„Gestapo po roku 1945. Kariery, konflikty, konteksty” – K-M. Mallmann, A. Angrick – recenzja

Nie ma chyba człowieka, który nie słyszałby o otoczonej zbrodniczą sławą tajnej policji politycznej III Rzeszy. Co stało się z członkami Gestapo po 1945 r.? Jaki procent z nich został ukarany za swoje zbrodnie, a komu bez przeszkód udało się kontynuować karierę?

Klaus-Michael Mallmann i Andrej Angrick to dwóch niemieckich historyków, którzy znani są z licznych publikacji dotyczących III Rzeszy i jej zbrodni. Mallmann pełni obecnie funkcję dyrektora naukowego Centrum Badawczego Ludwigsburg, a Angrick jest pracownikiem naukowym Fundacji na rzecz Postępu Nauki i Kultury w Hamburgu. Pod ich kierunkiem wydano wielowątkowy tom, w którym zebrane zostały artykuły dotyczące powojennych losów funkcjonariuszy Gestapo.

Piętnastu uznanych badaczy (czternastu Niemców i jeden Polak pracujący naukowo w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie) pochyliło się nad problemem pociągnięcia do odpowiedzialności byłych pracowników Gestapo. Wśród opisywanych przypadków nie zabraknie znanych polskiemu czytelnikowi m.in. Ludwiga Hahna czy osób biorących udział w Aktion Erntefest (Akcja Dożynki). Zamieszczone w recenzowanej pozycji tematy podzielono na trzy działy:  Kariery (7 artykułów dotyczących powojennych karier funkcjonariuszy Gestapo),  Konflikty (5 artykułów dotyczących kwestii prawnych powojennych rozliczeń, jak również solidarności społeczności policyjnej w ochronie kolegów) i Koncepcje (3 artykuły dotyczące dyskursu o sprawcach, modelach wypowiedzi byłych gestapowców oraz filmowego obrazu Gestapo).

Trudno w recenzji omówić wszystkie artykuły dlatego skupię się na subiektywnym wyborze tych najciekawszych. Stephan Tyas poświęcił swój tekst powojennej karierze Horsta Kopkowa, który w genialny sposób zmienił strony. Eksponując swoje zaangażowanie w działania antysowieckie, pominął swój udział w rozbijaniu brytyjskiej siatki agentów oraz całkowicie przemilczał fakt, że w ramach operacji Nacht und Nebel zarządził likwidację schwytanych skoczków spadochronowych. Dzięki temu posunięciu stał się cennym współpracownikiem wywiadu Jego Królewskiej Mości, a pomimo obciążających dokumentów był chroniony przez Secret Service aż do swojej śmierci w 1996 r.

Kolejną ciekawą pracą jest tekst Jacka Andrzeja Mularczyka poświęcony ciągnącemu się latami procesowi przeciwko byłemu komendantowi SD i policji bezpieczeństwa w Warszawie, dr. Ludwigowi Hahnowi. Choć wcale nie ukrywał on swojej wojennej kariery dopiero proces Eichmanna zwrócił uwagę na jego osobę. Niemniej niemiecki wymiar sprawiedliwości w zdecydowany sposób starał się nie utrudniać życia Hahnowi. Dopiero w 1975 r. został skazany na dożywocie, z czego odsiedział tylko osiem lat. Jeśli można mieć uwagi do tego tekstu, to wielka szkoda, że autor nie skorzystał z reportażu Tadeusza Kura Sprawiedliwość pobłażliwa, który zawiera wnikliwą obserwację tego, co działo się na sali sądowej podczas procesu Hahna i Wippenbecka.

Na uwagę zasługuje również artykuł Andreja Angricka, który skupia się na wizerunku Gestapo utrwalonym w filmach. Przywołując przykłady takich obrazów, jak m.in.: Maratończyk, Chłopcy z Brazylii, Shopie Scholl – ostatnie dni analizuje sposób, w jaki reżyserzy i scenarzyści starali się przedstawić istotę działalności Gestapo i powojennych losów jego członków. Nie sposób uniknąć tu konstatacji, że zło uosobione przez funkcjonariuszy w obowiązkowych długich skórzanych płaszczach, nadal fascynuje i będzie jeszcze przez długie lata straszyć ze srebrnego ekranu.

Wszystkie teksty zawarte w recenzowanej pozycji są artykułami naukowymi, jednak zostały napisane w sposób bardzo przystępny. Dzięki różnorodności poruszanych tematów i przypadków czytelnik sam może przekonać się o złożoności problemu powojennych rozliczeń. I zapewne wielu ze zdziwieniem przyjmie fakt, że parasol ochronny nad zbrodniarzami roztaczały wszystkie państwa.

Plus minus:

Na plus:

+ wielowątkowość

+ historie konkretnych funkcjonariuszy

+ przypomnienie skomplikowanych procedur prawnych, które pozwalały uniknąć odpowiedzialności za zbrodnie

Na minus:

- brak

Tytuł: Gestapo po roku 1945. Kariery, konflikty, konteksty

Tytuł oryginalny: Die Gestapo nach 1945. Karrieren, Konflikte, Konstruktionen

Autorzy: Klaus-Michael Mallmann, Andrej Angrick

Tłumaczenie (z jęz. niemieckiego): Iwona Ewertowska-Klaja

Wydawca: Replika

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-7674-615-9

Liczba stron: 408

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Cena: 49,90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Redakcja merytoryczna: Malwina Lange}

^{Korekta językowa: Patrycja Grempka}