Literatura wszechczasów. Bestsellery na miarę historii

Każdy czytelnik ma swoje ulubione książki: jedni lubią powieści obyczajowe, inni literaturę faktu, wiele osób namiętnie czyta historie z dreszczykiem, a jeszcze inni wybierają lekkie komedie. Dzięki temu rynek wydawniczy nigdy nie będzie nudny i każdy znajdzie na nim coś dla siebie. Istnieją jednak książki, które z pewnych względów stają się bardziej popularne od innych. Oryginalna fabuła? Styl autora? Te, a nie inne tytuły wchodzą do kanonów literatury, bijąc rekordy popularności. Stają się zupełnymi bestsellerami.

Zapewne każdy współczesny autor marzy o tym, by wydać książkę, która będzie popularna. Nawet jeżeli napisaniu i wydaniu danego tytułu przyświeca wyższy cel, wisienką na torcie jest znalezienie książki swojego autorstwa na liście najpopularniejszych w danym okresie. Nie każdy ma jednak odwagę porównywać się do pisarzy, którzy od lat, a czasem nawet od dziesięcioleci znajdują się wciąż w czołówkach najróżniejszych rankingów, bawiąc, wzruszając lub ucząc kolejne pokolenia.

Są pewne tytuły, które znają niemal wszyscy. Nawet jeśli nie każdy przeczytał daną książkę, słyszał jej tytuł, być może widział ekranizację. Często znajdują się one na listach czytelników jako te, które kiedyś trzeba przeczytać, nie wszystkie bowiem były lekturami szkolnymi, jak np. Krzyżacy Henryka Sienkiewicza czy Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Po wiele z nich trzeba sięgnąć samemu. Być może niektórych spotka zawód i pomyślą: „O co tyle szumu?”, inni jedną będą zachwyceni i będzie dla nich jasne, dlaczego ten a nie inny utwór zaliczany jest do klasyki literatury. Warto je przeczytać, by wyrobić na ich temat swoje własne zdanie.

Tyle teorii, czas na fakty, którymi są liczby. Aby stwierdzić, jakie tytuły są absolutnymi hitami wszechczasów, należy sięgnąć do rankingów sprzedaży. Nie znajdziemy w nich wielu nowości, gdyż aby osiągnąć pewne progi potrzeba wielu lat i jeszcze większej ilości czytelników. Które książki są najbardziej popularne?

Hit, hit, jeszcze raz hit

Najlepiej sprzedającą się książką w historii jest… Don Kichot. Szacuje się, że dotychczas sprzedano ponad 500 milionów kopii opowieści napisanej przez Miguela de Cervantesa. Kolejną pozycją na liście jest Opowieść o dwóch miastach Dickensa, ale jej wynik jest znacznie słabszy, gdyż sprzedano (zaledwie) 200 milionów egzemplarzy tej opowiadającej o Paryżu i Londynie w przededniu Rewolucji Francuskiej książki. Hitowe są także oczywiście książki J.R.R. Tolkiena: Władca pierścieni oraz Hobbit, czyli tam i z powrotem, które osiągnęły kolejno 150 i 140 milionów sprzedanych egzemplarzy. Furorę wśród starszych czytelników robiła (i wciąż robi) Agatha Christie ze swoją książką Dziesięciu Murzynków (lub też I nie było już nikogo1. Ten wydany w 1939 r. kryminał nabyło ponad 100 milionów osób.

Jeśli chodzi o książki dla młodszych czytelników na szczycie od dziesięcioleci utrzymuje się Mały książę autorstwa Antoine’a de Saint-Exupery’ego. Ponad 140 milionów sprzedanych kopii wskazuje na to, że sięgać po tę pozycję będą kolejne pokolenia, a liczba ta będzie systematycznie wzrastać. Małego księcia nie pobiła nawet J.K. Rowling i jej Harry Potter i kamień filozoficzny, który sprzedał się w ilości ok. 107 milionów sztuk. Jeżeli weźmie się jednak pod uwagę całą ośmiotomową serię, do której dołączyły 4 kolejne tytuły, wynik prezentuje się następująco: ponad 450 milionów egzemplarzy w ciągu 20 lat od wydania pierwszego tomu i pierwsze miejsce wśród najlepiej sprzedających się serii książkowych w historii. Dla porównania popularna seria Zmierzch, znajdująca się na siódmym miejscu w zestawieniu, osiągnęła cztery razy gorszy wynik, sprzedając się w ilości 120 milionów egzemplarzy (przy 5 tomach i 2 suplementach).

Na liście bestsellerów wszechczasów znajdują się głównie książki wydane wiele lat temu. Wśród tych wydanych już w XXI w. znajduje się Kod Leonarda da Vinci (80 milionów) oraz Anioły i demony (39 milionów) autorstwa Dana Browna, czy Pięćdziesiąt twarzy Greya E.L. James z wynikiem 40 milionów sprzedanych kopii. Dziwić może zapewne brak sagi Pieśni lodu i ognia Georga R.R. Martina, ale choć książki z serii sprzedane zostały w nakładzie w sumie ok. 60 milionów egzemplarzy i znajdują się w czołówce książek z gatunku fantasy (m.in. obok Wiedźmina Sapkowskiego), to trzeba jeszcze poczekać, aż wbiją się do 20. najlepiej sprzedających się książek w historii. Reszta pozycji to tytuły, które spokojnie można już nazwać klasykami tak jak Sen czerwonego pawilonu Cao Xuegina wydany w 1754 r. w Chinach (100 milonów) czy Ben Hur Lewa Wallaca z 1880 r. (50 milionów).

Stare, ale jare

Oczywiście w takich zestawieniach nie uwzględnia się pozycji religijnych, takich jak Biblia czy Koran. Liczne nakłady kolejnych wydań można szacować na miliardy egzemplarzy, ale końcową liczbę ciężko jest jednak obecnie określić. Nie sposób również policzyć rzeczywistej ilości przeczytanych egzemplarzy – należy pamiętać, że w podanych statystykach znajduje się informacja o liczbie sprzedanych książek, podczas gdy realnie po wymienione powyżej tytuły z pewnością sięgnęło znacznie więcej czytelników, którzy korzystają z bibliotek i innych, mniej legalnych, źródeł.

Wszystkim czytelnikom zainteresowanym klasykami literatury niesiemy dobre wieści. Coraz popularniejsze staje się bowiem wznawianie książek, które czytali nasi dziadkowie lub pradziadkowie. Kolejne wydawnictwa coraz częściej sięgają po sprawdzone tytuły i nadając im nową szatę graficzną (a czasem kusząc się na nowe tłumaczenie), prezentują je na nowo. Dzięki temu książki, które być może nie osiągnęły tak zawrotnej liczby sprzedaży jak Don Kichot, ale które wciąż są znane wielu pokoleniom, nie pozostaną zapomniane. Dracula, Piknik pod wiszącą skałą, Śniadanie u Tiffany’ego czy Ania z Zielonego Wzgórza to pozycje zasługujące na miano bestsellerów, czy to dwadzieścia lat temu, czy też (miejmy nadzieję) za kolejnych sto.

Książek, które naprawdę warto przeczytać jest mnóstwo. Aby zacząć już dziś, wystarczy zajrzeć do księgarni internetowej niePrzeczytane.pl, gdzie nie wychodząc z domu, znajdziecie zarówno klasyki, jak i nowości w bardzo atrakcyjnych cenach.

^{Redakcja merytoryczna i korekta: Grzegorz Antoszek}

1. Książka Christie została pierwotnie wydana  pt.: Ten Little Niggers (Dziesięciu małych Murzynków), a w 1940 r. wydano ją ponownie w Nowym Jorku pt.: And Then There Were None (I nie było już nikogo), wziętym z innego wersetu tej samej dziecięcej wyliczanki. Znana jest również pod tytułem ekranizacji Dziesięciu małych Indian (Ten Little Indians) oraz Dziesięciu Małych Żołnierzyków. [↩]