„Wojny Bizancjum” – J. Haldon – recenzja

Bitwa pod Tadinae i Dżabiją. Starcie pod Pliską oraz walki o Dorostolon. Bój przeciwko Słowianom i Germanom, Persom, Arabom, a także krzyżowcom. Na niemalże 300 kartach John Haldon rysuje barwną historię bizantyjskich konfliktów.

Autor Wojen Bizancjum, John Haldon, jest brytyjskim historykiem na Uniwersytecie Princeton, który specjalizuje się w tematyce Cesarstwa Rzymskiego leżącego na wschodzie. W kręgu jego zainteresowań znajdują się również dzieje systemów politycznych Europy i krajów islamu w starożytności i średniowieczu. Obok recenzowanej pozycji, Haldon jest także autorem Bizancjum. Zarys dziejów, The Empire That Would Not Die: The Paradox of Easter Roman Survival, 640-740 czy A Social History of Byzantium.

Twardą okładkę recenzowanej książki zdobi przedstawienie starcia dwóch armii w orientalnym uzbrojeniu, które wyobrażone są na tle niewielkich płytek przywodzących na myśl mozaikę. Taka oprawa graficzna doskonale współgra z treścią.

Opis zawartości Wojen Bizancjum warto rozpocząć od Zakończenia, albowiem autor wspomina, że wybór bitew, przedstawianych na kartach swej książki, jego zdaniem oddaje zmiany, które zachodziły w armiach Cesarstwa od VI do XII w. Nie bez znaczenia jest również zachowany materiał źródłowy, umożliwiający sporządzenie opisów owych starć. Recenzowana pozycja podzielona została na sześć zasadniczych rozdziałów, poprzedzonych uwagami na temat nazw własnych w polskim tłumaczeniu oraz Wprowadzeniem. Trzeba nadmienić, że książkę studiuje się lekko i przyjemnie. Autor, który, mimo iż kolejne, często skomplikowane fakty przedstawia wnikliwie oraz niezwykle szczegółowo i dokładnie, robi to także w sposób czytelny, obrazowy, a przede wszystkim zrozumiały. Jest to o tyle istotne, że historii Bizancjum nie poświęca się zbyt wiele uwagi i na pierwszy rzut oka może się ona wydawać niezwykle złożona. Przystępny charakter tomu to także niewątpliwie zasługa bardzo dobrego, polskiego tłumaczenia książki. Każdy z kolejnych, ułożonych chronologicznie rozdziałów poprzedzony został opisem aktualnego stanu wojsk Bizancjum, jego uzbrojenia, taktyki, a także organizacji struktur. Po tym następuje opis kilku subiektywnie wybranych starć oraz ogólnych uwag na temat zmian terytorialnych, przeciwników Cesarstwa czy też charakterystycznych manewrów. Czytelnik dowie się dzięki temu, jak wyglądało wojsko i zarządzanie nim od czasów Justyniana, przez Bazylego II po cesarza Manuela. Autor w sposób klarowny przedstawia zalety i wady ciekawych rozwiązań taktycznych czy organizacyjnych. Rysuje przed czytelnikiem sylwetki poszczególnych dowódców, rolę ich kunsztu wojennego, zdrad czy słabego morale. Miejscami zwraca uwagę także na znaczenie przypadku, decydującego o zwycięstwie lub porażce.

Książkę wieńczy obszerna bibliografia, słowniczek oraz indeks. Szczególnie użyteczny okazać się może skorowidz pojęć, w głównej mierze dotyczący organizacji armii Cesarstwa, mogących sprawić czytelnikowi trudność. Zdecydowanym atutem są także liczne mapy, graficzne opisy starć, ryciny, czy też zdjęcia miejsc bitew i strategicznych punktów związanych z obroną cesarstwa, odwiedzonych przez autora Wojen Bizancjum. Fotografie takich obiektów jak twierdza Harput czy cytadela na Akrokoryncie, choć czarnobiałe, skutecznie rozbudzą wyobraźnię odbiorcy. W dużym stopniu pomogą one czytelnikowi wyobrazić sobie opisane w tejże książce manewry, walki czy strategie, wynikające z konkretnego ukształtowania terenu.

Minusem recenzowanej pozycji jest brak zarysowania ogólnego tła historycznego dla omawianych wydarzeń, a w szczególności polityki wewnętrznej, prowadzonej przez poszczególnych cesarzy, czy problemów, z którymi Bizancjum borykało się, a będącymi nie bez znaczenia dla niektórych zwycięstw czy porażek armii Cesarstwa. Celem poznania pełniejszej historii Bizancjum, a nie tylko prowadzonych przezeń działań wojennych, czytelnik powinien sięgnąć po inne, ogólniejsze opracowanie.

Wojny Bizancjum to niezwykle wartościowa pozycja, dokładnie opisująca poszczególne starcia Cesarstwa z jego adwersarzami oraz prezentująca stan jego armii na przestrzeni niemal 600 lat. Niewątpliwym plusem jest również sposób opisania tych aspektów przystępnie i klarownie. Przedstawienia niektórych bitew i zwroty akcji, które podczas nich często miały miejsce, czyta się lekko i niemal z zapartym tchem. W mojej opinii jest to pozycja, z którą powinien zapoznać się każdy, kto choć trochę interesuje się historią Bizancjum, wojskowości lub też dziejami średniowiecza.

Plus minus:
Na plus:
+ opis najważniejszych bitew Bizancjum oraz jego wojsk
+ bogata bibliografia
+ mapy, graficzne opisy starć, fotografie i ryciny
+ lekkie pióro autora
+ słowniczek trudniejszych pojęć
+ bardzo dobre tłumaczenie
Na minus:
- brak szerszego zarysowania tła omawianych starć obok opisu wojsk i ich organizacji

Tytuł: Wojny Bizancjum. Strategia, taktyka, kampanie

Tytuł oryginalny: The Byzantine Wars

Autor: John Haldon

Tłumaczenie (z j. angielskiego): Norbert Radomski

Wydawca: Dom Wydawniczy Rebis

Rok wydania: 2019

ISBN: 978-83-8062-474-0

Liczba stron: 276

Okładka: twarda z obwolutą

Cena: 47,90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Redakcja merytoryczna: Malwina Lange
Korekta: Klaudia Orłowska}