„Przerwane igrzyska. Niezwykli sportowcy II Rzeczypospolitej” – G. Jatkowska – recenzja

II wojna światowa była olbrzymim konfliktem zbrojnym, który nie tylko zburzył istniejący wówczas układ sił politycznych, ale także tragicznie wpłynął na losy milionów ludzi. Swoje żniwo zebrał również w świecie sportu. Wybuch wojny przerwał bowiem wiele znakomitych karier, ponadto pozbawił sportową społeczność wybitnych i niezwykle uzdolnionych zawodników. Gabriela Jatkowska przybliża w swojej książce sylwetki dziewięciu takich niezwykłych postaci, które zapisały się w dziejach historii polskiego sportu.

Nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN ukazała się publikacja G. Jatkowskiej Przerwane igrzyska. Niezwykli sportowcy II Rzeczypospolitej. Autorka przybliżyła w swojej książce sylwetki dziewięciu sportowców: Wacława Kuchara, Haliny Konopackiej, Janusza Kusocińskiego, Stanisławy Walasiewiczówny, Stanisława Marusarza, Jadwigi Jędrzejowskiej, Jerzego Iwanow-Szajnowicza, Ernesta Wilimowskiego oraz Marii Kwaśniewskiej. Zawodnicy w większości reprezentują odmienne dyscypliny sportowe. Co ich zatem łączyło? Przede wszystkim prawdziwa pasja i miłość do sportu, ale również odnoszenie wielkich sukcesów na polskich i międzynarodowych arenach sportowych. Wszyscy ci bohaterowie mieli przed sobą świetlaną przyszłość – mogli pobijać rekordy i zdobywać medale. Niestety ich kariery zostały w brutalny sposób przerwane przez wybuch II wojny światowej. Większości z nich udało się przetrwać ten ciężki czas, jednak niektórzy ponieśli najwyższą ofiarę, jaką jest utrata życia. Dzięki swym osiągnięciom zapisali się na kartach historii sportu, co jest jednym z wielu powodów, dla których warto o nich pamiętać.

Bez wątpienia jedną z ciekawszych historii jest ta poświęcona skoczkowi narciarskiemu Stanisławowi Marusarzowi, który jest uważany za jednego z pionierów i popularyzatorów tej dyscypliny sportu. Był czterokrotnym uczestnikiem olimpiad zimowych oraz wicemistrzem świata z Lahti z 1938 r. Jego kariera sportowa nie należała do najłatwiejszych. Często doświadczał krzywdzących decyzji sędziów. Tak było na mistrzostwach w Lahti, gdzie oddał najdłuższy skok. Mimo to sędziowie przyznali złoty medal zawodnikowi norweskiemu Asbjornowi Ruud, który w punktacji pokonał Marusarza o trzy dziesiąte punktu, chociaż oddał skoki znacznie krótsze od polskiego zawodnika. Zatem S. Marusarz zdobył srebro i przychylność światowych mediów, które okrzyknęły go najlepszym skoczkiem świata. Jego karierę przerwał wybuch wojny. Sportowiec od samego początku zaangażował się w działalność konspiracyjną. Wykorzystano jego znajomość gór oraz umiejętności jazdy na nartach. Przeprowadzał tatrzańskich kurierów, którzy przerzucali broń, dokumenty oraz pieniądze na cele konspiracyjne. Marusarz był trzykrotnie aresztowany, jednak za każdym razem udawało mu się uciec i wyrwać śmierci. Po wojnie wrócił do Zakopanego, startował również w mistrzostwach Polski oraz dwukrotnie w igrzyskach olimpijskich, jednak już bez większych sukcesów. Zmarł podczas pogrzebu swego przyjaciela z konspiracji, zaraz po wygłoszeniu mowy pogrzebowej. Został odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Medalem Zwycięstwa czy też Złotym Krzyżem Zasługi.

Warto też zwrócić uwagę na postać Jadwigi Jędrzejowskiej, która była tenisistką ziemną. Musiała zmagać się nie tylko z mocnymi rywalkami, ale również z niechęcią i uprzedzeniami kierowanymi pod jej adresem ze strony polskich koleżanek z kortu. Tenis uważano za sport elitarny, wymagający odpowiedniej oprawy i techniki. Jędrzejewska miała natomiast robotnicze pochodzenie, co dla niektórych jej „koleżanek” z kortu oznaczało, iż nie powinna w ogóle uprawiać tego sportu. Jednak zawodniczka się nie poddała – dzięki systematycznej i ciężkiej pracy odnosiła coraz większe sukcesy. Jej talent dostrzegli z czasem również komentatorzy i pasjonaci sportu. Była finalistką wielu prestiżowych turniejów. Jej karierę przerwała wojna. Podczas okupacji pracowała jako kelnerka, następnie w fabryce obuwia. Jednak o tym okresie życia tenisistki niewiele wiadomo, ponieważ Jędrzejewska pominęła ten etap nawet w swoich spisanych wspomnieniach. Po wojnie wróciła do sportu i zdobyła kilka tytułów mistrzyni Polski. Grała aż do 1968 r.

Ponadto nie sposób nie wspomnieć o Januszu Kusocińskim, złotym medaliście olimpijskim z Los Angeles w biegu na 10 000 m. Cechowała go pasja i prawdziwa miłość do sportu. Bez wątpienia odznaczał się również niezwykłą wolą walki, bowiem musiał zmagać się z licznymi kontuzjami. Gdy wybuchła wojna, zaangażował się w działalność konspiracyjną – pełnił wówczas funkcję kierownika komórki wywiadowczej przy Komendzie Okręgu Organizacji Wojskowej „Wilki”. Niestety został schwytany przez Gestapo. Był przetrzymywany na Szucha, po czym wywieziono go do Palmir, gdzie został rozstrzelany. Mimo upływu lat pamięć o wybitnym sportowcu jest wciąż żywa. Ku jego pamięci organizuje się Memoriał Janusza Kusocińskiego. Przyznaje się również nagrodę jego imienia. Pierwszym jej laureatem został narciarz Stanisław Marusarz, który również jest bohaterem publikacji G. Jatkowskiej.

Przerwane igrzyska… to lektura godna polecenia wszystkim zainteresowanym historią polskiego sportu oraz losami wybitnych przedwojennych sportowców. Autorce udało się zestawić dziewięć niezwykłych osobowości. Ci ludzie, mimo wielu przeszkód, nie poddali się i walczyli o realizację swych marzeń. Warto dodać, że narracja jest prowadzona w bardzo ciekawy i przystępny dla czytelnika sposób.

Bez wątpienia na uwagę zasługuje też bogata podstawa źródłowa recenzowanej pozycji. Autorka dokonała bowiem rzetelnej i sumiennej pracy. Sięgnęła nie tylko do sportowych gazet, ale również do materiałów archiwalnych, co jeszcze bardziej podnosi wartość merytoryczną pracy. Imponująca jest też bibliografia oraz zamieszczone w książce przypisy, które wyjaśniają nazwy imprez sportowych oraz przybliżają sylwetki sportowców wspominanych w danym fragmencie.

Dużym atutem pozycji są także zdjęcia przedstawiające głównych bohaterów podczas ważnych wydarzeń sportowych, w których brali udział. Fotografie zostały umieszczone na końcu każdego z rozdziałów. Choć są one w tonacji czarno-białej, to ich jakość jest dobra.

Warto również zwrócić uwagę na szatę graficzną, która przykuwa uwagę. Na okładce umieszczono zdjęcie przedstawiające Janusza Kusocińskiego podczas biegu na 5000 m. Fotografia została wykonana w czasie Międzynarodowych lekkoatletycznych mistrzostw Warszawy na Stadionie Wojska Polskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Minusem publikacji jest fakt, że w niektórych fragmentach można wyczuć przeładowanie informacjami, szczegółowymi datami oraz wynikami, które poza suchą statystyką nic nie wnoszą do omawianej historii. Ponadto w niektórych partiach znajduje się zbyt dużo cytatów – z powodzeniem można było je ograniczyć, aby wydobyć najistotniejsze informacje. Przykładem jest rozdział poświęcony Halinie Konopackiej, gdzie cytowany fragment artykułu zajmuje prawie całą stronę (s. 61–62).

Podsumowując, recenzowana pozycja jest jak najbardziej godna polecenia, ponieważ dostarcza wielu ciekawych informacji i wydobywa z mroków historii często zapomniane już legendy polskiego sportu.

Plus minus:

Na plus:

+ podjęta tematyka

+ sposób prowadzenia narracji

+ przyjemna dla oka szata graficzna

+ zamieszczone fotografie

+ obszerna bibliografia i źródła

Na minus:

- miejscami podano zbyt wiele nieistotnych szczegółów

Tytuł: Przerwane igrzyska. Niezwykli sportowcy II Rzeczypospolitej

Autor: Gabriela Jatkowska

Wydawca: PWN

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-01-19517-5

Liczba stron: 288

Okładka: twarda

Cena: 49,90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Redakcja merytoryczna: Zuzanna Świrzyńska
Korekta: Jagoda Marek}