„Partenon” – M. Beard – recenzja

Kiedy w V wieku p.n.e. starożytni mieszkańcy Aten stawiali Partenon, poświęcony bogini Atenie, nie przypuszczali, że przez następne stulecia ich dzieło przejdzie tak burzliwe koleje losów, zostanie zdewastowane i rozgrabione. O tym wszystkim opowiada najnowsza książka Partenon, autorstwa Mary Beard, która właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Rebis.

Autorka recenzowanej pozycji to jeden z najbardziej cenionych filologów klasycznych na świecie, naukowo związana z Uniwersytetem Cambridge. Brytyjskiej publiczności znana jest też z występów telewizyjnych oraz działalności na blogach internetowych. Za sukcesy w popularyzacji filozofii klasycznej została nawet nagrodzona Orderem Brytyjskiego Imperium. Wcześniej, nakładem wydawnictwa Rebis, ukazały się w Polsce jej dwie inne książki: Pompeje oraz SPQR.

Polskie wydanie w porównaniu z brytyjskim jest spóźnione o 16 lat. Warto jednak zaznaczyć, że zamieszczona bibliografia została oparta na trzecim wznowieniu książki, mającym miejsce w 2010 r. Czy tak długi okres opóźnienia wpływana to, że zawarte w książce tezy straciły na aktualności? Moim zdaniem – nie.

Partenon napisany jest przystępnym i prostym językiem, co sprawia, że czyta się go płynnie i szybko. Mnie to zajęło jeden wieczór. W swojej strukturze podzielony jest na siedem rozdziałów, wzbogaconych o ryciny i ilustracje, co podnosi atrakcyjność publikacji. Minus to czarno-białe zdjęcia. Na plus można zaliczyć szatę graficzną i listę lektur uzupełniających. Większość z nich to jednak pozycje obcojęzyczne.

Książka, mimo jej niewielkiej objętości, opisuje całość dziejów greckiej świątyni od jej powstania, aż do czasów współczesnych. Czytelnik zapozna się z historią powstania budowli oraz dowie, jakie znaczenie miała dla starożytnych Greków, a jakie dla ich współczesnych potomków, którzy za punkt honoru postawili sobie doprowadzenie jej do należytego stanu.

Osobnym wątkiem jest sprawa rzeźb zdobiących Partenon, które w XIX w. zostały wywiezione do Wielkiej Brytanii i znajdują się tam do dziś. Grecy podejmowali wielokrotne próby ich odzyskania, ale dotychczas bezskutecznie, przez co odrestaurowywana przez nich świątynia będzie musiała zadowolić się jedynie replikami oryginałów. Na nic zdają się obietnice kolejnych liderów Partii Pracy, którzy sprawę tzw. marmurów Elgina czynią elementem kolejnych kampanii wyborczych. Kiedy jednak z przywódców opozycji przeistaczają się w premierów, sprawa umiera śmiercią naturalną. Nie mnie jednak rozstrzygać międzynarodowy spór o moralne prawo do posiadania ozdób Partenonu.

Ciekawą historią, o której pisze M. Beard w swojej książce, jest pełnienie przez Partenon funkcji świątyni nie tylko w starożytności, ale też w czasach późniejszych, a mianowicie – jako kościół chrześcijański, a następnie meczet.

Jeden z rozdziałów zatytułowany jest nawet Najwspanialszy meczet na świecie. Autorka cytuje to określenie za brytyjskim podróżnikiem Georgem Whelerem, żyjącym na przełomie XVII i XVIII w. W tym miejscu wdałbym się w polemikę. Jak wiadomo, o gustach się nie dyskutuje, ale w mojej opinii najbardziej okazały meczet to stambulska Hagia Sophia (kościół chrześcijański zamieniony na meczet w 1453 r.).

Można śmiało wysnuć tezę, że recenzowana książka stanowi swego rodzaju kompendium wiedzy na temat ateńskiego Partenonu. To typowe dzieło popularnonaukowe (brak przypisów, prosty język, dość skąpa bibliografia), które może być idealnym przewodnikiem dla turystów wybierających się do Aten. Jego niewątpliwą zaletą jest to, że autorka nadmiernie nie teoretyzuje, nie znajdzie się w niej też sztywnego języka naukowca. Można stwierdzić, że nie kryje swojej pasji, pisząc żywo i z zaangażowaniem, jednocześnie skłaniając czytelników do refleksji nad historią.

Dodatek zatytułowany Przed wyruszeniem w drogę przeczytaj ten rozdział to wskazówki dla zwiedzających. Aktualnie dostępność Partenonu ograniczona jest do architektury zewnętrznej, z uwagi na trwające wewnątrz prace restauratorskie. Rzeźby natomiast oglądać można w Muzeum Akropolskim, a te znajdujące się w Wielkiej Brytanii (o czym mowa kilka akapitów wyżej) – w Muzeum Brytyjskim.

Partenon będzie ciekawą lekturą dla miłośników starożytności, archeologów, historyków i filologów klasycznych, gdyż stanowi swoistego rodzaju kompendium wiedzy o tej budowli. Jest to książka, po którą rzeczywiście warto sięgnąć, aby zapoznać się z dziejami ateńskiej świątyni od czasów jej świetności, poprzez powolny upadek, aż po dzieje współczesne. U Mary Beard czytelnik znajdzie to w jednym miejscu.

Plus minus:

Na plus:

+ podjęta tematyka

+ solidna szata graficzna

+ ilustracje i ryciny

+ płynna narracja oraz przystępny język

+ lektury uzupełniające

Na minus:

- brak przypisów

Tytuł: Partenon

Autor: Mary Beard

Wydawca: Dom Wydawniczy Rebis

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-8062-258-6

Liczba stron: 232

Okładka: twarda z obwolutą

Cena: 44,90 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Artur Markowski}

^{Korekta językowa: Patrycja Grempka}