„Kapitał w XXI wieku” - T. Piketty - recenzja

Kapitał  XXI wieku to bestseller wydawniczy. Wydana w 2013 r. w języku francuskim i w 2015 r. w języku angielskim (i języku polskim) książka jest określana mianem najważniejszej publikacji ekonomicznej tej dekady. Na tę lekturę często powołują się najwybitniejsi politycy, ekonomiści i finansiści z wielu państw świata. Thomas Piketty to francuski ekonomista badający zjawisko nierówności dochodowych. Jest dyrektorem ds. badań w École des hautes études en sciences sociales (EHESS) oraz profesorem w Paris School of Economics. W książce opisuje problem nierównomiernej dystrybucji bogactwa i postępujących nierówności dochodowych w krajach rozwiniętych.

Obszar badawczy sięga początków rewolucji przemysłowej dochodząc do czasów obecnych. Przedstawione wyniki to zwieńczenie 15 lat badań zespołu ekonomistów. Książka jest rzetelną analizą gromadzonych przez lata analiz empirycznych. Piketty stara się przedstawić aktualny stan wiedzy historycznej na temat podziału dochodów i majątków od XVIII w. oraz wysnuć z nich wnioski. Książka ta, to przede wszystkim wprowadzenie do dyskusji. Zdaniem autora, historia zatacza koło. W XVIII i XIX w. podział dóbr był nierówny i skoncentrowany w grupie bogatej ludności. Obecnie, na świecie także występują coraz większe nierówności społeczne mogące prowadzić do katastrofy. Zamożni bogacą się dalej, a ubodzy albo pozostają biednymi, albo mają coraz trudniejszą sytuację finansową (choć ilość ludzi biednych uległa na świecie zmniejszeniu).

Autor badał wykazy majątkowe, sprawy spadkowe i rejestry podatkowe. Analizuje dane statystyczne i gospodarcze.  Policzył  jak kształtują się dochody z kapitału oraz dochody z pracy z trzech ostatnich wieków. Główna teza pracy to przekonanie o rosnącej nierówności wynikającej z istniejącego systemu ekonomicznego. Bogactwo jest niesprawiedliwie rozdzielone. Piketty przedstawił wzór: R > G, gdzie R to dochody z kapitału, a G to wzrost gospodarczy. Dochody z kapitału są wyższe od wzrostu gospodarczego. Z jego wyliczeń wynika, że zwrot z kapitału jest wyższy niż PKB lub inaczej: zyski z kapitału rosną szybciej niż płace. W ten sposób, właściciele kapitału (bogaci) bogacą się szybciej od innych pracowników najemnych i dodatkowo rośnie nierówność (choć oczywiście każdy może stracić). Zgromadzony kapitał sam się reprodukuje, rosnąc szybciej, niż rośnie produkcja. Przedsiębiorca, zamiast zajmować się pracą najemną,  chce zostać rentierem. Celem staje się górowanie nad tymi, którzy posiadają jedynie własną pracę.

Książka  Thomasa’a Piketty’ego  jest bardzo ważną publikacją, która ma na celu przebudzić świadomość światowej elity. Jeżeli ok. 85 osób zarządza dziś kapitałem odpowiadającym blisko połowie biednej ludności na świecie, to coś jest nie tak. Bogaci posiadają kapitał, którego nie chcą inwestować albo nie mają w co inwestować, często kierują się więc spekulacjami, lokując środki na funduszach. Problem polega na nadmiarze kapitału w nielicznych rękach. Piketty zwraca również uwagę, iż na przełomie stuleci zawsze sytuacja krytyczna kończyła się wojną albo rewolucją. Ważne jest to, że dziś, jego zdaniem, istnieje mocna potrzeba ratowania kapitalizmu. Autor proponuje płacenie podatku progresywnego przez najbogatszych, w zależności od posiadanego kapitału. Miałoby to spowodować powstrzymanie globalnych nierówności majątkowych pogłębiających się obecnie bardzo szybko. Przedkłada on podatek od wartości majątków. Byłby on różny, w zależności od posiadanego kapitału. Piketty zaznacza jednak, że jest to utopia, gdyż decyzja musiałaby być podjęta przez cały świat, a to wymaga konsensusu. Taki podatek przyczyniłby się do zmniejszenia obecnie narastających nierówności.

Pierwsza część – wprowadzająca - opisuje światowy rozwój od XVIII w. Wyjaśnia podstawowe zagadnienia, jak np.: dochód narodowy, kapitał i stosunek kapitału do dochodu, zarys ewolucji światowego podziału dochodu i produkcji, ewolucję stopy wzrostu ludności i produkcji (od rewolucji przemysłowej). Następnie przedstawia dynamikę stosunku kapitału do dochodu - przeprowadza analizę problemu długoterminowej ewolucji stosunku kapitału do dochodu oraz globalnego podziału dochodu narodowego między dochodami z kapitału i dochodami z pracy. Rozpoczynając od Zjednoczonego Królestwa i Francji, ukazuje metamorfozę kapitału od XVIII w. Następnie analiza dotyczy Niemiec i Stanów Zjednoczonych  aż do analizy światowej. Przedstawia wielkości osiągnięte w praktyce, przez nierówność podziału dochodów z pracy, oraz własności kapitału i pochodzące z niego dochody. Ukazana została analiza dynamiki tych nierówności (Francja przeciwstawnie do USA) na świecie. Piketty przedstawia ewolucję dziedziczenia majątków oraz analizuje możliwą ewolucję globalnego podziału majątków w początkach XXI w. Autor, na podstawie swoich rozważań, formułuje wnioski polityczne i normatywne. Analizie podlega progresywny podatek dochodowy, progresywny podatek od kapitału, podatek od majątku oraz problem długu publicznego.

Książka ta będzie doskonałą lekturą dla osób zainteresowanych tą tematyką. Piketty pisze prostym językiem, a co najważniejsze, trudną terminologię wyjaśnia w sposób jasny i zrozumiały. Liczne dane, wykresy lub pojęcia mogą jednak odstraszać. Przedstawione wyniki badań mogą służyć dalszym analizom. Publikacja Piketty’ego jest ponadto bardzo dobrym materiałem o historii gospodarczej, ekonomii, socjologii oraz politologii. Obszerne badania kwestii dotyczących każdego człowieka na ziemi, przedstawione są w sposób przystępny i profesjonalny. Najistotniejsze w całej książce są jednak wnioski, które spowodowały ożywioną dyskusję na całym świecie.

Czytelników może początkowo przerazić grubość książki (749 s.) i jej cena. Moim zdaniem, jest to ocena powierzchowna i mylna. Za ok. 80 zł, w jednym tomie otrzymujemy, podaną w sposób przystępny, naukową wiedzę z trzech stuleci. Autor z prawdziwą pasją przedstawia historię ekonomii – prowadząc czytelnika przez kolejne zagadnienia, analizuje główne prawa rządzące tą dyscypliną. Książka jest bardzo uporządkowana i ładnie wydana. Kartki zostały solidnie zszyte i oprawione w twardą okładkę. W pracy zamieszczono wiele interesujących danych.

Pojawiło się oczywiście wiele recenzji wytykających Piketty’emu błędy logiczne i merytoryczne, jednak największe poruszenie wywołał tekst z „Financial Times”, w którym dziennikarze, po przeanalizowaniu jego plików, znaleźli szereg błędów1. Są to jednak słabe argumenty w porównaniu do oceny całej książki. Pozytywną ocenę autor otrzymał chociażby od „The Economist”2.

Plus/Minus:

Na plus:

+ podjęty temat

+ bibliografia

+ styl autora

Na minus:

- krytyczne oceny niektórych danych

Tytuł: Kapitał w XXI wielu

Autor: Thomas Piketty

Wydawca: Wydawnictwo Krytyki Politycznej

Rok wydania: 2015

ISBN: 978-83-64682-36-0

Liczba stron: 749

Oprawa: twarda

Cena: 79.90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Korekta: Jagoda Marek}

1. http://www.ft.com/cms/s/2/e1f343ca-e281-11e3-89fd-00144feabdc0.html#axzz3nj9EzcoS [↩]
2. http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2014/05/economist-explains [↩]