„Największa klęska polskiego wywiadu. Sowiecka operacja dezinformacyjna „Trust” 1921 – 1927”- M. Świerczek- recenzja

Metody działania służb wywiadowczych do dnia dzisiejszego budzą wiele emocji. Aura tajemniczości dotycząca sposobu pozyskiwania informacji, agentów, budowanie siatek wywiadowczych tylko podsyca to niegasnące zainteresowanie. Gdy dodamy do tego wywiad sowiecki mamy przepis na idealną historię, która wciąga czytelnika bez reszty i powoduje, że nie można oderwać się od lektury.

Nakładem wydawnictwa Fronda ukazała się książka M. Świerczka „ Największa klęska polskiego wywiadu. Sowiecka operacja „Trust„ 1921 – 1927”, która odsłania przez czytelnikami kulisy przeprowadzenia jednej z największych operacji dezinformacyjnych zorganizowanej przez sowiecki wywiad. Recenzowana praca składa się z sześciu rozdziałów, które  dzielą się jeszcze na podrozdziały.

Praca ukazuje poszczególne etapy przygotowywania oraz przeprowadzenia akcji dezinformacyjnej „Trust„. Autor w sposób bardzo szczegółowy ukazał nie tylko realia, w których dana operacja powstawała, ale także omówił motywy jej powstania oraz cele, jakie Sowieci chcieli dzięki niej osiągnąć. „Trust„ miał bowiem na celu zniechęcenie mocarstw zachodnich do podjęcia interwencji zbrojnej przeciwko bolszewikom, którzy potrzebowali dłuższego okresu pokoju aby móc odbudować swoją gospodarkę. W tym celu rozważali dwie drogi postępowania: pierwsza zakładała pokazanie siły Rosji i jej potęgi co w wyniku trwającego kryzysu gospodarczego oraz porażki podczas wojny z Polską nie miało racji bytu. Druga zaś opierała się na dopasowaniu do oczekiwań Zachodu czyli przekonaniu wszystkich zainteresowanych, że rządy bolszewików nie spełniły pokładanych w nich nadziej i odżyła chęć przywrócenia poprzedniego ustroju. Liczono, że Zachód dzięki temu zrezygnuje z działań dywersyjnych na terenie Rosji i co najważniejsze nawiąże współpracę gospodarczą. Głównym obszarem infiltracji stała się biała emigracja, która stanowiła dla Sowietów duże zagrożenie. Znaczna jej część uciekając pozostawiła w kraju swe majątki mające nadzieję, że uda się im je odzyskać. Możliwe było to jednak tylko w wypadku przywrócenia starego porządku. Poza tym emigranci często się organizowali w różne związki co też stanowiło duży problem. Dla Sowietów najważniejszym celem była więc konieczność przejęcia pełnej kontroli nad tym środowiskiem, jego infiltracji oraz likwidacji. Dużą rolę w przeprowadzaniu operacji ”Trust” odegrał polski Oddział II Sztabu Generalnego WP. Była to jednak jedna z największych porażek polskiego wywiadu, który kompletnie nie był przygotowany pod żadnym względem do prowadzenia takich działań. Z tych powodów stał się łatwym celem dla Sowietów, którzy z dużą łatwością dostarczali sfałszowany informacji polskiemu wywiadowi oraz kontrolowali każde jego posunięcia. Autor w sposób bardzo wnikliwy ukazał poszczególne etapy działań Sowietów względem polskiego wywiadu. Analiza przedstawionych przez Autora źródeł dokumentów oraz dotychczasowych analiz dostarcza wielu cennych informacji i stawia przed czytelnikiem również wiele pytań. Dużym atutem jest fakt, iż M. Świerczek nie dostarcza gotowych odpowiedzi tylko poprzez załączony materiał pozwala czytelnikowi się z nim zapoznać a co najważniejsze wyciągnąć własne wnioski. Zdumiewające  jest w tej historii postępowanie polskiego wywiadu, który po samodekonspiracji „Trustu” nie podjął żadnych zdecydowanych działań mających na celu odsunięcie wszystkich oficerów powiązanych z aferą. Nie zażądał złożenia od nich wyjaśnień ani nie przeprowadził rzetelnego śledztwa w celu oczyszczenia wywiadu z  sowieckich agentów. Najbardziej zaskakująca jest jednak postępowanie ppłk Bociańskiego, jego późniejsze raporty oraz wyniki pracy tzw. komisji Bociańskiego.  Wszystkie raporty jego autorstwa zostały przyjęte bez żadnych zbędnych pytań chociaż były niejednoznaczne, pułkownik nie był obecny przy wszystkich przesłuchaniach a co najważniejsze a zarazem najbardziej absurdalne nie znał on języka rosyjskiego (sic!) więc podczas przesłuchań opierał się jedynie na wyłapanych pojedynczych słowach oraz na pracy obecnych tam tłumaczy. Interesujący jest również wątek kontaktów agentów „Trust„ z marszałkiem Józefem Piłsudskim oraz dalsze następstwa tej znajomości. Bez wątpienia jest to wątek, z którym warto się wnikliwie zapoznać, ponieważ może on dostarczyć odpowiedzi na pytania dlaczego wywiad ”zamiótł” tę aferę pod dywan nie podejmując  nawet najmniejszych wysiłków aby wyjaśnić w jaki sposób do niej doszło i jakie wyrządziła straty. Na uwagę zasługuje także ostatni rozdział „Źródła porażki Oddziału II SG WP w starciu z GPU”, w którym to Autor w sposób wnikliwy przedstawił przyczyny porażki polskiego wywiadu dzieląc je na psychologiczne, strukturalne, polityczne co pozwala czytelnikowi usystematyzować zdobyte dotąd informacje. „Największa klęska polskiego wywiadu...” jest pozycją jak najbardziej godną polecenia nie tylko dla osób zainteresowanych mechanizmami działania służb wywiadowczych, ale również tych zainteresowanych historią XX w. oraz dziejami Rosji. Język pracy jest przystępny i zrozumiały a akcja poprowadzona została w ciekawy sposób dzięki czemu nie można oderwać się od jej treści.

Dużym plusem książki jest fakt, iż Autor pierwszy rozdział poświęcił na wprowadzenie do omawianej tematyki oraz przegląd istniejących prac, które w swej treści nawiązywały do operacji „Trust” lub omawiały ją w jakikolwiek sposób. Stara się z nimi także polemizować, obalając je poprzez skonfrontowanie z ustaleniami poczynionymi przez niego w toku pracy. Posunięcie to znacząco podnosi wartość merytoryczną książki oraz ukazuje ogrom pracy włożony w jej przygotowanie.

Wyjaśniono także w niej wiele pojęć m. in. kłamstwo, prowokacja, manipulacja ukazując istniejące między nimi różnice. To znacznie ułatwia czytelnikowi nie zajmującemu się dotąd tą tematyką zrozumienie omawianej treści. Walorem są również zawarte w książce zdjęcia, które przedstawiają sylwetki omawianych agentów oraz niektórych twórców operacji „Trust„. Utrzymane został w biało-czarnej kolorystyce, ale ich jakość jest dobra Warto zwrócić także uwagę, iż Autor w odniesieniu do najważniejszych osób związanych z ”Trustem” przedstawia ich krótką biografię. Ukazując przebieg ich powiązań z różnymi agenturami oraz motywację jakie nimi kierowały. Dzięki temu lepiej poznajemy głównych bohaterów jednej z największych operacji dezinformacyjnej. Autor wzbogacił swoją pracę o przypisy które znajdują się na końcu każdego z rozdziałów. Niektóre z nich są bardzo obszerne i pozwalają dopowiedzieć wiele rzeczy, które musiały zostać pominięte w głównym tekście.  Dzięki temu czytelnik może we własnym zakresie poszerzyć wiedzę na dany temat korzystając z bogatej bibliografii zamieszczonej na końcu książki

Podsumowując jest to praca jak najbardziej godna polecenia nie tylko z uwagi na jej wartość merytoryczną, ale także  poruszaną tematykę, której niestety nie znajdziemy w podręcznikach do historii. 

Plus minus:
Na plus:
+ sposób narracji
+ tematyka
+ szata graficzna
+ język
+ bogata bibliografia
Na minus:
- brak

Tytuł:  Największa klęska polskiego wywiadu. Sowiecka operacja dezinformacyjna „Trust”

Autor: Marek Świerczek 

Wydawca:  Fronda 

Rok wydania: 2020

ISBN: 978-83-8079-527-3

Liczba stron: 432

Okładka: miękka

Cena: 59,90 zł.

Ocena recenzenta: 10 /10