„Zabójcze układy. Służby PRL i międzynarodowy terroryzm” – P. Gasztold-Seń – recenzja

Dzisiaj na temat terroryzmu opinia publiczna wie sporo. Niestety termin ten przez społeczeństwo kojarzony jest tylko z radykałami islamskimi. Nikt nie zadaje sobie pytań: skąd on się wziął, kiedy się narodził i czy należy kojarzyć go tylko z fanatyzmem religijnym? Ponadto ludzie nie wiedzą, kto wspierał i wspiera terroryzm. Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć Przemysław Gasztold-Seń w Zabójczych układach.

W PWN-ie ukazała się niezwykle ciekawa, ale przede wszystkim bardzo ważna publikacja, która być może zapoczątkuje nowy dyskurs w naukach historycznych i politologicznych. Mowa tutaj o pozycji Zabójcze układy. Służby PRL i międzynarodowy terroryzm  Przemysława Gasztold-Senia. Autor jest politologiem i pracuje w Biurze Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. W kręgach historyków stał się znany po napisaniu książki Koncesjonowany nacjonalizm. Zjednoczenie Patriotyczne „Grunwald”1, która to została wydana przez IPN. Obecnie jest chyba jedynym naukowcem, zajmującym się bardzo kontrowersyjnym tematem wspierania międzynarodowego terroryzmu przez służby wywiadowcze państw bloku wschodniego. W omawianej pracy przedstawił działania Wywiadu Wojskowego PRL oraz Departamentu I (wywiad) i II (kontrwywiad) Służby Bezpieczeństwa MSW wobec ugrupowań terrorystycznych różnych odcieni. Co prawda już wcześniej powyższy temat był poruszany przez naukowców, a także funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa. Wśród nich warto wymienić Sławomira Cenckiewicza2 oraz Franciszka Szlachcica3. Jednak oni zaznaczyli tylko omawiany problem, nie podejmując się rozwijania go. Dopiero Przemysław Gasztold-Seń poświęcił terroryzmowi całą monografię.

Praca została podzielona na pięć rozdziałów. Każdy z nich poświęcony jest osobnemu zagadnieniu. Można w nich znaleźć szerokie spektrum działalności terrorystycznej i udziału w nich polskiego aparatu bezpieczeństwa, przy czynnym wsparciu „bratnich” służb. W publikacji czytelnik odnajdzie wiele ciekawych informacji. P. Gasztold-Seń porusza różne aspekty związane z terroryzmem, wśród nich np. międzynarodowy handel bronią; wspieranie terroryzmu wielu odcieni: islamskiego, doktrynalnego (Rote Armee Fraktion); pobyt terrorystów w Polsce; wsparcie finansowe służb polskich dla grup przestępczych. Ponadto autor opisuje przypadki udziału Polaków w ugrupowaniach terrorystycznych. Monografia zawiera również szereg ciekawostek m.in. o udziale służb polskich w aferze Iran-Contras czy informacje dotyczące strzelaniny w hotelu Victoria w Warszawie.

Autor podjął się bardzo trudnego zadania. Poruszył niezwykle kontrowersyjny temat i co warte zauważenia, wcale nie wybiela polskich służb specjalnych w kwestii haniebnego wsparcia zorganizowanych grup przestępczych czy ukrywania terrorystów i zapewniania im schronienia. Ponadto P. Gasztold-Seń ukazuje historię pomocy, jakiej udzielił PRL bliskowschodnim reżimom. Bardzo ciekawym aspektem poruszonym przez autora jest ukrywanie działalności służb w powyższym procederze pod „przykrywką” firm, które na pozór zajmowały się całkowicie legalną działalnością np. sprzedażą maszyn rolniczych. Warto także zauważyć, iż pracownik BBH IPN opisuje życie studentów arabskich oraz udział w działalności terrorystycznej przedstawicielstw państw bliskowschodnich (szczególnie Palestyny). Na uwagę zasługuje także przedstawienie konfliktów służb cywilnych (tj. podlegających Ministerstwu Spraw Wewnętrznych) z wywiadem i kontrwywiadem wojskowym, ale także konfliktów pomiędzy różnymi ugrupowaniami terrorystycznymi.

Gasztold-Seń napisał bardzo dobrą monografię, wykorzystując dużą ilość źródeł. Wśród nich warto wymienić: Archiwum IPN, Archiwum Akt Nowych, Archiwum Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Autor korzystał także z archiwów zagranicznych, m.in. National Security Archive w Waszyngtonie. Ponadto na korzyść publikacji przemawia to, że autor jest pracownikiem BBH IPN oraz że nie jest to jedyna publikacja P. Gasztold-Senia na temat terroryzmu. Stworzył szereg traktujących o tym artykułów, publikowanych w monografiach i biuletynach IPN, ale także w publikacjach zagranicznych. Warto zaznaczyć, że na pewno książka nie wyczerpuje tematu, ponieważ nie wykorzystuje wszystkich źródeł. Jednak nie jest to zarzut przeciwko publikacji. Autor po prostu nie miał możliwości dotarcia do wszystkich dokumentów, ponieważ wiele z nich wciąż jest niedostępnych dla badaczy i prawdopodobnie bardzo długo, lub nigdy, nie zostaną udostępnione. Zabójcze układy polecam każdemu, kto interesuje się historią, ale przede wszystkim powinni po tę książkę sięgnąć historycy i politolodzy, zajmujący się tajnymi służbami bądź terroryzmem międzynarodowym. Na zakończenie warto zwrócić uwagę, że monografia została napisana przystępnym językiem, pomimo że jest książką naukową.

Plus minus:

Na plus:

+ przystępny język

+ oparcie się na wielu źródłach

+ kompetentny autor

+ przedstawienie szerokiego spektrum działań służb specjalnych PRL na rzecz wsparcia międzynarodowego terroryzmu

+ publikacja naukowa

Na minus:

- miękka okładka

Tytuł: Zabójcze układy. Służby PRL i międzynarodowy terroryzm

Autor: Przemysław Gasztold-Seń

Wydawca: PWN

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-01-19238-9

Liczba stron: 422

Okładka: miękka

Cena: 49 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Aleksandra Cyfrowicz}

^{Korekta językowa: Aleksandra Czyż}

1. P. Gasztold-Seń, Koncesjonowany nacjonalizm. Zjednoczenie patriotyczne „Grunwald”, Warszawa 2012. [↩]
2. S. Cenckiewicz, Długie ramie Moskwy. Wywiad wojskowy Polski ludowej 1943–1991, Poznań 2011. [↩]
3. F. Szlachcic, Gorzki smak władzy, Warszawa 1990. [↩]