Najpotężniejsze kobiety w historii. To one zmieniały historię, wygrywały wojny i reformowały swoje kraje

Historia zna wiele wpływowych kobiet, które ukształtowały jej bieg. Dzięki swojej ambicji i umiejętnościom udało im się na trwale zapisać w historii państw i świata. Kilka z nich było jednymi z najpotężniejszych władców swoich czasów. W artykule przedstawiono wybór najwybitniejszych władczyń z różnych epok historycznych. 

Hatszepsut

Hatszepsut / fot. CC0

rola w historii: władczyni Egiptu
lata życia: ok. 1479–1458 p.n.e.

Hatszepsut to władczyni Egiptu, córka faraona Totmesa I. Po śmierci ojca i męża Totmesa II jako regentka sprawowała władzę w imieniu swojego syna Totmesa III. Jednak udało jej się do śmierci utrzymać faktyczną władzę nad państwem. Prawdopodobnie już w pierwszych latach regencji ogłosiła się królową Egiptu. Prowadziła pokojową politykę zagraniczną, w której nacisk kładła na rozwój kontaktów handlowych. Podczas jej panowania w Egipcie zrealizowano wiele dużych inwestycji budowlanych. Była najdłużej sprawującą władzę faraonem-kobietą. Jej syn Totmes III był jednym z najwybitniejszych władców Egiptu i twórcą jego potęgi. Panowanie matki zapewniło mu solidne podstawy ekonomiczne, które wykorzystał w trakcie swoich licznych podbojów.

Wu Zetian

Wu Zetian

rola w historii: władczyni Chin
lata życia: 625-705

Wu Zetian była konkubiną cesarza Gaozonga. Po śmierci jego żony przejęła od cesarza prowadzenie wielu spraw państwowych. Gdy Gaozong zmarł w 683 roku następcą został syn Wu Zhongzong. Jednakże po kilku tygodniach matka obaliła syna i obsadziła na tronie młodszego syna Ruizonga. To umożliwiło jej sprawowanie regencji w imieniu syna. Ambitna Wu jednak w 690 roku także młodszego syna zmusiła do abdykacji. Po czym ogłosiła się cesarzem Chin. Przez co w historii Chin zapisała się jako jedyna kobieta cesarz. Kilkanaście wieków później Cixi sprawująca władzę w Chinach nie stała się ich oficjalnym cesarzem.

Wu prowadziła zdecydowaną i brutalną politykę eliminacji wszelkich przeciwników politycznych. Jej panowanie było jednak pomyślnym okresem dla Chin. Kraj rozwijał się gospodarczo. Ostatecznie w 705 roku podzieliła los swoich synów. Tym razem to ona została obalona, a do władzy powrócił Zhongzong. Wu zmarła wkrótce po tych wydarzeniach.

Elżbieta Łokietkówna

Elżbieta Łokietkówna z dziećmi

rola w historii: władczyni Węgier i regentka w Polsce
lata życia: ok. 1305–1380

Elżbieta była córką Władysława I Łokietka oraz Jadwigi Bolesławówny. W 1320 roku została żoną władcy Węgier Karola Roberta. Kraj małżonka Elżbiety był w tym okresie jedną z europejskich potęg. Jej małżeństwo przyczyniło się do umocnienia polsko-węgierskiego sojuszu przeciwko koalicji czesko-krzyżackiej. Nie pozostała jednak tylko żoną swojego męża, ale wywierała istotny wpływ na jego politykę. Po śmierci męża w 1342 roku prowadziła węgierską politykę zagraniczną. Zabiegami dyplomatycznymi wystarała się o koronę Neapolu dla swojego syna Andrzeja. Jednakże ten zginął w zamachu, co przekreśliło objęcie władzy Andegawenów w Neapolu.

Natomiast po śmierci Kazimierza Wielkiego jej syn Ludwik Węgierski został królem Polski. Wówczas Elżbieta przybyła do Polski wraz z okazałym dworem, by podczas nieobecności syna sprawować władzę regencyjną. Była tym samym najpotężniejszą kobietą w Europie Środkowej.

Uznawana jest także za twórczynię jednego z pierwszych perfum. Woda królowej węgierskiej miała być sekretem dzięki, któremu królowa zawdzięczała swoją długowieczność oraz urodę.

Czytaj także → Elżbieta Łokietkówna. Królewna polska i królowa węgierska

Izabela Kastylijska

Izabela Kastylijska

rola w historii: władczyni Hiszpanii
lata życia: 1451-1504

Izabela była córką króla Kastylii i Leonu Jana II. W 1469 roku poślubiła dziedzica Aragonii Ferdynanda. Dzięki czemu dotąd oddzielne królestwa Hiszpanii mogły stać się jednym państwem. Izabela była aktywną władczynią. Przeprowadziła szereg reform organizacyjnych, finansowych i wojskowych. Zapewniła sobie także wpływ na funkcjonowanie Kościoła w Hiszpanii.

Osobiście brała udział w wojnie z ostatnim arabskim państwem na Półwyspie Iberyjskim. Zdobycie Grenady w 1492 roku kończyło setki lat rekonkwisty czyli wypierania Arabów z Półwyspu Iberyjskiego. Jako strona układu z Tordesillas, który zawarła z Portugalią była współautorką podziału świata na hiszpańsko-portugalską strefę wpływów. Wraz z mężem byli mecenasami wyprawy Krzysztofa Kolumba, w trakcie której została odkryta Ameryka.

Elżbieta I Tudor

Elżbieta I Tudor

rola w historii: władczyni Anglii
lata życia: 1533-1603

Była córką Henryka VIII i Anny Boleyn. Po śmierci matki uznano ją za dziecko z nieprawego łoża. Zabierając jej w ten sposób prawo do angielskiego tronu. Jednak kilka lat przed śmiercią król przywrócił jej dziedziczne prawa. Dzięki temu znajdowała się na trzecim miejscu na liście jego dziedziców. Cierpliwie czekając na swój czas, po śmierci siostry Marii I Tudor w 1558 roku została królową Anglii. Otoczyła się wspaniałym doradcami, a na jej służbie byli również jedni z najwybitniejszych kapitanów w dziejach Anglii (np. Francis Drake). Była osobą silnego charakteru i nie lubiącą kompromisów. Dzięki temu potrafiła innym narzucić swoją wolę.

Jej prestiż wzrósł niesłychanie po pokonaniu Wielkiej Armady. Król Hiszpanii i Portugalii Filip II przygotował wielką wyprawę w celu zniszczenia floty angielskiej i dokonania inwazji na ten kraj. Powodem było angielskie korsarstwo, które wyrządzało znaczne szkody w drogocennych transportach do Hiszpanii. Dodatkowo Elżbieta I nie respektowała portugalsko-hiszpańskiego podziału Ameryk na własne strefy wpływów. To doprowadziło do wojny, którą Elżbieta I wygrała. Upokorzona Wielka Armada do kraju powróciła zdziesiątkowana. Królowa ingerowała także w wydarzenia w Niderlandach popierając tam z powodzeniem opozycję antyhiszpańską.

Elżbieta była także mecenasem sztuki i kultury. To także dzięki niej w Londynie rozkwitł teatr elżbietański z jego najwybitniejszym przedstawicielem Williamem Szekspirem.

Jest twórczynią potęgi militarnej floty angielskiej, która w okresie jej panowania uległa znacznemu powiększeniu. Jej działania pozwoliły Brytyjczykom w kolejnych wiekach niepodzielnie panować na morzach i oceanach. Słusznie uznawana jest za jedną z najwybitniejszych władczyń w dziejach świata.

Maria Teresa Habsburg

Maria Teresa Habsburg

rola w historii: władczyni Austrii, Czech i Węgier
lata życia: 1717-1780

Maria była córką cesarza Karola VI i jego żony Elżbiety Krystyny, księżnej Braunschweig-Wolfenbüttel. Po śmierci ojca w 1740 roku objęła władzę w Austrii, Czechach i na Węgrzech. Jednak jej wybór został zakwestionowany przez Karola VII Bawarskiego, który zmusił Marię do ucieczki na Węgry. To stało się powodem wojny o sukcesję austriacką. Do władzy Maria powróciła dopiero po śmierci Karola VII w 1745 roku. Kosztem poparcia zagranicznego jej rządów była utrata Śląska na rzecz Prus.

Maria wzięła aktywny udział w I rozbiorze Polski, przez co przyłączyła do swojego państwa całą południową Polskę po Zbrucz wraz z Lwowem, ale bez Krakowa.

Czytaj także → Absolutyzm oświecony, czyli reformy oświeceniowe w Austrii, Prusach i Rosji

Katarzyna II Wielka

Katarzyna II Wielka

rola w historii: cesarzowa Rosji
lata życia: 1729-1796

Późniejsza caryca Katarzyna urodziła się w Szczecinie. Była córką pruskiego feldmarszałka Chrystiana Augusta księcia Anhalt-Zerbst oraz księżnej holsztyńskiej Joanny Elżbiety. Została żoną cesarza Rosji Piotra III Romanowa, wnuka Piotra I Wielkiego. Jej mąż okazał się władcą skrajnie nieudolnym, który szybko zraził do siebie wojsko i duchowieństwo. Katarzyna stanęła na czele spisku, który doprowadził do abdykacji Piotra III. Wkrótce były car został także zamordowany. W taki sposób Katarzyna objęła osobiste rządy nad Rosją.

Cesarzowa zrealizowała program reform. Dokonała gruntowej reorganizacji administracji. Zmodernizowała Rosję. W 1775 roku zlikwidowała kozacką Sicz Zaporoską, a także stłumiła antyfeudalne powstanie Pugaczowa (1773-1775). Sukcesem jej polityki, a jednocześnie zgubą Polski były rozbiory. Cesarzowa wzięła aktywny udział we wszystkich trzech rozbiorach w znaczący sposób powiększając terytorium swojego państwa. Z powodzeniem walczyła także z Turcją. Skutkiem wojny rosyjsko-tureckiej było uzyskanie przez Rosjan dostępu do Morza Czarnego. Należy do grona najwybitniejszych władców Rosji.

Wiktoria Hanowerska

Wiktoria Hanowerska

rola w historii: władczyni Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz cesarzowa Indii
lata życia: 1819-1901

Wiktoria urodziła się w Londynie w 1819 roku. Była córką Edwarda, księcia Kentu i Wiktorii z Saksonii-Coburga-Saalfeld. Po śmierci króla Wilhelma IV objęła po nim rządy w kraju. Jej długoletnie panowanie dało Brytyjczykom okres stabilizacji, który charakteryzował  się konserwatyzmem moralnym. Na królową zorganizowano siedem zamachów, ale żaden z nich się nie powiódł.

Niezależnie od swoich sympatii politycznych w całym okresie panowania zgodnie współpracowała z brytyjskim rządem. Okres jej życia przypadł na złoty wiek świetności Wielkiej Brytanii, która w XIX wieku była niekwestionowanym imperium. Wielka Brytania była wówczas potęgą militarną, gospodarczą i kolonialną. 

Cixi

Cesarzowa Cixi w otoczeniu dworu

rola w historii: władczyni Chin
lata życia: 1835-1908

Xiaoqin Xian - Cixi, była cesarzową Chin z dynastii Qin. Jako nałożnica trafiła na dwór cesarza Xianfenga, któremu w 1856 roku urodziła syna Tongzhiego. Urodzenie następcy tronu rozbudziło ambicje Cixi, która doprowadziła do zmarginalizowania i odsunięcia od cesarza pozostałych konkubin. Dodatkowo żona cesarza była bezdzietna, a więc pozycja Cixi jeszcze bardziej urosła. Gdy w 1861 roku Xianfeng zmarł w imieniu ich syna objęła władzę regencyjną nad Chinam. Faktyczną władzę sprawowała do 1873 roku, gdy syn mógł sprawować samodzielne rządy. Jednakże w 1875 roku został zamordowany, a jego żona popełniła samobójstwo. Prawdopodobnie za tymi śmierciami stała Cixi, która chciała odzyskać dawną pozycję. By legitymizować swój powrót do władzy obsadziła na tronie małoletniego siostrzeńca, by w jego imieniu sprawować regencję.

W swoim kraju bezsprzecznie stała się najpotężniejszą kobietą, która bezwzględnymi metodami utrzymywała się przy władzy. Jednakże okres jej panowania to czas dominacji obcych mocarstw, które po wojnach opiumowych narzuciły Chinom niekorzystne umowy gospodarcze. Gdy jej siostrzeniec Guangxu próbował się usamodzielnić Cixi także jego pozbawiła władzy. Został umieszczony w areszcie domowym, w którym przebywał do swojej śmierci w 1908 roku. Dzień po nim zmarła także Cixi.

Margaret Thatcher

Margaret Thatcher podczas przeglądu wojsk na Bermudach

rola w historii: premier Wielkiej Brytanii
lata życia: 1925-2013

Margaret Thatcher w 1959 roku po raz pierwszy została wybrana do Izby Gminy. W latach 1975-1990 była przywódczynią Partii Konserwatywnej, a w latach 1979-1990 pierwszą kobietą premierem Wielkiej Brytanii. Rządy objęła w momencie kryzysu gospodarczego, który postanowiła zwalczać liberalnymi reformami gospodarczymi nazwanymi z czasem thatcheryzmem.

Kluczowe dla niej była jednostka. Stąd była przeciwnikiem państwowego interwencjonizmu i polityki socjalnej. Promowała działalność gospodarczą przy ograniczeniu wpływów związków zawodowych. Jej kosztowne społecznie reformy doprowadziły do spadku inflacji i restrukturyzacji gospodarki. Jednocześnie spowodowały także gwałtowny wzrost bezrobocia.

W 1982 roku nie zawahała się wysłać brytyjską flotę wojenną do Argentyny gdy tamtejsza junta wojskowa zajęła wyspy należące do Wielkiej Brytanii. Wojna zakończyła się brytyjskim zwycięstwem, co znacząco wzmocniło jej autorytet w społeczeństwie. Ze względu na swój apodyktyczny charakter zwana była Żelazną Damą. W okresie swoich rządów w znaczący sposób wzmocniła pozycję międzynarodową Wielkiej Brytanii.

Bibliografia:

1. A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2021.
2. E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2022.
3. R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2022.
4. K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia powszechna. Wiek XVI-XVIII, Warszawa 2012.
5. E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1984.
6. M. Żywczyński, Historia powszechna. 1789-1870, Warszwa 2021.