Święto Wszystkich Świętych 2009: Nieśmiertelności cicha łódź...

Pisanie takich tekstów nigdy nie należy do przyjemnych. Tragiczne wydarzenia ostatniego roku powracają w pamięci, przypominając jak wybitne osobistości świata kultury i nauki odeszły od nas. Ostatnie dwanaście miesięcy upłynęło nam w sporej części pod znakiem katastrofy w Smoleńsku.

Wspominamy jednak również tragicznie zmarłych profesorów Michałka i Dulinicza czy też takich nestorów historii jak profesorowie Labuda, Kuczyński i Nowak. Profesor Tadeusz Mikulski, jeden z najwybitniejszych badaczy polskiej literatury w XX wieku, miał kiedyś stwierdzić, że same fakty nic nie mówią o człowieku. Ale czasem warto i je przypomnieć, aby móc uświadomić sobie, z kim mieliśmy do czynienia.

Krzysztof Michałek (1955-23 października 2009)
Polski historyk, amerykanista, pracował w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Autor wielu prac poświęconych głównie historii Stanów Zjednoczonych, w tym m.in.:

Dyplomaci i okręty. Z dziejów polityki zagranicznej Skonfederowanych Stanów Ameryki 1861-1865, Warszawa 1987
Poza granice kontynentu. Teoria pogranicza Fredericka Jacksona Turnera a idea ekspansji dalekowschodniej w amerykańskiej polityce zagranicznej 1893-1922, Warszawa 1992
Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, t. 5, [red.], Warszawa 1995
Pod banderami Unii i Konfederacji. Wojna secesyjna 1861-1865 na morzach i rzekach, Warszawa 1996

Stefan Krzysztof Kuczyński (13 stycznia 1938-3 stycznia 2010)
Polski historyk-mediewista, specjalista od heraldyki i sfragistyki. W swojej długoletniej karierze naukowej związany m.in. z Polskim Towarzystwem Naukowym, Towarzystwem Naukowym Warszawskim, Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, był przewodniczącym Rady Archiwalnej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, a także prezesem i współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Wśród jego prac znalazły się pozycje takie jak:

Herb Warszawy, Warszawa 1977
Pieczęcie książąt mazowieckich, Wrocław 1978
Pieczęcie i herby miasta Łęczycy oraz ziemi łęczyckiej, Łęczyca 1984
Polskie herby ziemskie: geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993

Tadeusz Brzeziński (16 października 1929-7 stycznia 2010)
Polski lekarz i historyk medycyny. Był. m.in. rektorem Wojskowej Akademii Medycznej i Pomorskiej Akademii Medycznej, gdzie kierował zakładem Historii Medycyny i Etyki Lekarskiej. Od roku 1992 redaktor naczelny Archiwum Historii i Filozofii Medycyny.

Stanisław Szwarc-Bronikowski (1 marca 1917-8 stycznia 2010)
Polski publicysta i filmowiec, żołnierz AK. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Był członkiem takich organizacji i stowarzyszeń jak ZaiKS, The Explorers Club, National Geographic Society czy też Światowego Związku Żołnierzy AK. Od 1960-1995 pracował w TVP. Był autorem licznych filmów i seriali o tematyce podróżniczej, etnograficznej, religioznawczej. Jego produkcje pokazywano na całym świecie. W skład jego twórczości wchodzą także cykle reportaży z podróży i eseje.

Józef Chajn (13 września 1941-14 marca 2010)
Z wykształcenia chemik. Był działaczem opozycji demokratycznej w PRLu, udzielał się społecznie. Związany z Fundacją im. Stefana Batorego, Stowarzyszeniem Wolnego Słowa, Stowarzyszeniem im. Gai i Jacka Kuroniów. Od końca lat 90. do 2008 roku pracował w Żydowskim Instytucie Historycznym.

Henryk Maria Giedroyc (12 stycznia 1922-21 marca 2010)
Uczestnik drugiej wojny światowej, brat Jerzego Giedroycia. Przez wiele lat związany z Instytutem Literackim w Paryżu, którego był kierownikiem od 2003-2010 roku. Prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki „Kultura”.

Krzysztof Teodor Toeplitz (28 stycznia 1933-30 marca 2010)
Polski literat, dziennikarz, publicysta i scenarzysta, uczestnik obrad Okrągłego Stołu po stronie rządowej. Absolwent historii sztuki na UW. Jako dziennikarz pracował dla „Nowej Kultury„, „Przeglądu Kulturalnego„, „Polityki„ czy też „Przeglądu”. Autor scenariuszy do filmów takich jak „Dzięcioł” czy też „Pan Anatol szuka miliona” oraz seriali „Czterdziestolatek” i ”Czterdziestolatek: 20 lat później”. Odznaczony Złotym Medalem ”Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Oprócz tego pisał także książki, w tym m.in.:

Gorący kartofel, Warszawa 1986
Rodzina Toeplitzów. Książka mojego ojca, Warszawa 2004
Dokąd prowadzą nas media, Warszawa 2006

Janusz Kurtyka (13 sierpnia 1960-10 kwietnia 2010)
Polski historyk, absolwent Wydziału Historyczno-Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W swoich bardzo szerokich zainteresowaniach historycznych zajmował się m.in. średniowieczem oraz dziejami najnowszymi. Współpracował przy tworzeniu Wielkiej Encyklopedii PWN oraz Polskiego Słownika Biograficznego. W latach 2005-2010 prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Autor blisko 140 prac, w tym:

Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” 1898–1946, Warszawa 1989
Osadnictwo średniowieczne [okolic Rzeszowa]. Początki osady i miasta [w:] Dzieje Rzeszowa t. I, red. F. Kiryk, Rzeszów 1994
Problem identyczności urzędów ziemskich krakowskich i nadwornych w wiekach XIV - XVI [w:] Urzędy dworu monarszego dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych, red. Gąsiorowski A., Skowron R., Kraków 1996
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” [w:] Żołnierze wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku, red. Wąsowski G., Żebrowski L., Warszawa 1999, s. 63-141

Stanisław Komornicki (26 lipca 1924-10 kwietnia 2010)
Polski generał brygady, żołnierz Armii Krajowej, Powstania Warszawskiego oraz (l)WP. Po wojnie studia historyczne na UW oraz w Akademii Sztabu Generalnego. Autor prac dt. wojskowości oraz dwóch pamiętników „Na barykadach Warszawy„ i ”W pułapce losu”. Od roku 1993 kanclerz kapituły Orderu Wojennego VM.

Janusz Zakrzeński (8 marca 1936-10 kwietnia 2010)
Polski aktor filmowy i teatralny, znany przede wszystkim z wspaniałych ról Marszałka Józefa Piłsudskiego. Studiował medycynę, którą porzucił dla aktorstwa. W 1960 r. został absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Swoją karierę spędził na deskach najbardziej znanych polskich teatrów: im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, a także Polskiego, Nowego i Narodowego w Warszawie. Był także członkiem Rady Programowej Związku Piłsudczyków.

Tomasz Merta (7 listopada 1965-10 kwietnia 2010)
Polski polityk, publicysta, absolwent Wydziału Polonistyki na UW (filologia polska). Związany m.in. z „Res Publicą Nową„, „Rzeczpospolitą„, „Gazetą wyborczą„, „Newsweekiem”, ”Ozonem” czy też ”Kwartalnikiem Konserwatywnym”. Był doradcą ministra kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierza Ujazdowskiego, dyrektorem Instytutu Dziedzictwa Narodowego, podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także członkiem rady programowej Muzeum Powstania Warszawskiego.

Andrzej Przewoźnik (13 maja1963-10 kwietnia 2010)
Polski historyk, absolwent Wydziału Historyczno-Filozoficznego UJ, przez 18 lat pełnił funkcję sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Poza tym związany z Radą Muzealną Państwowego Muzeum KL-Auschwitz Birkenau, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Radą Programową Muzeum Powstania Warszawskiego, a także Radą Muzeum Drugiej Wojny Światowej w Gdańsku. Odznaczony m.in. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ryszard Matuszewski (18 sierpnia 1914-29 kwietnia 2010)
Polski tłumacz, krytyk literacki, eseista, przed wybuchem drugiej wojny światowej ukończył prawo na UW. Związany z tygodnikami „Nowa Kultura„ i ”Literatura”, gdzie odpowiadał za działy dt. krytyki. Działał w PEN Clubie, Związku Literatów Polskich i Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich, był również założycielem i w-ce prezesem Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Literackich w Paryżu. Autor wielu podręczników szkolnych a także naukowych opracowań poświęconych literaturze. Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Tadeusz Marian Nowak (1917-28 maja 2010)
Jeden z najwybitniejszych polskich historyków wojskowości. Specjalizował się w okresie średniowiecza i nowożytności, autor prac m.in. na temat technologii wojskowej.

Marek Dulinicz (10 maja 1957-6 czerwca 2010)
Polski historyk i archeolog. Specjalizował się w historii Słowiańszczyzny, Mazowsza i archeologii średniowiecza. Członek Rady Programowej Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Pracował w Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku oraz na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Jerzy Stefan Stawiński (1 lipca 1921-12 czerwca 2010)
Uczestnik walk Września ’39, żołnierz AK, Powstaniec Warszawski, scenarzysta i prozaik, absolwent Wydziału Prawa UW. Związany ze Związkiem Literatów Polskich i Stowarzyszeniem Pisarzy Polskich. Przez osiem lat (1957-65) kierownik literacki Zespołu Filmowego „Kamera„ a później Zespołem „Panorama„ i Zespołem Filmowym „Iluzjon„, jedna z najważniejszych postaci polskiej szkoły filmowej. Na podstawie jego scenariuszy powstały tak znane polskie filmy jak „Kanał”, „Eroica”, „Zezowate szczęście”, „Człowiek na torze”, „Godzina W”, ”Pułkownik Kwiatkowski” czy też ostatni w jego karierze - ”Jutro idziemy do kina”.

Gerard Labuda (28 grudnia 1916-1 października 2010)
Polski mediewista, przez zdecydowaną większość swojego życia naukowego związany z Poznaniem. Specjalizował się w historii Pomorza i Kaszub. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą oraz Oficerskim i Kawalerskim Orderem Odrodzenia Polski. Uhonorowany tytułami doktora honoris causa przez najważniejsze ośrodki naukowe w Polsce. Wśród blisko 2 tys. jego prac znalazły się takie jak:

Słowiańszczyzna pierwotna, Warszawa 1954
Fragment dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. 1-3, Poznań 1960, 1964, 1975
Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka-Społeczeństwo-Państwo-Ideologia,(razem z Marianem Biskupem), Gdańsk 1986
Kaszubi i ich dzieje, Gdańsk 1996
Mieszko I, Wrocław 2002

Andrzej Stanisław Tomaszewski - (1934-25 października 2010)
Polski historyk architektury, urbanista, specjalizował się w ochronie zabytków. Zajmował stanowiska m.in. dyrektora generalnego w Międzynarodowym Centrum Badań nad Ochroną i Konserwacją Dziedzictwa Kulturowego w Rzymie, przewodniczącego Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Zabytkowych, członka rady Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie czy też przewodniczącego Komisji Ochrony Zabytków przy Prezydencie m. st. Warszawy. Pracował na Politechnice Warszawskiej. Autor blisko 150 prac poświęconych ochronie i konserwacji zabytków.

Ludwik Jerzy Kern - (29 grudnia 1920-29 października 2010)
Polski dziennikarz, literat, autor piosenek. Uczestnik drugiej wojny światowej, przed jej rozpoczęciem rozpoczął współpracę z Ilustrowanym Kurierem Codziennym. Od 1948 r. aż do 1982 pracował w Przekroju, ale współpracę utrzymał aż do roku 2002. Był członkiem m.in. Zwiazku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Dziennikary Polskich. Piosenki, które pisał, śpiewali Mieczysław Fogg czy też Halina Kunicka. Ma na swoim koncie również wiele znanych i lubianych bajek dla dzieci. Odznaczony Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

„Czy uważacie - w mgieł zawłoczy,
że im głębszy mrok nas mroczy,
tym więcej światła świecą żywe
by gwiazd niebieskich skry prawdziwe.
W jeziora zwierciadlanej toni
odzwierciedlone ognie drgają,
w obłocznej ziół palonych woni
jakoby stałe gwiazdy trwają.
Nas mroki kryją ciemnią nocy,
a one żyją światłem mocy.
Noc, co zatraca nas cmentarnie,
nie sięże ku nim, ich nie zgarnie;
gdy wokół wszystko mre ginące,
nad noc powstają panujące.
To znać nie ciała tam się palą,
ale to dusze ludzkie płoną,
więc się po nocy skrami trwalą,
bo nieśmiertelność w nich zogniono.”

Stanisław Wyspiański, Czy uważacie – w mgieł zawłoczy