Porównanie zarobków i cen w przedwojennych Niemczech i Polsce |
Polska prasa regularnie zadaje pytanie, kiedy polskie zarobki zbliżą się do niemieckich. Odpowiedź nie jest optymistyczna. Teraz polskie płace stanowią 35% niemieckich i przy obecnym tempie niwelowania różnic, zrównają się za 200 lat. O dziwo, znacznie bliżej zarobków niemieckich Polacy byli w okresie międzywojennym.
Uwagi ogólne
100 marek w 1935 r.
Poniższe wyliczenia opierać się będą na danych po stabilizacji marki niemieckiej i polskiego złotego w połowie lat 20. XX w. Od tego czasu zarówno w przedwojennej Polsce, jak i w Niemczech obowiązywał oficjalny, sztywny kurs walutowy, dzięki któremu można dość łatwo przeliczać ówczesne waluty między sobą. I tak, giełdowy, średni kurs złotego do marki niemieckiej w latach 1928–1939 praktycznie się nie zmieniał i wynosił 2,12 złotego za 1 markę. W okresie tym stabilne były także wynagrodzenia. Wyliczenia będą zaokrąglane do pełnych złotych/marek.
Płace w Polsce
Szczegółowe dane o płacach w Polsce są przedstawione w publikacjach wymienionych w netografii. Na potrzeby niniejszego artykułu podano wybrane przykłady. W Polsce robotnicy niewykwalifikowani zarabiali od 60 do 100 zł miesięcznie, tj. 28–47 marek. Wykwalifikowani oraz zatrudnieni w górnictwie i przemyśle ciężkim zarabiali200–260 zł, tj. 94–122 marki. Pracownicy umysłowi zarabiali znacznie więcej. Ich przeciętny zarobek miesięczny (dotyczy osób objętych ubezpieczeniem emerytalnym w ZUS) wynosił w 1935 r. 280 zł dla mężczyzny i 170 zł dla kobiety, tj. 132 i 80 marek. Porucznik w Wojsku Polskim otrzymywał 324 zł (152 marki), kapitan 400 zł (188 marek), pułkownik 713 zł (336 marek). Nauczyciel w gimnazjum otrzymywał 300–600 zł (141–282 marki). A teraz przykładowe zarobki elit budżetowych. Profesor uniwersytetu mógł liczyć na pensję w wysokości 1000 zł (471 marek), sędzia z 12-letnim stażem w Warszawie – 1600 zł (754 marki). Premier otrzymywał 3000 zł (1415 marek), a prezydent 5000 zł (2358 marek).
Płace w Niemczech
Jedne z najwyższych uposażeń w Niemczech otrzymywał kanclerz. Była to kwota 3666 marek miesięcznie, tj. 7771 zł. Ogół Niemców musiał zadowolić się mniejszymi wynagrodzeniami. Jak podaje Tooze, w 1936r. 62% niemieckich podatników zarabiało mniej niż 125 marek miesięcznie (265 zł), a kolejne 21% zarabiało pomiędzy 125 a 200 marek miesięcznie (265–424 zł). Jedynie wysokokwalifikowani robotnicy albo pracownicy przemysłu ciężkiego mogli liczyć na pensje w wysokości 180 marek miesięcznie (381 zł). Robotnice otrzymywały średnio ⅔ pensji mężczyzn. Tak więc, jedynie 17% niemieckich podatników zarabiało więcej niż 200 marek miesięcznie. Urzędnikom w Niemczech (mężczyznom) płacono średnio 250 marek miesięcznie (530 zł), podczas gdy urzędniczkom średnio 125 marek (265 zł).Porucznik dostawał 306 marek miesięcznie (648 zł), kapitan 522 marki (1106 zł), pułkownik zaś 948 marek (2009 zł).
Siła nabywcza pieniądza
Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech znacząca część dochodów warstw niższych i średnich przeznaczana była na zakup żywności. Z tej przyczyny omówić należy siłę nabywczą pieniądza w obu krajach, tj. ile można było w nich zakupić za 100 zł (47 marek) podstawowych artykułów spożywczych: chleba żytniego, szynki wieprzowej, mleka, ziemniaków, masła i jajek.
I tak, w Niemczech w latach 30. XX w. za taką kwotę można było kupić: 151 kg chleba żytniego, 21 kg szynki, 204 litrów mleka, 470 kg ziemniaków, 15 kg masła, 391 jajek.
W tym samym czasie w Polsce za te same 100 zł można było kupić: 333 kg chleba żytniego, 22 kg szynki, 384 litry mleka, 1000 kg ziemniaków, 27 kg masła, 1000 jajek.
Z kolei ceny artykułów przemysłowych w obu krajach były zbliżone.
Konkluzje
Jak wynika z powyższych danych, w okresie międzywojennym nominalne zarobki w Polsce stanowiły mniej więcej połowę wynagrodzeń zbliżonych profesji w Niemczech. Jednakże uwzględniając ewidentną różnicę w sile nabywczej pieniądza, można przyjąć, że realne wynagrodzenie niższych i średnich warstw obu społeczeństw było zbliżone.
Takie wnioski w niezbyt pochlebnym świetle stawiają III RP. Oto 30 lat od zmiany ustroju, średnie wynagrodzenie w Polsce wynosi tylko 35% niemieckiego, podczas gdy 10 lat temu było to 32%. Czyli w ciągu dekady udało się zmniejszyć różnicę tylko o 3%. W takim tempie do przedwojennej proporcji płac w obu krajach dojdziemy za 50 lat. Pod warunkiem, oczywiście, że Polska przez ten czas utrzyma równie szybkie tempo rozwoju jak w ostatniej dekadzie.
Bibliografia:
Opracowania:
- Krasuski J., Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Poznań 1971.
- Tooze A., Cena zniszczenia. Wzrost i załamanie nazistowskiej gospodarki, Napoleon V 2017.
Źródła online:
- BetN., Kto najlepiej zarabiał przed wojną? Lekarz, prostytutka, policjant? Zdziwisz się, „Metrowarszawa.gazeta.pl” z 06.06.2017, http://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/56,141636,20271995,ile-przed-wojna-zarabiali-warszawiacy.html (dostęp: 16.09.2019).
- DuchW., Ile zarabiano i co można było kupić za średnią płacę w przedwojennej Polsce. Pensje i ceny w II RP, „Historia.org.pl” z 22.07.2018, https://historia.org.pl/2018/07/22/ile-zarabiano-i-co-mozna-bylo-za-to-kupic-w-przedwojennej-polsce-pensje-i-ceny-w-ii-rp/ (dostęp: 16.09.2019).
- jk/mm, Panie Marszałku, jak żyć? Ceny i zarobki w II RP, „Newsweek.pl” z 29.05.2013, https://www.newsweek.pl/ceny-i-zarobki-ii-rp-na-newsweekpl/lcj9mjb (dostęp: 16.09.2019).
- List of European countries by average wage,„Wikipedia.org”, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_European_countries_by_average_wage (dostęp: 16.09.2019).
- Orzechowski H., Niemcy w dołku, Polska na szczycie wzrostu PKB. Kiedy zatem dogonimy zachodnich sąsiadów pod względem bogactwa?, „Wyborcza.pl” z 09.05.2019, http://wyborcza.pl/7,155287,24764588,niemcy-w-dolku-polska-na-szczycie-kiedy-zatem-nasza-gospodarka.html (dostęp: 16.09.2019).
- Piński A., Mit gospodarczego sukcesu III Rzeszy, „Obserwatorfinansowy.pl” z 08.09.2012, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/mit-gospodarczego-sukcesu-iii-rzeszy/ (dostęp: 16.09.2019).
- Poziom życia w III Rzeszy przed wojną, „Trzeciarzesza.info” z 01.05.2006, https://www.trzeciarzesza.info/poziom-%C5%BCycia-w-iii-rzeszy-przed-wojn%C4%85-r117.htm (dostęp: 16.09.2019).
- Przedwojenne kursy walut, „Dobroni.pl” z 25.03.2013, https://dobroni.pl/n/przedwojenne-kursy-walut/13366 (dostęp: 16.09.2019).
- Zarobki w Wehrmachcie, „Forum Grupy Rekonstrukcji Historycznej Infanterie-Regiment 73.”, http://www.regiment73.pun.pl/viewtopic.php?id=238 (dostęp: 16.09.2019).
Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko
Korekta językowa: Aleksandra Czyż
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
Niemiecka gospodarka to potęga, Niemca stać na wiele, widać to na autostradach, na wczasach itp. Niemcy budują gospodarkę, my budujemy socjal.
Ciekawe jest to ‚że chleb,szynka,mleko,ziemniaki itd było u nich droższe, niż u nas. Dziś jest na odwrót
Niemcy w okresie międzywojennym chroniły dochody swoich rolników za pomocą ceł wysokich ceł ochronnych. Z tej przyczyny ceny żywności były tam znacznie wyższe niż na rynku międzynarodowym.
szybko niemców nie dogonimy bo nam nie pozwolą. chyba że wyjdziemy z unii. prawda jest taka że niemcy trzymaja naszą cześć europy za „kołnierz” i ostro doją. kasa płynie od biednych do bogatych. jesteśmy ich kolonią. to my finansujemy ich zasiłki, ich przemysł, ich wiatraki i solary. a najzabawniejsze jest to że udało im się wmówić większości ludzi w EU że jest na odwrót.
Jeżeli było 35 jest 32 to procentowa różnica stanowi 8.5% a nie 3%!!!
Cały ostatni akapit do przeróbki.
Pamiętam, jak dwadzieścia lat temu L.Balcerowicz odpowiedział na pytanie, kiedy będziemy zarabiać tak, jak w Niemczech? Odpowiedział: za 25 lat. Dziś wiemy, jak jest.
Od napisania artykułu minęło niemal 3 lata. Jak zmieniła się w tym czasie relacja płac w Polsce i Niemczech? Obecnie średnia płaca w Niemczech to 4168 euro (brutto). W Polsce średnia płaca w czerwcu 2022, brutto to 6499 zł, czyli 1362 euro. Statystyczny Polak zarabia więc obecnie 32,5% płacy statystycznego Niemca.
Artykuł wspaniały, szkoda tylko, że autor przliczając płace i ceny z RM na Złote posłużył się kursem oficjalnym czyli 1RM = 2 Złote, który to kurs był martwy. Ceny i płace powinny być przeliczone kursem wolno rynkowym który wynosił 1RM = 0,8 Złotych. Wtedy zaczyna wszystko inaczej wyglądać.
Miałem świadomość różnicy pomiędzy kursem nominalnym obu walut a ich siłą nabywczą, dlatego poświęciłem oddzielny fragment opisowi, co w obu krajach można było kupić za podobną sumę.