Matura z historii – cz. VIII – „Kultura starożytnego Rzymu oraz przyczyny upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego”

Proces romanizacji, architektura, sztuka i literatura Rzymian oraz przyczyny i konsekwencje upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie. Zapraszamy do lektury części ósmej w serii naszego portalowego Vademecum!

Kultura starożytnego Rzymu

Romanizacja

Słynny Panteon w Rzymie - jego dach zwieńcza kopuła, która była oryginalnym rozwiązaniem architektonicznym Rzymian

Od I w. p.n.e. w zachodniej części Imperium zaczęło się pojawiać zjawisko określane mianem „romanizacji„. Polegało ono na przejmowaniu rzymskiej kultury, sztuki czy tradycji przez ludność nierzymską, zamieszkującą tereny znajdujące się w granicach Imperium Rzymskiego. Ponadto Rzymianie zakładali na ”dzikich” ziemiach europejskich liczne osady, które z czasem zaczęły się przeradzać w potężne, średniowieczne miasta – wśród nich wymienić można m.in. Paryż, Londyn czy Wiedeń.

Architektura

Rzymskie miasta budowane były według określonego planu. Ulice przecinały się pod kątem prostym, zaś centralnym miejscem w każdym rzymskim mieście było forum, czyli rynek. Rzymianie wprowadzili do sztuki budownictwa także beton i zastosowanie łuku, dzięki czemu mogli oni konstruować przepiękne arkady, wytrzymałe sklepienia krzyżowe i kolebkowe a nawet kopuły.

Przykład AKWEDUKTU, czyli rzymskiego kanału wodociągowego, którego zadaniem było doprowadzanie wody do miast z odległych źródeł

Najważniejsze terminy:

Bazyliki – budynki publiczne służące do organizowania różnego rodzaju zebrań czy posiedzeń sądów. Budowane były na planie prostokąta, zaś wewnątrz znajdowała się kolumnada ustawiona w prostokąt.

Teatry – Rzymianie swoje teatry wzorowali na tych, które zobaczyli w Grecji. Ich centralna, półkolista część (tzw. orchestra) otoczona była z trzech stron widownią, zaś z tyłu zamknięta była stałą dekoracją. W rzymskich teatrach odbywały się liczne przedstawienia, wykłady, odczyty czy też inne miejskie uroczystości.

Circus Maximus - najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu

Cyrki – swoim kształtem przypominały dzisiejsze stadiony lekkoatletyczne, jednakże rzymskie cyrki budowane były na potrzeby przede wszystkim wyścigów rydwanów.

Amfiteatry – potężne kuliste budowle, zazwyczaj kilkupiętrowe, służące do oglądania walk gladiatorów i dzikich zwierząt. Najsłynniejszą tego typu budowlą był amfiteatr Flawiuszów, dziś lepiej znany jako Koloseum (80 r. n.e.). Amfiteatr ten mógł pomieścić niemal 50 tys. widzów.

Termy – były to łaźnie publiczne, które służyły nie tylko jako ośrodki relaksu i higieny, ale także były swoistym centrum spotkań miejscowej ludności – często wyposażone były w biblioteki, ogrody czy boiska sportowe.

Pozostałości Koloseum, amfiteatru rzymskiego wzniesionego w latach 70 - 80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów

Budowle upamiętniające – Rzymianie bardzo lubili upamiętniać wielkie czyny swoich obywateli, w związku z czym stawiali liczne budowle mające uwieczniać chwałę zdobywców. Wśród tego typu konstrukcji najbardziej znanymi są łuki triumfalne (wolnostojące bramy zwieńczone półkolistymi łukami i wyrzeźbionymi na nich przedstawieniami dotyczącymi danego wydarzenia), kolumny (wolnostojące kolumny z przedstawieniami opowiadającymi o zwycięstwie, zachowały się do naszych czasów dwie tego rodzaju budowle – kolumna Trajana i Marka Aureliusza) oraz pomniki konne.

Nauka i literatura

Rzymianie w przeciwieństwie do Greków poświęcali mniej czasu na uprawianie filozofii. Niemniej jednak z czasem ich zainteresowanie wobec niej wzrosło – choć należy zaznaczyć, iż była to raczej adaptacja myśli greckiej, nie zaś oryginalne, rzymskie systemy filozoficzne. Wśród nich należy wymienić:

Łuk triumfalny Tytusa, zbudowany na rozkaz Domicjana dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jerozolimy

Stoicyzm – cechą charakterystyczną stoicyzmu było dbanie o cnotę, samokontrolę i spokój wewnętrzny. Do najsłynniejszych stoików zaliczyć należy Senekę Młodszego, Epikteta oraz cesarza Marka Aureliusza.

Epikureizm – charakteryzował się wiarą w człowieka – w jego postęp, potencjał oraz umysł.

Neoplatonizm – pierwszym neoplatonikiem był Plotyn (III w. n.e.), który nawiązywał do myśli Platona, przyjął jego wizję świata idealnego oraz materialnego tudzież starał się wykazać jedność wszystkiego, co nas otacza.

Literatura rzymska także pozostawała pod silnym wpływem twórczości greckiej. Wśród najsłynniejszych pisarzy Imperium wymienić należy takie osobistości jak: Marek Terencjusz Warron (II-I w. p.n.e.), Marek Tuliusz Cyceron (II-I w. p.n.e.), Publiusz Wergiliusz Maro (I w. p.n.e.), Horacy (I w. p.n.e.) oraz Seneka Młodszy (I w. p.n.e. – I w. n.e.). Ponadto bardzo cennymi dla współczesnych historyków są prace rzymskich historiografów, którzy opisywali dzieje Rzymu oraz tworzyli biografie swoich najsłynniejszych rodaków. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują na pewno Polibiusz (II w. p.n.e.), autor Dziejów spisanych w 40. tomach, Katon Starszy (III-II w. p.n.e.), jeden z pierwszych pisarzy tworzących w języku łacińskim, Józef Flawiusz (I w. n.e.), autor słynnej Wojny żydowskiej, jak i Publiusz Korneliusz Tacyt (I-II w. n.e.), najsłynniejszy z historyków rzymskich, autor m.in. monografii opisującej plemiona barbarzyńskie pt. Germania.

Słynny pomnik konny przedstawiający cesarza Marka Aureliusza

Upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego

W celu zapoznania się z przyczynami oraz skutkami upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie zachęcamy do zapoznania się z TYM artykułem.

→ CZĘŚĆ IX.

Bibliografia:
1. Jarosz J., Historia: vademecum gimnazjalisty, Warszawa 2002.
2. Kręc A., Noskowiak J., Zapiór B., Vademecum Maturzysty Historia, Kraków 2016.
3. Wolski J., Historia powszechna: starożytność, Warszawa 1998.