Jadwiga kaliska – wierna żona Władysława Łokietka

O życiu Jadwigi Bolesławówny nie wiadomo zbyt wiele, jednak żona Władysława Łokietka i matka Kazimierza III Wielkiego zdecydowanie zasługuje na uwagę. Była wierną żoną, dobrą matką, odważną królową oraz jedną z najdłużej żyjących monarchiń.

Dzieciństwo Jadwigi

Jadwiga Bolesławówna była córką księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego i księżnej Jolenty Heleny. Niektórzy historycy przyjmują, że urodziła się w 1266 r. w Kaliszu, jednak inni twierdzą, że późniejsza królowa Polski przyszła na świat znacznie wcześniej. Jadwiga miała dwie siostry – Elżbietę (starszą) oraz Annę (młodszą). Księżniczki kaliskie, podobnie jak ich matkę, wychowywano w atmosferze ascezy, pobożności i surowych obyczajów. Warto wspomnieć, że wielu najbliższych krewnych Jolenty Heleny zostało włączonych w poczet świętych i błogosławionych. Wszyscy odznaczali się skłonnością do umartwień. Jadwiga jeszcze w dzieciństwie została zaręczona z przyrodnim bratem Leszka Czarnego, Władysławem, księciem łęczyckim, czyli z Władysławem Łokietkiem. Stało się to tuż przed śmiercią ojca przyszłej królowej, który zmarł w 1279 r.

Małżeństwo z Władysławem Łokietkiem

Mimo że zaręczyny Jadwigi odbyły się już w dzieciństwie, to księżniczka wyszła za mąż bardzo późno, bo mając blisko 30 lat (warto jednak zaznaczyć, że według niektórych źródeł jej ślub odbył się jeszcze przed ukończeniem drugiej dekady życia). Nie wiadomo dokładnie, kiedy Jadwiga została żoną Łokietka, przypuszcza się jednak, że to wydarzenie miało miejsce 6 stycznia 1293 r. Jadwiga wniosła w posagu jedynie klejnoty i pieniądze oraz być może jakieś prawa do sukcesji w Wielkopolsce. Po zawarciu małżeństwa dalsze losy księżnej nie są jasne. Prawdopodobnie przeniosła się z Władysławem w jego rodzinne strony, czyli na Kujawy. Tam też trzykrotnie została matką. W 1296 r. urodziła swojego pierwszego syna, Stefana, później Władysława oraz w 1298 r., jak podają źródła, córkę Kunegundę, która zawdzięcza swoje imię krewnej Bolesławówny – świętej Kindze.

Ucieczka Łokietka z kraju

Polska za czasów Jadwigi

Kiedy 8 lutego 1296 r. panujący w Wielkopolsce Przemysł II (opiekun przyszłej królowej w latach młodzieńczych – najbliższy krewny jej ojca) został zamordowany w Rogoźnie przez zbirów niemieckich, władzę po nim objęli Jadwiga i Władysław. Jednak nie wszystko poszło dobrze. Pierwszy okres rządów w Wielkopolsce skończył się dla Łokietka tragicznie – w 1300 r. w wyniku walki o władzę z Wacławem II, królem czeskim, który planował zajęcie Polski i Węgier, Władysław został zmuszony do ucieczki z Polski. Jadwiga jednak, nie do końca wiadomo dlaczego, została w kraju, ryzykując dostanie się w ręce Wacława. Wraz z dziećmi ukrywała się u mieszczanina radziejowskiego Gierka.

Droga do koronacji

Władysław wrócił do Polski w 1304 r. Jadwiga jeszcze pod koniec tego roku lub na początku następnego urodziła swoje czwarte dziecko – córkę Elżbietę, która później przez wiele lat była jedną z ważniejszych osobistości europejskiej polityki. Niestety dwa lata po jej narodzinach umarł Stefan – pierworodny syn Jadwigi i Władysława, natomiast 6 lat później odszedł także drugi syn Bolesławówny – Władysław.

Pieczęć Jadwigi Kaliskiej, 1332

W 1305 r. zmarł Wacław II, co było niezwykle korzystne dla Łokietka. W 1306 r. przyszły król Polski odniósł wiele zwycięstw, odzyskując Kujawy, część Wielkopolski oraz Kraków. Życie rodzinne pary książęcej się ustabilizowało. Jadwiga większość czasu spędzała na Wawelu, gdzie powiła jeszcze dwoje dzieci – córkę Jadwigę oraz w 1310 r. syna Kazimierza, który przez potomków został nazwany „Wielkim”. Rodząc Kazimierza, Bolesławówna mogła mieć nawet 44 lata. Najmłodszy syn był jej oczkiem w głowie, bardzo go kochała. Po osiedleniu się w Krakowie Jadwiga stała się aktywna politycznie. Księżna współdziałała z małżonkiem w sprawie biskupa Muskaty, wroga Łokietka, który spiskował przeciwko Władysławowi, chcąc osadzić w Krakowie jednego z Piastów śląskich. Ponadto dowodziła też obroną Wawelu podczas buntu niemieckiego patrycjatu.

Po zjednoczeniu sporej części polskich ziem zaczęto myśleć o koronacji, która miała być kolejnym etapem odbudowy królestwa. Para zaczęła zabiegać o koronę w 1317 r. Po otrzymaniu zgody Ojca Świętego Jana XXII zaczęto przygotowania do koronacji. Uroczystość odbyła się 20 stycznia 1320 r. w Krakowie. Razem z Władysławem koronowano także Jadwigę, dzięki czemu jej pozycja znacznie wzrosła. Czasami sama wystawiała dokumenty, w jej posiadaniu była również pieczęć królewska. Warto też wspomnieć, że Jadwiga w tym czasie zaczęła dbać o kult swojej krewnej Kingi – zapisywano dokonane za jej wstawiennictwem cuda, opracowano jej żywot oraz przeniesiono jej zwłoki do znacznie okazalszego grobu.

Widok na Wawel z Baszty Sandomierskiej / Fot. Wojtek Duch

Śmierć Łokietka i ostatnie lata życia Jadwigi

Władysław Łokietek po krótkiej chorobie zmarł w 1333 r. Miał około 73 lata. Jadwiga czuwała przy mężu do samego końca i modliła się za niego. Mimo podeszłego wieku (w chwili śmierci męża liczyła ok. 67 lat) była pełna sił. Łokietka pochowano w katedrze na Wawelu.

Owdowiała Bolesławówna przeniosła się do Sącza, gdzie zamieszkała z nią wnuczka Konstancja, córka Kunegundy. Królowa przed samą śmiercią wstąpiła do zakonu. Zmarła 10 grudnia 1339 r. w Sączu i tam ją pochowano. Przyjmując, że urodziła się w 1266 r., odeszła w wieku 73 lat, co czyni ją jedną z najdłużej żyjących monarchiń. Jej ukochany syn Kazimierz zorganizował matce wystawny pogrzeb, a później wielokrotnie odwiedzał jej grób.

Bibliografia:

1. Balzer O., Genealogia Piastów, Warszawa 1980.
2. Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Kraków 2009.
3. Rudzki E., Polskie Królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, tom I, Warszawa 1985.

Czytaj także:

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko
Korekta: Edyta Chrzanowska}