5 niedocenianych miast w Polsce, które warto zobaczyć w 2025 roku

Z roku na rok coraz więcej podróżników poszukuje miejsc, które oferują nie tylko piękne widoki, ale również fascynującą historię i autentyczną atmosferę. Dlatego właśnie zespół historia.org.pl przygotował specjalne zestawienie na 2025 rok - nasze rekomendacje miast, które choć nie tak popularne jak Kraków czy Gdańsk, zasługują na szczególną uwagę. Chełmno, Grudziądz, Tczew, Płock i Przemyśl to miasta, które łączą w sobie bogatą przeszłość, zabytkową architekturę i wyjątkowy klimat, idealny na krótsze i dłuższe wyjazdy.

W każdej z tych miejscowości historia przeplata się z teraźniejszością - w architekturze, układzie ulic czy zabytkach, które pamiętają dawne wieki. Sprawdź nasze wybory i zaplanuj podróż, której nie zapomnisz!

Chełmno - gotyckie miasto miłości

Widok na rynek starego miasta z Kościoła Wniebowzięcia NMP / fot. Kazimierz Mendlik, CC-BY-SA 3.0

Chełmno, położone na wzgórzach nad Wisłą, to prawdziwa perełka gotyckiej architektury i jedno z najlepiej zachowanych średniowiecznych miast w Europie. Początkowo był to gród piastowski, a później wszedł w skład przejętej przez Zakon Krzyżacki ziemi chełmińskiej. Na mocy II pokoju toruńskiego w 1466 roku miasto ponownie znalazło się w Królestwie Polskim. W okresie zaborów weszło w skład zaboru pruskiego.

Chełmno znane jest także jako „miasto zakochanych”, gdyż w chełmskim Kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajdują się relikwie św. Walentego, którego kult w mieście sięga XVI wieku. Z tej okazji miasto od wielu lat w lutym organizuje Walentynki Chełmińskie połączone z Jarmarkiem św. Walentego.

Stare Miasto w Chełmnie uchodzi za jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych układów urbanistycznych, nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Jego plan cechuje regularna siatka ulic, poprowadzonych wokół centralnie ulokowanego rynku, na którym dziś stoi renesansowy ratusz. Miasto zostało otoczone potężnymi murami obronnymi z wieloma basztami i bramami, a ich obwód w większości zachował się do dziś.

Fragment murów miejskich Chełmna / fot. Taktoperz77, CC-BY-SA 3.0

Wśród licznych zabytków warto wyróżnić także wspomniany monumentalny Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, którego początki sięgają XIII wieku, a także gotycki kościół św. Jakuba i Mikołaja. Centralnym punktem miasta jest Rynek z renesansowym ratuszem, który swoim charakterystycznym wyglądem stanowi wizytówkę Chełmna. Zabytki Chełmna znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Co warto zobaczyć?

• Mury miejskie - wyjątkowy przykład średniowiecznej fortyfikacji zachowanej w niemal nienaruszonym stanie.
• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - gotycki kościół zbudowany w latach 1280-1320, znajdują się w nim relikwie św. Walentego.
• Kościół św. Jakuba i Mikołaja - jedna z najstarszych świątyń w mieście, ukazująca piękno gotyckiej sztuki sakralnej. Przy Kościele na wysokość 54,5 m. wznosi się ośmioboczna dzwonnica, której smukła bryła przywodzi na myśl minaret.
• Renesansowy Ratusz na Rynku - wzniesiony na miejscu poprzedniego ratusza gotyckiego w drugiej połowie XVI wieku. Jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury polskiego renesansu.

Ciekawostka

Chełmno jest jednym z niewielu miast w Europie, które zachowało oryginalny, średniowieczny układ urbanistyczny niemal bez zmian wraz z zachowaną większością murów miejskich.

Grudziądz - miasto spichlerzy nad Wisłą

Spichlerze nad Wisłą w Grudziądzu / fot. Włodzimierz Wysocki, CC-BY-SA 3.0

Grudziądz, malowniczo położony na zachodnim brzegu Wisły, od wieków stanowił ważny punkt handlowy na najistotniejszym polskim szlaku wodnym. Jego strategiczne położenie i bliskość rzeki przyczyniły się do szybkiego rozwoju miasta, a bogata historia sprawia, że Grudziądz jest dziś jednym z najciekawszych punktów na mapie regionu. Gotyckie zabytki Grudziądza znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Do najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych symboli należą monumentalne spichlerze - niepowtarzalny w skali Europy kompleks ceglanych budowli, wznoszonych stopniowo od XIV do XVIII wieku. Służyły one nie tylko do przechowywania zboża, lecz także jako element miejskich fortyfikacji, co podkreśla ich unikatowy charakter. Zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły jest ważnym świadkiem historii miasta i jego znaczenia w dziejach handlu na ziemiach polskich, wyróżnia się oryginalną, zwartą formą architektoniczną, wynikającą z nietypowego usytuowania na wysokiej skarpie, w miejscu murów obronnych, oraz unikatową panoramą od strony Wisły.

Brama Wodna w Grudziądzu / fot. 1 bumer, CC-BY-SA 4.0

Początki Grudziądza sięgają średniowiecza, kiedy to tereny te zostały przejęte przez Zakon Krzyżacki, który rozpoczął budowę zamku oraz potężnych umocnień. Zamek został rozebrany z polecenia króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II w latach 1796-1804, a uzyskane w ten sposób cegły posłużyły budowie cytadeli i więzienia. Od XIX wieku miasto pełniło również kluczową rolę wojskową - Prusacy wznosili tu kolejne umocnienia, czego najlepszym przykładem jest okazała Cytadela w Grudziądzu, stanowiąca jeden z największych tego typu obiektów w kraju.

W czerwcu w Grudziądzu organizowany jest Jarmark Spichrzowy, a w grudniu Jarmark Świętego Mikołaja. Natomiast w sierpniu od 1989 roku organizowany jest Zjazd Kawalerzystów.

Zobacz na pewno

• Zespół spichlerzy nad Wisłą - wizytówka Grudziądza, jedyny taki kompleks w Polsce i wyjątkowy punkt widokowy na panoramę rzeki.
• Twierdza Grudziądz - imponująca pruska forteca z XVIII wieku, odgrywająca ważną rolę w dziejach wojskowości, m.in. w czasie wojen napoleońskich. Obiekty twierdzy znajdują się na terenie Grudziądza i okolicznych miejscowości. Rolą twierdzy było zabezpieczenie Grudziądza oraz strategicznego mostu na Wiśle na wypadek ewentualnej interwencji rosyjskiej.
• Kościół św. Mikołaja - jedna z najważniejszych gotyckich świątyń w Grudziądzu, pochodząca z przełomu XIII i XIV wieku.
• Stare Miasto - klimatyczne uliczki z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym i murami miejskimi.

Ciekawostka

W 1807 roku podczas wojen napoleońskich Grudziądz został oblężony przez wojska francuskie. Mimo intensywnego ostrzału, francuskim żołnierzom nie udało się zdobyć miejskiej cytadeli, która pozostała w rękach pruskich. Było to jedno z nielicznych miejsc, które oparły się potędze armii Napoleona.

Tczew - klucz do Kociewia

Widok na bulwar nadwiślański i stare miasto od strony Wisły / fot. Ludwik Schenider, CC-BY-SA 3.0

Tczew, malowniczo położony nad Wisłą na Kociewiu (region etnograficzny na Pomorzu Gdańskim), to miasto, które łączy bogatą historię z osiągnięciami techniki. Jego początki sięgają średniowiecza, kiedy to na miejscu dzisiejszego Starego Miasta wzniesiono pierwsze grodzisko. Na początku XIV wieku miasto zdobyli Krzyżacy. W 1466 roku Tczew powrócił w skład Królestwa Polskiego. W okresie rozbiorów znalazł się pod pruskim panowaniem.

Miasto odegrało ważną rolę w historii handlu wiślanego, co upamiętnia Muzeum Wisły - unikatowe miejsce, które przedstawia historię żeglugi śródlądowej w Polsce. Z kolei na Starym Mieście warto zwrócić uwagę na gotycki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, będący jednym z najstarszych zabytków regionu.

Tczew może poszczycić się dwiema monumentalnymi przeprawami nad Wisłą, które powstały w XIX wieku i do dziś uchodzą za wyjątkowe osiągnięcia ówczesnej inżynierii. Pierwszy most budowano w latach 1851-1857, a po ukończeniu liczył aż 1052 metry i był najdłuższym mostem kolejowym w Europie. Z czasem został przebudowany i pełnił funkcję mostu drogowego. Drugi most, oddany do użytku w 1891 roku, mierzy 1030 metrów i pozostaje najdłuższym mostem kolejowym w Polsce. Obie przeprawy miały ogromne znaczenie strategiczne, czego dowodem są wydarzenia z 1 września 1939 roku - jeszcze przed atakiem na Westerplatte Tczew stał się celem niemieckiego lotnictwa. Polacy, aby utrudnić niemiecką ofensywę, w porę wysadzili oba mosty.

Panorama Tczewa i mostów od strony Lisewa Malborskiego / fot. Michał Słupczewski, wikipedia.org

Osoby szukające relaksu i spacerów przy samej rzece docenią bulwary nad Wisłą, które stwarzają doskonałe warunki do podziwiania panoramy na zabytkowe mosty oraz pozwalają poczuć unikalny nadwiślański klimat Tczewa.

Zobacz na pewno

• Mosty w Tczewie - zbudowane w XIX wieku mosty w Tczewie to wyjątkowy przykład ówczesnej inżynierii i ważna przeprawa nad Wisłą.
• Muzeum Wisły - unikatowa placówka dokumentująca historię żeglugi śródlądowej.
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego - gotycka świątynia z zachowanymi elementami średniowiecznej architektury.
• Bulwary nad Wisłą - idealne miejsce na spacer z widokiem na rzekę i mosty.

Ciekawostka

To właśnie w Tczewie, jeszcze przed atakiem na Westerplatte, rozpoczęły się pierwsze walki II wojny światowej. Rankiem 1 września 1939 r. Niemcy zaatakowali tutejsze mosty, próbując uniemożliwić Polakom ich wysadzenie i utrudnić obronę Pomorza.

Płock - dawna stolica Polski

Widok na Wzgórze Tumskie, Stare Miasto i rzekę Wisłę w Płocku / fot. Aquarius 24, CC-BY-SA 4.0

Płock, jedno z najstarszych miast w Polsce, malowniczo położone na wysokiej skarpie nad Wisłą, to miejsce o wyjątkowym znaczeniu historycznym i kulturowym. Dawna stolica Polski w okresie panowania Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego przyciąga turystów nie tylko pięknymi widokami, ale również bogatą historią, która sięga ponad tysiąca lat.

Centralnym punktem Płocka jest Wzgórze Tumskie, z którego rozciąga się imponujący widok na Wisłę. To tam znajduje się Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, miejsce pochówku władców Polski - Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Katedra zachwyca zarówno swoją architekturą, jak i słynnymi brązowymi Drzwiami Płockimi, które są repliką romańskiego oryginału, znajdującego się dziś w Nowogrodzie Wielkim. W pobliżu katedry znajduje się również Zamek Książąt Mazowieckich, który przez wieki pełnił rolę obronną, a obecnie mieści muzeum.

Wieża Zegarowa zamku z czasów Kazimierza Wielkiego z barokowym hełmem z XVIII w. / fot. CC-BY-SA 3.0

W Płocku, warto odwiedzić Stary Rynek z ratuszem i pięknymi kamienicami, które tworzą niepowtarzalny klimat tego miejsca. Płock jest także znany ze swojej żeglarskiej tradycji i związku z Wisłą - bulwary nad rzeką to idealne miejsce na relaks, spacer czy wycieczkę rowerową. Miasto oferuje również liczne wydarzenia kulturalne, takie jak Jarmark Tumski czy Festiwal Muzyki Jednogłosowej, który przyciąga tysiące miłośników muzyki elektronicznej.

Co zobaczyć?

• Wzgórze Tumskie - historyczne serce miasta z katedrą i zamkiem książąt mazowieckich.
• Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - miejsce pochówku polskich władców i jeden z najważniejszych zabytków sakralnych w kraju.
• Muzeum Mazowieckie - słynące z najbogatszej kolekcji secesji w Polsce, posiada także wystawę prezentującą X wieków historii Płocka.
• Bulwary nad Wisłą - idealne miejsce na spacer z widokiem na rzekę, przy bulwarach znajduje się także długie na 358 m. molo.

Ciekawostka

Pomiędzy 1037 a 1047 rokiem na Mazowszu istniało tzw. „państwo Miecława”. Miecław był dawnym urzędnikiem (cześnikiem) króla Mieszka II, który po jego śmierci w 1034 roku wykorzystał kryzys w kraju, by ogłosić się niezależnym władcą tej dzielnicy ze stolicą w Płocku. W 1047 roku Kazimierz I Odnowiciel, wspierany przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, pokonał Miecława i ponownie wcielił Mazowsze z Płockiem do państwa piastowskiego. Zakończyło to kilkuletni epizod oderwania się tej części Polski spod władzy dynastii Piastów.

Przemyśl - miasto pogranicza kultur

Widok z wieży Bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu / fot. Mazaki, CC-BY-SA 4.0

Przemyśl, jedno z najstarszych miast w Polsce, rozciąga się na wzgórzach nad rzeką San. Jego burzliwa historia sięga X wieku, kiedy to pełnił funkcję ważnego ośrodka na pograniczu polsko-ruskim, a następnie stał się częścią Rusi Halickiej, Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej Obojga Narodów i monarchii Austro-Węgier. Tak niezwykła mieszanka wpływów sprawiła, że Przemyśl jest dziś prawdziwym tyglem kultur i architektoniczną mozaiką epok: od średniowiecznych fortyfikacji i renesansowych kamienic, aż po XIX-wieczne austriackie budowle militarne.

Szczególnie cenny jest zespół staromiejski w Przemyślu o ponad 1000-letniej historii, bogaty w liczne zabytki architektury sakralnej z różnych epok, będący świadectwem wielokulturowej i wielowyznaniowej historii miasta i regionu. Obejmuje historyczny zespół miasta, zespół klasztorny Benedyktynek i zespół klasztorny Reformatów. W samym sercu miasta warto odwiedzić Archikatedrę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela, która łączy style gotycki i barokowy, oraz Zamek Kazimierzowski, będący idealnym punktem widokowym na panoramę Przemyśla i otaczające go tereny. Ponadto w Przemyślu znajdują się obiekty sakralne innych wyznań, w tym m.in. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, Sobór św. Jana Chrzciciela i Nowa Synagoga.

Zamek Kazimierzowski (Króla Kazimierza III Wielkiego) / fot. Latajacydomek, CC-BY-SA 4.0

Ogromną atrakcją miasta jest Twierdza Przemyśl, monumentalny kompleks fortów rozciągniętych wokół Przemyśla i zbudowanych na rozkaz cesarza Franciszka Józefa. Podczas I wojny światowej twierdza stała się jedną z najważniejszych pozycji obronnych Austro-Węgier. Wraz z budową samych fortów rozpoczęto także wznoszenie niezbędnej infrastruktury dla stacjonującej tam załogi, takiej jak kamienice, koszary, stajnie czy piekarnie. Inwestycje te znacząco przyspieszyły rozwój miasta.

Zobacz na pewno

• Twierdza Przemyśl - jeden z największych systemów fortecznych w Europie, z wieloma fortami rozsianymi na wzgórzach wokół miasta.
• Archikatedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela - okazała świątynia o bogatej, wielowiekowej historii, zwieńczona wieżą widokową.
• Zamek Kazimierzowski - warownia wzniesiona za panowania Kazimierza Wielkiego na Wzgórzu Zamkowym, z którego roztacza się przepiękny widok na Przemyśl.

Ciekawostka

Przemyśl słynie z długiej tradycji rzemieślniczej. To tutaj od wieków wytwarzane są dzwony i fajki. W miejscowych warsztatach i muzeach można poznać proces wyrobu tych unikatowych przedmiotów, a także dowiedzieć się więcej o dawnych technikach rzemieślniczych.