„Europejscy sojusznicy Hitlera” – R.-D. Müller– recenzja

Rolf-Dieter Müller jest uznanym niemieckim historykiem zajmującym się głównie dziejami II Wojny Światowej z naciskiem na walkę III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim. W książce Europejscy sojusznicy Hitlera porusza on zagadnienie udziału  obywateli innych państw w walce przeciwko bolszewizmowi w latach 1941-1945. 

Na wstępie chciałbym odnieść się do sytuacji, która w mojej subiektywnej opinii jest zupełnie niezrozumiała. Otóż recenzowana książka, wydana w tym roku przez Bellonę jest tak naprawdę już drugim wydaniem, opublikowanym jednak pod zmienionym tytułem i w innej szacie graficznej. Pierwsze wydanie tej książki ukazało się w Bellonie w roku 2010 pt. Wspólnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim. W mojej ocenie takie postępowanie wydawcy jest niezrozumiałe. Dlaczego książka nie mogła się ukazać jako II wydanie pod dawnym tytułem? Nie jest to odosobniona sytuacja. W ubiegłym roku Bellona zastosowała ten zabieg w stosunku do dwóch innych książek, a mianowicie prac R. Reese’a Czerwoni dowódcy. Korpus Oficerski Armii Czerwonej (2010), którą wydano jako Oficerowie radzieccy 1918-1991 oraz Wojny następców Aleksandra. Dowódcy, kampanie, tajemne spiski i zdrady (2010) M. Robertsa i B. Bennetta teraz wydaną jako Wojny domowe w Imperium Aleksandra Wielkiego, nie informując o tym na swojej stronie internetowej, a jedynie na odwrocie strony tytułowej. Jeżeli jednak ktoś zamówi daną książkę przez Internet, albo nie będzie wcześniej uważnie jej przeglądał w księgarni stacjonarnej to po zakupie może przeżyć ogromne rozczarowanie i zniechęcić się do wydawcy na dobre.  Bellona jest zbyt poważnym i szanowanym wydawnictwem by stosować tak niezrozumiałe praktyki.

Delikatny zarzut mam także do tytułu bowiem w oryginale brzmi on An1 der Seite der Wehrmacht. Hitlers ausländische Helfer beim „Kreuzzug gegen den Bolschewismus„ 1941–1945„2 i zdecydowanie lepiej oddaje zawartość książki.

Autor podzielił książkę na trzy główne rozdziały, w których omawia udział poszczególnych państw w walce ze Związkiem Radzieckim. Rozdział pierwszy dotyczy sojuszników Niemiec (Finlandia, Węgry, Rumunia, Włochy, Słowacja, Chorwacja), drugi omawia udział ochotników z krajów neutralnych i okupowanych ziem Europy Zachodniej (m. in. Hiszpania, Francja, Belgia czy Dania) natomiast trzeci zdecydowanie najtrudniejszy i najbardziej dla polskiego Czytelnika kontrowersyjny analizuje udział narodów Europy Wschodniej w walce z bolszewizmem w czasie II wojny światowej. W tym właśnie rozdziale znajdziemy podrozdział poświęcony Polakom3. Mając na uwadze tytuł Europejscy sojusznicy Hitlera i widząc w książce podrozdział o Polsce można się oburzyć, jednakże lektura podrozdziału pokazuje, że poza kilkoma spłyceniami tematu (m. in. Autor pisze o partyzantce polskiej jako pewnej jedności nie rozumiejąc – lub nie mając po prostu na zgłębianie tematu miejsca- stopnia jej złożoności oraz ile ugrupowań o skrajnie różnych zapatrywaniach politycznych i światopoglądowych walczyło z Niemcami) czy też dosyć odważnymi tezami nie popartymi wieloma źródłami całość nie jest tak naprawdę kontrowersyjna.

Dodatkowo należy podkreślić bardzo uważną pracę redakcji i tłumacz Jadwigi Wolskiej-Stefanowicz starających się wyjaśniać każdą choćby najdelikatniej dyskusyjną kwestię. Autor pisze m. in. o kwestii Volksdeutschów czy też o fatalnej sytuacji polskiego ruchu oporu, który znalazł się w pewnym momencie między młotem a kowadłem. Biorąc pod uwagę, że Autor koncentruje się na oporze narodów Europy przeciwko Związkowi Radzieckiemu w latach 1941-45 podrozdział ten nie jest pozbawiony sensu i wpisuje się w pewną całość kompozycji opracowane przez Müllera.

Emocjonalnie trudne i momentami merytorycznie kontrowersyjne mogą być także dla polskiego Czytelnika fragmenty o Ukraińcach, Białorusinach czy Litwinach wspierających III Rzeszę szczególnie w odniesieniu do zagadnień związanych z ziemiami dawnych Kresów Wschodnich. Tutaj również ukłon należy się za redakcję merytoryczną często rozwijającą myśl Autora.

Plusem książki jest poświęcenie uwagi także narodom często pozostającym jakby na marginesie głównego nurtu zainteresowań. Dowiemy się więc m. in. o jednostkach z Kaukazu, Słowacji czy o ochotnikach francuskich i włoskich.

Autor koncentruje się także na mniej znanych wydarzeniach z zapleczy frontowych. Ukazuje stosunek poszczególnych jednostek do innych mniejszości, samych Niemców, ale także do Żydów i związanych z nimi kwestii antysemityzmu i „ostatecznego rozwiązania”.

Podsumowując, książkę ze względu na ogrom zagadnień jakie porusza, a jednocześnie jej proporcjonalnie niewielką objętość, należy traktować jako swojego rodzaju wprowadzenie w prezentowaną tematykę.

Książka zawiera wiele interesujących zdjęć oraz pięć map. Czcionka jest duża co ułatwia lekturę i nie męczy wzroku. Na siłę można by przyczepić się jedynie do okładki, na której wykorzystano to samo zdjęcie Adolfa Hitlera co w publikacji Bellony z 2011 r. Byłem adiutantem Hitlera.4

Podsumowując osobom, które jeszcze nie zapoznały się z książką Rolfa-Dietera Müllera można ją śmiało polecić zwracając uwagę na fakt, że koncentruje się on na walce przeciwko bolszewizmowi po ataku Niemiec na ZSRR. Stąd też choćby na pierwszy rzut oka kontrowersyjny podrozdział o Polsce, który został dobrze opracowany redakcyjnie.

Plus minus:
Na plus:
+ szerokie spectrum zainteresowań Autora,
+ przystępne wprowadzenie do trudnego tematu,
+ niska cena
Na minus:
- jest to tak naprawdę drugie wydanie pracy pt.  Wspólnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim,
- tytuł nie jest do końca adekwatny do treści książki,
- niektóre zagadnienia są omówione zbyt powierzchownie.

Tytuł: Europejscy sojusznicy Hitlera
Autor:  Rolf-Dieter Müller
Wydanie: 2012
Wydawca: Bellona
ISBN: 978-83-11-12325-0
Stron: 349
Oprawa: miękka
Cena:  29 zł
Ocena recenzenta: 7.5/10

1. Na odwrocie strony tytułowej wdarł się chochlik drukarski bowiem w wydaniu polskim tytuł oryginału rozpoczęto od „Aus„ gdy powinno być ”An”. [↩]
2. W wolnym tłumaczeniu- „Po stronie Wehrmachtu. Zagraniczni sojusznicy Hitlera w „Krucjacie przeciwko bolszewizmowi” 1941-1945”. [↩]
3. s. 225-234. [↩]
4. Zob. http://ksiegarnia.bellona.pl/index.php?c=boo&bid=5370 [↩]