Skąd się wzięło bykowe? Czyli PRL-owski podatek dla bezdzietnych, nieżonatych i niezamężnych

Bykowe to dodatkowy podatek dla bezdzietnych, nieżonatych i niezamężnych, który obowiązywał w PRL-owskiej Polsce w latach 1946-1973. Podatek dla tych grup obywateli podwyższało się nawet o 20%.

Skąd się wzięła nazwa „bykowe”?

Nazwa „bykowe” wywodzi się ze staropolskich pojęć związanych z gospodarstwem. Wówczas jako „bykowe, „rogowe”, „kopytne” itp. określano opłatę za krycie krów bykiem. Natomiast w XVI i XVII w. „bykowe” oznaczało karę za spłodzenie z panną nieślubnego syna. Tak również nazywano ironicznie alimenty. Z kolei w XX w. „bykowe” tłumaczono jako opłatę za możliwość zatańczenia na weselu z panną młodą. W PRL-u „bykowym” był już nazywany podatek dla bezdzietnych małżeństw oraz starych panien i kawalerów.  Z wyjaśnień  Poradni Językowej Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego wynika, iż „bykowe” w rozumieniu podatku prawdopodobnie wywodzi się od frazeologizmu „stary byk”1.

Kto płacił i ile wynosiło bykowe?

„Bykowe” to oczywiście potoczne określenie dodatkowej kwoty podatku jaki w okresie Polski Ludowej musieli płacić bezdzietni małżonkowie oraz nieżonaci i niezamężni obywatele. Podatek obowiązywał od 1 stycznia 1946 r. do 1 stycznia 1973 r. i na przestrzeni lat był modyfikowany np. w zakresie wieku, od którego należało go płacić.

Zgodnie z obwieszeniem ministra finansów z dnia 21 stycznia 1957 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu dekretu z dnia 26 października 1950 r. o podatku dochodowym:

• dla podatników w wieku ponad 25 lat, a nieżonatych lub niezamężnych, nie mających na utrzymaniu dzieci, a których suma dochodów cząstkowych ze wszystkich źródeł przychodów przekracza 9 420,00 zł rocznie - podatek podwyższało się o 20%;
• dla podatników żonatych lub zamężnych od lat przeszło dwóch, lecz nie mających na utrzymaniu dzieci, z których suma dochodów cząstkowych ze wszystkich źródeł przychodów przekracza 11 640,00 zł rocznie - podatek podwyższało się o 10%.

Powyższego nie stosowało się, gdy osoby wymienione powyżej miały na utrzymaniu dzieci co najmniej przez okres 10 lat. Ponadto łączna suma podatku wraz ze zwyżkami nie mógł przekraczać 65% dochodu będącego podstawą opodatkowania.

Był to ewidentnie podatek, w którym państwo karało obywateli za zachowania, które nie wpisywały się w cele polityki społecznej. W okresie powojennej Polski komunistyczne władze kładły duży nacisk na odbudowę państwa, w tym odbudowę liczebności jego obywateli. Stąd ten podatek został wprowadzony już w 1946 r. Jednak przemiany społeczne, które zbiegły się z wyżem demograficznym i zwiększeniem ludności doprowadziły do zniesienia tego podatku.

Obecnie bykowe obowiązuje m.in. w Niemczech. Jednak jego wysokość jest znacznie niższa niż stawki obowiązujące w PRL, wynosi 0,25% składki na ubezpieczenia społeczne.

1. Za: http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/baza_archiwum.php?POZYCJA=140&AKCJA=&TEMAT=Znaczenie&NZP=&WYRAZ= [↩]