„Niezwykłe historie papieży” - J.J. Norwich - recenzja

Wydawnictwo Bellona w marcu 2012 r. zaprezentowało polskiemu Czytelnikowi najnowszą książkę Johna Juliusa Norwicha opisującą dzieje papiestwa od czasów świętego Piotra po dzień niemalże dzisiejszy.

John Julius Cooper (ur. 1929 r.), wicehrabia Norwich, jest uznanym brytyjskim historykiem specjalizującym się głównie w historii Bizancjum i państw basenu Morza Śródziemnego. Wśród jego najważniejszych prac można wymienić między innymi trzytomowe dzieje Bizancjum (wydane w latach 1988-1995), The Normans in Sicily (Londyn 1992) czy też The Middle Sea: a History of the Mediterranean (Nowy Jork 2006). W Polsce ukazała się w 2011 r. jego Historia Wenecji (w dwóch tomach, FitoHerb : Literatura Net Pl, Sopot 2011) oraz nakładem wydawnictwa Bosz, album, którego był redaktorem: Najwspanialsze miasta w dziejach świata (Bosz, Olszanica 2009).

Niezwykłe historie papieży to jedna z jego najnowszych książek, która ukazała się w oryginale w marcu 2011 r. Na plus wydawnictwu Bellona należy więc zapisać, że otrzymujemy zupełnie nowe, „jeszcze ciepłe” opracowanie.

Solidnych rozmiarów praca, licząca ponad 500 stron podzielona jest na dwadzieścia osiem rozdziałów. Starożytności poświęcono zaledwie dwa z nich ( niewiele ponad dwadzieścia pięć stron), Autor koncentruje się głównie na średniowieczu, któremu poświęcone jest prawie 250 stron. Dlatego też osoby zainteresowane zarówno najdawniejszymi jak i najnowszymi dziejami Kościoła mogą być rozczarowane (Lord Norwich poświęca bowiem XX i XXI wiekowi w sumie zaledwie trzydzieści kilka kart swojej pracy). Oczywistym jest jednak, że przy takiej syntezie dziejów, zamieszczonej na takiej, a nie innej ilości stron, niektóre okresy zostaną potraktowane lepiej, a inne gorzej. Nie może też dziwić, że są fragmenty, w których Autor czuje się jak ryba w wodzie, a mianowicie wtedy gdy pisze o papiestwie i Bizancjum, papieżu Angliku czy Normanach.

John Julius Norwich pisze świetnym stylem, udanie wplatając do tekstu głównego cytaty ze źródeł. Dodatkowo w swej wartkiej narracji nie koncentruje się jedynie na postaciach samych papieży ukazując znacznie szersze tło. Czasami jednak ma się nieodparte wrażenie, że poglądy J.J. Norwicha w żaden sposób nie zostały wystarczająco uargumentowane. Tym bardziej jest to istotne, że w tekście nie brakuje kontrowersji, choćby szeroko dyskutowany pontyfikat Piusa XII w recenzowanym dziele przedstawiony jest dosyć jednostronnie (s. 478-491). Autor czasami w tekst główny wplata wskazówki bibliograficzne, co mogłoby być użyteczne, ale np. tych ze strony 503 nie znalazłem później w bibliografii.

Książka wydana została bardzo starannie, na miłym dla oka papierze, w twardej oprawie z obwolutą. Zawiera dwie efektowne wkładki z kolorowymi ilustracjami oraz trzy mapy.

Lekturę utrudnia nieco zamieszczenie przypisów na końcu każdego z rozdziałów zamiast na dole każdej strony. Brakuje także indeksu osobowego. Na plus należy ocenić szczegółowy spis papieży i antypapieży zamieszczony na stronach 517-527.

Bibliografia liczy ponad sto pozycji, natomiast co bardzo dziwne, nie uwzględniono w niej polskich wydań z wyjątkiem... jednego - książki Adama Zamoyskiego Własną drogą wydaną przez Znak w 2002 r. (a uprzednio w 1987 r. w Londynie). Dlaczego? Nie mam pojęcia.

Na koniec chciałem zostawić poważny zarzut jaki mam do Wydawnictwa Bellona odnośnie edycji recenzowanej książki. Niestety jest to zarzut, który pojawia się wobec Bellony coraz częściej. Mianowicie chodzi o tytuł, a właściwie o jego frywolną adaptację przez wydawnictwo. W oryginale brzmi on prosto i jasno: The Popes. A History. Tymczasem, zapewne w celach marketingowych, polski wydawca publikuje pracę lorda Norwicha jako Niesamowite historie papieży. Brzmi niezbyt poważnie i pokazuje, że takim chwytem może uda się skusić klienta-czytelnika, który będzie szukał skandali, sensacji i reszty tych „niesamowitych historii”. Ten – w mojej ocenie – błąd, wydawnictwo powiela niestety po raz kolejny. Świetna praca Judith Herrin pt. Women in Purple. Rulers of Medieval Byzantium, odnosząca się do „kobiet w purpurze„, czyli po prostu cesarzowych, została „chwytliwie„ przetłumaczona na ... ”Krwawe cesarzowe”. Podobna sytuacja miała miejsce odnośnie pracy profesora muzyki Craiga Monsona pt. Nuns Behaving Badly, którą przetłumaczono na Lubieżne mniszki. Osoby odpowiedzialne za taki marketing powinny poważnie się zastanowić, nie tylko nad tym, ile ewentualnie osób skusi się takim tytułem, a ile zniechęci i jak to się przełoży na wyniki sprzedaży, ale też nad tym, jak odbija się to wizerunkowo na powadze i pozycji wydawnictwa.

Plus minus:
Na plus:
+ zwięzłe ukazanie dziejów papiestwa od św. Piotra do czasów współczesnych
+ styl Autora
+ estetyka wydawnictwa
Na minus:
- dziwne zabawy z tytułem
- brak opracowania bibliografii

Tytuł: Niezwykłe historie papieży
Autor: John Julius Norwich
Wydanie: 2012
Wydawca: Wydawnictwo Bellona
ISBN: 978-83-11-12213-0
Stron: 527
Oprawa: twarda z obwolutą
Cena: 69 zł
Ocena recenzenta: 8,5/10