Cztery małżeństwa Władysława Jagiełły. Dopiero ostatnia żona dała mu upragnionego następcę

Władysław II Jagiełło był czterokrotnie żonaty. Jednak dopiero ostatnia z żon, Zofia Holszańska, dała mu upragnionego męskiego potomka i dziedzica. Wcześniej Jagiełło poślubił Jadwigę Andegaweńską, Annę Cylejską oraz Elżbietę Granowską. 

Jadwiga Andegaweńska. Pierwsza żona Jagiełły

Jadwiga Andegaweńska

Małżeństwo Jagiełły z Jadwigą miało znacznie przede wszystkim polityczne. Dla księcia litewskiego objęcie tronu w Krakowie było nobilitujące, a jednocześnie zawarcie unii obu państw dawało nadzieję na pokonanie Zakonu Krzyżackiego. Polscy panowie widzieli w Litwie przede wszystkim sojusznika do walki ze wspólnym wrogiem. Szczęśliwie, gdy zaczęli na poważnie myśleć o tym planie, zarówno Jagiełło, jak i Jadwiga nie mieli małżonków. Aczkolwiek Jadwiga w 1378 r. została obiecana i zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem. Miała wówczas cztery lub pięć lat.

Jadwiga koronowana została 15 października 1384 r. Ceremonia odbyła się w wawelskiej katedrze. Prawdopodobnie wśród gości znajdował się także posłaniec litewskiego księcia. Oficjalna delegacja, w której Jagiełło prosił o rękę Jadwigi, co ustalono z polskimi panami, a nie samą zainteresowaną, przybyła do Krakowa w styczniu 1385 r. Królowa otrzymała hojne dary. Odpowiedź panów polskich była pozytywna, ale ostateczną zgodę uzależniali od poparcia matki Jadwigi, Elżbiety Bośniaczki. Litwini zatem udali się do Budy. Tam jednak nie od razu otrzymali oczekiwaną odpowiedź. Wątpliwości budziły zaręczyny Jadwigi i Wilhelma. Ostatecznie jednak Elżbieta postanowiła nie blokować polsko-litewskiego mariażu.

Latem w Krakowie doszło do spotkania panów polskich, na którym formalnie pobłogosławiono związek Jagiełły z Jadwigą. Nie obyło się jednak bez dyskusji. Część panów chętniej na tronie widziała Siemowita Mazowieckiego, Władysława Opolskiego, a nawet Wilhelma. Ostatecznie postawiono na Jagiełłę. Pozostało tak naprawdę uzyskać zgodę samej królowej, ta jednak nie była zainteresowana Litwinem. Po pierwsze miała go za nieokrzesanego prostaka. Zdecydowanie bardziej wolała niemieckiego księcia z nienagannymi manierami. Dodatkowo kłody pod nogi związku królowej z Jagiełłą rzuciła sama Elżbieta, wycofująca swoje poparcie oraz Wilhelm, który przybył do Krakowa. Jadwiga zdaje się, że darzyła go szczerym uczuciem, toteż postanowili wziąć potajemnie ślub. Udaremnili to jednak panowie polscy. Wówczas Jadwiga wpadła na pomysł, by ślubów dopełnić poprzez konsumpcję związku. Na to także nie było zgody panów polskich. Ostatecznie jej opór został złamany i została przekonana do poślubienia Jagiełły, ale taki obrót sprawy z Wilhelmem nie zwiastował pomyślności małżeństwa.

Jadwiga z wizerunków królów polskich autorstwa Aleksandra Lessera

W dniu 14 sierpnia 1385 r. został wystawiony dokument, który do historii przeszedł jako akt unii krewskiej. Jednym z elementów polsko-litewskiego układu był ślub Jadwigi z Jagiełłą. Wielki książę litewski mógł ruszyć do Polski, bowiem w lutym następnego roku Jadwiga kończyła 12 lat, a więc zgodnie z ówczesnym zwyczajem, mogła już wyjść za mąż.

Wbrew plotkom, które zniechęcały Jadwigę do małżeństwa, Jagiełło nie był szpetnego wyglądu. Nie był także nieokrzesanym gburem. Miał książęce maniery, a zachowane opisy fizyczność króla przedstawiają go raczej w pozytywnym świetle. Do Krakowa przyszły król Polski przybył 12 lutego 1386 r. Towarzyszył mu liczny orszak panów litewskich, ruskich i polskich. Po wjeździe na zamek od razu udał się do Jadwigi, ofiarowując jej cenne dary.

Czytaj także → Postać Jadwigi Andegaweńskiej w kronice Jana Długosza

Dalsze wypadki przebiegły szybko. Już 15 lutego Jagiełło przyjął chrzest, na którym otrzymał imię Władysław. Ślub z Jadwigą odbył się 18 lutego. Ceremonię koncelebrował arcybiskup gnieźnieński, Bodzanta. Teraz pozostała tylko koronacja Jagiełły na króla Polski. Ta odbyła się 4 marca w wawelskiej katedrze.

Ich małżeństwo nie było szczęśliwe. Różniło ich wszystko, zaczynając od różnicy wieku, która wynosiła 20 lat. Wychowani byli także w odmiennych kulturach. Dodatkowo Jadwiga była wykształconą i oczytaną osobą z własną biblioteką. Z kolei Jagiełło nie potrafił czytać. Wydaje się, że Jadwiga nigdy nie pogodziła się z odrzuceniem zaręczyn Wilhelma, stąd jej ucieczka w pobożność i działalność charytatywną. Niechęć małżonków, albo po prostu chłodna obojętność, była widoczna w ich życiu codziennym, które co do zasady wiedli osobno. Jadwiga nigdy nie udała się nawet do kraju męża.

Musiało upłynąć aż 13 lat, by Jadwiga zaszła w ciążę. Król niezależnie od uczuć jakie żywił do Jadwigi był uradowany widokami posiadania następcy. W dniu 22 czerwca 1399 r. na świat przyszła Elżbieta Bonifacja, pierwsze imię otrzymała po swojej babci. Niestety córka królewskiej pary zmarła po niespełna miesiącu, 13 lipca. Natomiast królowa na skutek komplikacji porodowych zmarła 17 lipca tego samego roku. Nie zachowały się jakiekolwiek informacje o przyczynach zgonu matki i córki . Tym samym Jagiełło w przeciągu tygodnia stracił córkę i żonę. Ciała obydwu zostały pochowane 19 lipca w katedrze wawelskiej.

Czytaj także → Dzieci Władysława Jagiełły. Dwie córki i trzech synów po trzech żonach

Anna Cylejska. Wnuczka Kazimierza Wielkiego

Władysław Jagiełło i jego żony: Jadwiga Andegaweńska, Anna Cylejska, Elżbieta Granowska i Zofia Holszańska

W trzy lata po śmierci pierwszej żony Jagiełło ponownie ożenił się. Jego wybrankę wybrali panowie polscy. Wybór był zaskakujący, bowiem Anna Cylejska nie była córką liczącego się się na europejskiej arenie ojca, nie była także zamożna i podobno nie była zbyt urodziwa. Była jednak wnuczką Kazimierza Wielkiego i być może to miało znacznie w tym mariażu.

Ojcem Anny był Wilhelm von Cilli, hrabia Cilli1. Jego córka urodziła się w 1380 r. lub 1381 r. zatem od Jagiełły była młodsza co najmniej o 20 lat2, a od Jadwigi o ok. 8 lat.

Co prawda Anna była spokrewniona z Jadwigą w trzecim stopniu, ale Jagiełło szybko uzyskał papieską dyspensę, zezwalającą na ślub, mimo, iż sprzeciw wnosił zarówno Wilhelm Habsburg, jak i Zakon.

Jagiełło podobno nie był zachwycony urodą nowej żony i miał o taki wybór pretensje do panów polskich. Złośliwi podają, że było to powodem odłożenia ślubu o 8 miesięcy. Anna bowiem przybyła do Krakowa 16 lipca 1401 r., a ślub odbył się 29 stycznia 1402 r. w katedrze wawelskiej. Jedna z wersji mówi, iż ten czas miał być spożytkowany przez królową do nauki języka polskiego. Mimo, iż początek ich związku również nie był zachwycający, to małżeństwo jest uznawane za zgodne i udane. Anna często podróżowała z Jagiełłą, odwiedzała jego rodzinny kraj. Była także przy mężu w momencie jego największych triumfów oraz zwycięskiej wojny z Zakonem. Anna co prawda była oskarżana o niewierność mężowi, ale została oczyszczona z zarzutów. Ich małżeństwo trwało 14 lat. Królowa zmarła 20 lub 21 marca 1416 r. i została pochowana w katedrze na Wawelu.

Z tego małżeństwa Jagiełło doczekał się jednego dziecka, była nim córka, Jadwiga Jagiellonka, która urodziła się 8 kwietnia 1408 r.

Czytaj także → Królowa Anna Cylejska. Druga żona Władysława Jagiełły

Elżbieta Granowska. Najwieksza miłość Jagiełły

Elżbieta Granowska

Trzecią żonę Jagiełło wybrał sobie sam i została nią Elżbieta Granowska, w której szczerze się zakochał. Była tylko o 10 lat młodsza od Jagiełły3. Przed polskim króla miała jednak aż 3 mężów. Pierwszy z nich, Wisła Czambora, Elżbietę porwał i zaślubił w 1389 r. Został jednak zamordowany przez Jana z Jicina, który z kolei został drugim mężem Elżbiety. Wcześniej w 1390 r. uwolnił ją od Wisły. Jednak już w 1395 r. Jan umarł i Elżbieta ponownie nie miała męża. Powróciła do kraju i zamieszkała u swojego wuja, Spytka z Melsztyna. Ten wydał ją po raz trzeci za mąż. Jej małżonkiem został Wincent Granowski, starosta nakielski, który od 1409 r. był także starostą generalnym Wielkopolski. Z ich związku urodziło się czworo dzieci. Wicenty został w 1410 r. otruty za sprawą Krzyżaków4. Po ojcu Elżbieta odziedzyczła także spory majątek, w tym Pilicę.

Elżbieta była przyjaciółką Aleksandry Olgierdówny, siostry króla. Zapewne poprzez siostrę, zimą 1417 r.,  Jagiełło poznał Elżbietę. Ta była atrakcyjną kobietą. Zakochał się w niej niemal od pierwszego wejrzenia.  Zdecydował, że tym razem żonę wybierze sobie sam. Już na 1 maja zwołał do Sanoka zjazd panów i oznajmił, że zamierza poślubić Elżbietę. To nie spodobało się doradcom Jagiełły, gdyż nie widzieli w tym mariażu żadnej korzyści dla państwa. Byli jej nieprzychylni, z czym się nie kryli. Król nie zważał na to i 2 maja poślubił Elżbietę. Ponadto 19 listopada doprowadził do jej koronacji na królową Polski. Ich małżeństwo było szczęśliwe, często razem podróżowali. Jednak 12 maja 1420 r. trzecia żona Jagiełły zmarła. Prawdopodobnie była chora na gruźlicę. Została pochowana w wawelskiej katedrze.

Czytaj także → Elżbieta Granowska. Trzecia żona Jagiełły i kobieta z przeszłością

Zofia Holszańska. Matka następców tronu

Jagiełło i Zofia Holszańska

Ostatnią żoną Władysława II została Zofia Holszańska. Księżniczka urodziła się ok. 1405 r., zatem od Jagiełły była młodsza o 43 lub 53 lata. Z powodzeniem król mógłby być jej dziadkiem. Do ślubu doszło w 1422 r. 17-letnią Zofię poślubił król mający 60 lub 70 lat. Ówcześnie uważano, że aby tak wiekowy jak na ówczesne czasy mężczyzna mógł doczekać się potomka, musi mieć dużo młodszą żonę. Mimo różnicy wieku, kulturowo Zofia była najbliżej Jagielle, bowiem wychowała się na Litwie. Jej rodzicami byli Andrzej Holszański i Aleskandra Drucka.

Jagiełło poznał czwartą żonę w 1420 r. lub 1421 r., gdy przebywał w Drucku. Do małżeństwa z Zofią namawiał Jagiełłę także Witold, który był z nią spowinowacony. Ślub miał miejsce w lutym 1422 r. w kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Nowogródku5.

Początkowa sytuacja Zofii wydawała się niezbyt mocna. Bowiem król zwlekał z jej koronacją. Dodatkowo nie była jej przychylna córka króla, Jadwiga, zaledwie o 3 lata od niej młodsza. Zofia wychowana w kulturze co prawda bliskiej królowi, miała trudności z adaptacją w Krakowie, gdzie jednak obowiązywały inne zwyczaje. O koronację młodej żony Władysław II zaczął się starać w 1423 r. Z samej uroczystości, która odbyła się 5 marca 1424 r. zrobił manifest swojego znaczenia w regionie. Do Krakowa przybyli: Zygmunt Luksemburski z żoną Barbarą, elektor Brandenburgii, król Węgier i król Niemiec; Eryk Pomorski, król Norwegii, Danii i Szwecji; Ludwik VIII, książę Bawarii-Ingolstadt; Branda de Castiglione kardynał i legat papieski; Giuliano Cesarini kardynał, a także liczni książęta litewscy, ruscy, śląscy i mazowieccy. Wszyscy bawili się przy jednym stole.

Starania o potomka były owocne, bowiem mniej więcej w okresie koronacji, królowa musiała zajść w ciążę. Bowiem 31 października 1424 r. urodziła syna Władysława, późniejszego króla Polski i Węgier. Kolejnego syna Zofia urodziła w 1426 r. Był nim Kazimierz, który wkrótce zmarł. Już rok później, 30 listopada 1427 r. na świat przyszedł kolejny syn, również Kazimierz, późniejszy wielki książę litewski i król Polski.

Kazimierz IV Jagiellończyk

Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 r. mając przeszło 70 lub nawet 80 lat. Natomiast Zofia zmarła 21 września 1461 r., doczekawszy szczęśliwie obu synów na polskim tronie. Pierwszy z nich zginął pod Warną w 1444 r. Natomiast Kazimierz panował do 1492 r., pokonując Zakon i odzyskując po 158 latach Pomorze Gdańskie.

Bibliografia:

1. J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.
2. Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów, Warszawa 1968.
3. Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 10 i 11, oprac. D. Turkowska i M. Kowalczyk, Warszawa 2009.

Więcej o historii Litwy przeczytasz klikając na poniższą grafikę:

1. Hrabstwo było lennem niemieckim, znajdowało się na pograniczu współczesnej Austrii i Słowenii. [↩]
2. Jagiełło urodził się ur. ok. 1362 r. lub ok. 1352 r. [↩]
3. Urodziła się w 1372 r. [↩]
4. Są jednak opinie, iż dwa pierwsze małżeństwa były wymyślone przez Długosza, by zdyskredytować Elżbietę. [↩]
5. Dziś terytorium Białorusi. [↩]