moore

Wydawca: Znak

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-240-3823-7

Liczba stron: 511

Okładka: twarda

Cena: 44,90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

Redakcja merytoryczna: Artur Markowski

Korekta językowa: Patrycja Grempka