Kozły hiszpańskie zatrzymały husarię. Bitwa pod Kliszowem i jedna z ostatnich szarż husarii w historii |
Bitwa pod Kliszowem uznawana jest za jedno z ostatnich starć z udziałem husarii. Niestety polska jazda poniosła w niej klęskę. W trakcie starcia Szwedzi wykorzystali różne rodzaje zasieków, w tym kozły hiszpańskie, które skutecznie zatrzymały szarżę husarii.
Wielka wojna północna
Bitwa pod Narwą
Przyczyną wojny była walka o hegemonię w Europie pomiędzy Rosją a Szwecją. Z tym, że Szwecja w początkowej fazie wojny rzuciła samodzielnie rękawice sojuszowi Danii, Rosji, Saksonii i Prus. Rzeczpospolita oficjalnie nie była zaangażowana w konflikt, ale faktycznie wiele działań wojennych toczyło się na jej terytorium. Po potopie szwedzkim był to kolejny konflikt, który rujnował gospodarkę Rzeczpospolitej
Działania wojenne poprzedzało zawiązanie Ligii Północnej poprzez szereg sojuszu zaczepno-obronnych zawartych przez z Rosję, Danię-Norwegię i Saksonię.
Pierwszy etap wojny
Karol XII Wittelsbach
Wojna rozpoczęła się od ataku wojsk saskich na Inflanty, wojsk duńskich na Holsztyn oraz wojsk rosyjskich na Estonię. Tym samym sojusznicy uderzyli w szwedzkie dominia licząc, że Szwedzi nie będą w stanie prowadzić wojny na tylu frontach. Nic bardziej mylnego.
Władca szwedzki Karol XII Wittelsbach rozpoczął kontratak od inwazji na duńską Zelandię. Szybko pokonał Duńczyków i wyeliminował ich z wojny. Następnie w 1700 roku w bitwie pod Narwą rozgromił rosyjską armię. Nota bene na kanwie tej porażki car Piotr I Wielki zreorganizował swoją armię, która w drugim etapie wojny dała mu zwycięstwo. Kolejnym przeciwnikiem rozgromionym przez Szwecję byli Sasi, pokonani w bitwie pod Rygą. Po tym zwycięstwie Karol XII wkroczył na terytorium formalnie neutralnej Rzeczpospolitej. W 1702 roku zajął Wilno, a następnie Warszawę, z której uciekł August II Mocny. Wówczas król Szwecji zażądał od Augusta II abdykacji, gdyż chciał na polskim tronie kandydata proszwedzkiego.
Bitwa pod Kliszowem
Bitwa pod Kliszowem
Jako, że polski król ani myślał ustąpić, Karol XII postanowił dochodzić swoich racji w walnej bitwie. Dlatego ruszył z Warszawy na południe. Armia szwedzka 19 lipca 1702 roku pod Kliszowem (dziś wieś w województwie świętokrzyskim) spotkała się z siłami polsko-saksońskimi dowodzonymi przez hetmana Hieronima Augustyna Lubomirskiego. Naprzeciw siebie stanęło ok. 12 tys. Szwedów, ok. 16 tys. Sasów i ok. 6,5 tys. Polaków. Po stronie polskiej walczyła jazda, w skład której wchodziła husaria.
Bitwa rozpoczęła się ok. godziny 11.00, gdy Szwedzi zaatakowali prawe skrzydło Sasów. Dwie godziny później do boju ruszyła saska kawaleria, która po początkowym sukcesie w starciu z jazdą szwedzką, musiała uznać wyższość szwedzkiej piechoty. Wtedy sygnał do ataku swojej kawalerii dał Karol XII. Ta jednak nie przyniosła sukcesu, w dużej mierze dzięki celnemu ostrzałowi polskiej artylerii dowodzonej przez Marcina Kątskiego.
Ostatnia szarża husarii
Szarża husarii pod Kircholmem, gdy husaria siała w Europie popłoch
Wówczas Polacy rzucili do ataku cztery chorągwie husarii i sześć chorągwi pancernych w liczbie około 570 żołnierzy. W pierwszym rzucie atakowała husaria, za którą w drugiej linii szarżowali pancerni. Polska jazda inaczej niż to bywało w XVII wieku nie zdołała swoim atakiem przełamać szyków szwedzkiej jazdy. Podobnie husaria nie przełamała także szyków szwedzkiej piechoty.
W dużej mierze załamanie się ataku husarii było spowodowane wykorzystaniem przez Szwedów umocnień polowych, w tym przede wszystkim kozłów hiszpańskich. Były to zasieki złożone z drewnianej belki wzdłuż, które montowano na przemian, zaostrzone, drewniane drągi. Kozły hiszpańskie skutecznie chroniły przed szarżą jazdy, która nie była w stanie ani ich zniszczyć, ani ich przeskoczyć. Toteż wówczas należało albo zniszczyć te umocnienia przy wykorzystaniu artylerii, albo po prostu zrezygnować z ataku jazdy. Przykładem dobrego zastosowania tych umocnień jest właśnie bitwa pod Kliszowem. Jednocześnie bitwa pod Kliszowem była jednym z ostatnich starć, w którym wykorzystano w boju husarię.
Kozły hiszpańskie stosowane podczas oblężenia Petersburga w czasie wojny secesyjnej (1861–1865)
Gdy husaria oparła się szwedzkiej obronie zarządzony został jej odwrót. Wtedy Karol XII nakazał swoim siłom przejście do kontrnatarcia, które przechyliło szalę zwycięstwa na jego korzyść. Po 16.00 było już po bitwie, a król Szwecji wjechał triumfalnie do saskiego obozu.
Po bitwie
Po zwycięstwie pod Kliszowem Szwedzi ruszyli na Kraków, który zajęli 7 sierpnia. Następnego roku szwedzkie wojska ponownie pokonały Sasów, tym razem w bitwie pod Pułtuskiem. Zajęli także Poznań i Toruń. Wówczas spora część szlachty poparła szwedzkiego kandydata do tronu. Został nim Stanisław Leszczyński, który zastąpił zmuszonego do abdykacji Augusta II. Ostatecznie jednak druga faza wielkiej wojny północnej skończyła się porażką Szwedów. Utracili w jej wyniku status europejskiego mocarstwa na rzecz Rosji, która uzyskała szeroki dostęp do Morza Bałtyckiego.
Bibliografia:
- W. Kowalski, 310. rocznica bitwy pod Kliszowem, ostatniej z udziałem husarii, naukawpolsce.pap.pl, 2012-07-19.
- R. Sikora, Niezwykłe bitwy i szarże husarii, Warszawa 2010.
- M. Wagner, Bitwa pod Kliszowem 19 lipca 1702 roku, [w:] Wielkie wydarzenia militarne na Ponidziu. Kliszów – 1702. Materiały sesji naukowej 24 lutego 2002 roku, red. K. Słonina, L. Stępkowski, Pińczów 2002.
Więcej o historii Szwecji przeczytasz klikając na poniższą grafikę:
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
