„Sędzia w Auschwitz” – K. Prenger – recenzja

Wysyłanie sędziego SS do obozu koncentracyjnego w celu zbadania sprawy dokonywanych tam „nielegalnych” zabójstw, podczas gdy w tym samym czasie tysiące ludzie dziennie jest zagazowywanych, wygląda na kpinę. Niemniej takich spraw wszczęto osiemset, a dwieście zakończyło się wyrokami skazującymi.

Kevin Prenger jest redaktorem naczelnym największego holenderskiego portalu poświęconego II wojnie światowej Go2War2.nl. W swoim dorobku posiada wiele publikacji dotyczących mniej znanych aspektów zarówno samej wojny, jak i Holokaustu. Sędzia w Auschwitz jest trzecią książką w jego dorobku, która została wydana w cyklu wydawnictwa Replika traktującym o niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych.

SS-Sturmbannführer Konrad Morgen był sędzią SS, któremu powierzono dość zaskakującą misję. Miał ścigać wszelkie nadużycia, których dopuszczali się członkowie SS. Wśród nich były takie zarzuty, jak korupcja, defraudacja, kradzież i „nielegalne” morderstwa, których mieli dopuszczać się SS-mani w obozach koncentracyjnych. Choć może to brzmieć jak makabryczny dowcip, to wśród dochodzeń, które prowadził, były też postępowania skierowane przeciwko dwóm najbardziej znanym komendantom: Karlowi Ottonowi Kochowi z KL Buchenwald oraz Rudolfowi Hössowi z KL Auschwitz.

Ten pierwszy został oskarżony wraz ze swoją żoną Ilse, znaną szerzej jako „wiedźma„ bądź ”suka z Buchenwaldu”. W wyniku przeprowadzonego przez Morgena dochodzenia Kochowi udowodniono korupcję oraz zabójstwa mające na celu wzbogacenie się bądź ukrycie swoich matactw. Byłego komendanta skazano na początku 1945 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 5 kwietnia 1945 r. na terenie KL Buchenwald, dosłownie tydzień przed wyzwoleniem obozu. Ilse została dwukrotnie skazana po wojnie: raz przez Amerykański Trybunał Wojskowy w Dachau, a drugi raz przez sąd niemiecki.

Prenger bardzo szczegółowo opisuje pełnomocnictwa, na mocy których działał Morgen, jak również prowadzone przez niego sprawy. Słusznie zauważa, że po wojnie sędzia SS wykreował się na bohatera, który próbował powstrzymać bestialstwa, jakich dopuszczały się załogi w obozach koncentracyjnych. Co ciekawe, urokowi takiej narracji uległ jeden ze znanych historyków John Toland, lansując obraz „sprawiedliwego Morgena”.

Trochę gorzej wypada opis samych obozów koncentracyjnych. Widać, że autor zajmuje się popularyzacją historii, a nie prowadzeniem dogłębnych badań. Niejednokrotnie myli miejsca osadzenia więźniarki Eleonory Hodys w poszczególnych aresztach znajdujących się na terenie KL Auschwitz I-Stammlager oraz kategorie więźniów osadzanych na bloku 11 (Bloku Śmierci). Również można odnieść wrażenie, że dla autora historia obozów zaczyna się wraz z rozpoczęciem Endlösung der Judenfrage, a nie z represjami wobec innych kategorii więźniów. Być może wynika to też z faktu, że zachodnioeuropejska historiografia podchodzi do niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych w sposób mniej szczegółowy.

Jeśli chodzi o wydanie książki, to niestety jest ono typowe dla tej serii wydawniczej. Dość pobieżnie wykonana korekta i redakcja, a do tego brak rzetelnej konsultacji naukowej. Wydaje się, że choć Replika wydaje ciekawe pozycje i w większości stawia na twarde okładki z obwolutą, to jednak nie zamierza podnieść standardów w materii przygotowania zawartości.

Podsumowując, choć książka ma kilka niedociągnięć, to jednak warto zapoznać się z szaleństwem, jakim było tropienie nielegalnych mordów i korupcji za drutami obozów, w których codziennie systematycznie mordowano dziesiątki tysięcy ofiar. Niemniej, nie miało ono nic wspólnego ze współczuciem, a więcej ze sporami nad podziałem łupów. Warto o tym wiedzieć.

Plus minus:

Na plus:

+ porusza bardzo ważny i zapomniany aspekt funkcjonowania obozów koncentracyjnych

Na minus:

- kilka historiograficznych błędów dotyczących szczegółów organizacji i funkcjonowania obozów koncentracyjnych

- korekta i redakcja pozostawiają trochę do życzenia

Tytuł: Sędzia w Auschwitz. Sędzia SS Konrad Morgen i jego walka z korupcją oraz „nielegalnymi” morderstwami w obozach koncentracyjnych

Tytuł oryginalny: Een rechter in Auschwitz. SS-rechter Konrad Morgen en zijn strijd tegen corruptie en „illegale” moorden in de concentratiekampen

Autor: Kevin Prenger

Tłumaczenie (z jęz. niderlandzkiego): Paweł Kruszyński

Wydawca: Replika

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-7674-674-6

Liczba stron: 336

Okładka: twarda z obwolutą

Cena: 49,90 zł

Ocena recenzenta: 7/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta językowa: Aleksandra Czyż}