Skąd przybyliśmy? Kim jesteśmy?

Dziennik Nature pisał ostatnio o tym, jak obecna pula genowa Europejczyków ukształtowała się w ciągu 7000 lat przez połączenie się trzech starożytnych populacji.

Łowcy-zbieracze - rdzenni Australijczycy na XIX-wiecznej rycinie CC BY-SA 3.0

Niebieskoocy łowcy o ciemnej karnacji krzyżowali się z brązowookimi, jasnoskórymi kobietami-rolnikami, przybyłymi do Europy z Bliskiego Wchodu. Także inna tajemnicza rasa z syberyjskimi korzeniami przyczyniła się do genetycznego krajobrazu naszego kontynentu. Odkrycia są oparte na analizie genomów uzyskanych od dziewięciu pradawnych Europejczyków.

Około 7,500 lat temu rolnictwo dotarło do Europy, a wcześniej miało już swoje początki na Bliskim Wschodzie- w dzisiejszej Syrii, Iraku i Izraelu. Wielokrotne linie dowodowe wskazują na to, że nowy sposób na życie rozprzestrzenił się dzięki fali imigrantów, którzy krzyżowali się z napotkanymi rdzennymi łowcami - zbieraczami z Europy.

Założenia dotyczące początków Europejczyków były szeroko opierane na modelu genetycznym obecnie żyjących ludzi. Nauka zajmująca się analizą genomowego DNA z pradawnych kości poddała próbie dominujące teorie, równocześnie ukazując kilka niespodzianek. DNA genomowe zawiera biochemiczne dane dotyczące budowy człowieka i znajduje się w jądrach naszych komórek.

W swoim nowym referacie, profesor David Reich z Harvard Medical School wraz z kolegami zbadali genomy siedmiu łowców - zbieraczy ze Skandynawii i jednego łowcy, którego szczątki pozostają w jaskini w Luksemburgu, gdzie zostały znalezione, oraz wczesnego rolnika ze Stuttgart w Niemczech.

Łowcy przybyli do Europy tysiące lat przed powstaniem rolnictwa, chowając się podczas epoki lodowcowej w schronach na południu. Ich populacja rozszerzyła się podczas okresu zwanego mezolitem, po tym jak lądolód wycofał się z Europy centralnej i północnej. Ich geny zachowały się we współczesnych Europejczykach, w większym stopniu na północnym wschodzie niż na południu. Genom wczesnego rolnika ukazuje całkowicie inny wzorzec. Profil genetyczny pasuje do ludzi zamieszkujący obecnie Sardynię i różni się raczej od miejscowych łowców.

Zastanawiające jest to, że chociaż wcześni rolnicy dzielą genetyczne podobieństwa z ludami Bliskiego Wschodu na poziomie globalnym, różnią się oni nieznacznie pod innymi względami. Profesor Reich sugeruje, że trochę późniejsze migracje w „ojczyźnie„ rolników mogły osłabić ich przekaz genetyczny w tym rejonie. Profesor wyjaśnia, że ”jedynym sposobem na udowodnienie tego jest uzyskanie próbek dawnych DNA z potencjalnej drogi z Bliskiego Wschodu do Europy i zaobserwowanie, czy założenia są rzeczywiście słuszne”.

Geny pigmentacji łowczych i rolników pokazały, że pomimo ciemnych włosów, brązowych oczu i bladej skóry, co przypominało by nas, łowca - zbieracz obecnie wyróżniałby się wśród ludzi napotkanych na ulicy. „Wygląda na to, że rdzenni zachodnio europejscy łowczy - zbieracze posiadali tę zadziwiającą kombinację ciemnej skóry i niebieskich oczu, która obecnie nie istnieje„, wyjaśnia BBC News profesor Reich. Doktor Carles Lalueza-Fox z Instytutu Biologii Ewolucyjnej (CSIC-UPF) w Barcelonie, który nie był bezpośrednio powiązany z badaniami, opowiada BBC News: ”Jeżeli weźmie się pod uwagę wszystkie rekonstrukcje mezolitycznych ludzi w Internecie, zawsze są oni przedstawiani jako jasnoskórzy. Opisani rolnicy są czasami przedstawiani jako ciemnoskórzy przybysze do Europy. To jednak nie jest zgodne z badaniami”.

Więc skąd jasna pigmentacja pojawiła się w organizmach obecnych Europejczyków? Kobiety grupy wczesnych rolników noszące wariant genowy jasnej karnacji wydają się być odpowiedzią. „Istnieje ewolucyjny dowód na to, że jasna karnacja w Europie jest biologicznie korzystna dla ludzi, którzy zajmują się rolnictwem ponieważ potrzebują oni witaminy D” - tłumaczy David Reich.

Kiedy naukowcy poddali badaniom DNA 2345 ludzi obecnie żyjących, odkryli, że trzecia populacja była potrzebna by uchwycić genetyczną złożoność współczesnych Europejczyków. Ta dodatkowa ludność jest najbardziej zagadkowa, co więcej, jest ona spokrewniona z Indianami Amerykańskimi. O grupie tej wspominano już w analizie europejskich genomów dwa lata temu. Nazywana starodawnymi Północnymi Euroazjatami, grupa pozostała „populacją widmo” aż do 2013 roku, kiedy to naukowcy opublikowali genom 24,000-letniego chłopca zakopanemu niedaleko Bajkału na Syberii. Osobnik ten posiadał genetyczne podobieństwa zarówno do Europejczyków jak i rdzennych Amerykanów, co sugeruje, że należał do grupy, która przyczyniła się do zmian w Nowym Świecie 15,000 lat temu, a później w Europie.

Starożytny łowca z Luksemburga i rolnik z Niemiec nie wykazują oznak krzyżowania się z tą populacją, przez co można wnioskować, że ten trzeci przodek pojawił się w kontynentalnej mieszance po tym jak rolnictwo zostało już upowszechnione w Europie. Badania także pokazują, że wcześni rolnicy i ich europejscy potomkowie mogą poszukiwać znacznej części swoich przodków we wcześniej nieznanej, nawet starszej linii genealogicznej zwanej Euroazjatami Podstawowymi (Basal Eurasians). Grupa ta reprezentuje najwcześniejszą znaną rozbieżność wśród ludzi którzy opuścili Afrykę 60,000 lat temu.

Źródło: Europeans drawn from three ancient ‚tribes’