„Leksykon skarbów polskich” - W. Antkowiak - recenzja

Leksykon skarbów polskich to wydana nakładem wydawnictwa Bellona kolejna książka poruszająca zagadnienia polskiej eksploracji. Ze względu na swoje burzliwe losy, obfitujące zwłaszcza w konflikty militarne, obszar obecnej Polski przez wieki był wykorzystywany w celu ukrycia tytułowych skarbów. Często dochodziło do ich zaginięcia, czemu sprzyjały również przemarsze wojsk, przemieszczanie się frontów, opuszczanie domów przez ewakuującą się ludność cywilną. Książka prezentuje i odkrywa wiele tego rodzaju polskich tajemnic historii.

Włodzimierz Antkowiak - autor publikacji - jest doskonale znany nie tylko w środowisku polskich eksploratorów. Obecnie pełni funkcję przewodniczącego Zarządu Międzynarodowej Agencji Poszukiwawczej (MAP) oraz honorowego prezesa Stowarzyszenia na Rzecz Ratowania Zabytków Kultury Europejskiej. Recenzowana pozycja to piąta publikacja jego autorstwa dotycząca problematyki skarbów i poszukiwaczy1.

Zasadnicza część przewodnika składa się z czterech rozdziałów, szeregujących poszczególne skarby wg chronologii ich pochodzenia lub ukrycia, tj.: okres średniowiecza, wojen napoleońskich, II wojny światowej (ze zrozumiałych względów najobszerniejszy) oraz pozostałe obiekty i kwestie, nie dające się jednoznacznie sklasyfikować. Skarby określono hasłowymi pojęciami będącymi najczęściej nazwą geograficzną miejsca, z którym związany jest dany eksponat. Publikację zamykają wyodrębnione zagadnienia i aneksy, które poświęcono głównie uwagom i ostrzeżeniom dotyczącym prowadzenia poszukiwań oraz krótkim biogramom kilku czołowych polskich eksploratorów. Zamieszczono również statut MAP oraz wykaz literatury, zawierający publikacje rozszerzające wiedzę na tematy poruszane w książce (głównie w aspekcie historycznym). Większość wymienionych pozycji jest luźno związana z myślą przewodniąLeksykonu skarbów polskich, który jest książką o charakterze popularnonaukowym.

Znaczna część opisywanych haseł (miejsc, miejscowości itp.) składa się z krótkiego rysu historyczno-geograficznego, przekazującego czytelnikowi niezbędne informacje. W niektórych przypadkach autor daleko odbiegł od tematu i celu publikacji, zamieszczając opisy bitew lub przedstawiając biogramy historycznych postaci.

Istotną pozytywną cechą przewodnika jest fakt, iż hipotezy wysuwane są przez autora dość ostrożnie, tym samym książka pozbawiona jest częstych i kuszących w takich wypadkach prób szukania różnych rewelacji nastawionych na komercję. Co więcej, W. Antkowiak, będąc wytrawnym i rzetelnym poszukiwaczem, wszelkie pojawiające się niejasności - a tych w pracy eksploratora nie brakuje - usiłuje wyjaśniać na podstawie wielu źródeł, począwszy od materiałów archiwalnych i bogatej literatury, poprzez liczne wywiady z osobami doskonale orientującymi się w danym temacie lub zamieszkującymi konkretny obszar od dłuższego czasu, a także za pomocą osobistych badań terenowych i poszukiwań. W przypadku nieweryfikowania danej informacji, autor umieścił odpowiednią informację na ten temat. Potwierdzeniem powyższych argumentów są liczne materiały zamieszczone w pracy, wśród których dominuje, m.in.: korespondencja z osobami prywatnymi i instytucjami.

W nieco gorszym świetle prezentuje się fakt powtórzeń z wcześniejszych publikacji autora. Często mają one postać cytatów, a nawet bezpośredniego skopiowania tekstu. Częściowym usprawiedliwieniem jest fakt, iż autor w większości przypadków sam zaznacza, że o danej sprawie pisał już wcześniej. Najczęściej zaś, poza powtórzeniem, dodano informacje o postępie prac związanym z wyjaśnieniem danej zagadki. W ten sposób publikacja stała się aktualną bazą danych dotyczącą skarbów na ziemiach polskich, niepomijającą tzw. „miejsc kultowych” dla polskiej eksploracji.

W pracy autor wielokrotnie podkreślił ważne z punktu widzenia eksploracji polskie regulacje prawne dotyczące tematu oraz dotychczasową praktykę - z okresu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, jak i ostatniego dwudziestolecia. W sposób humorystyczny, jak i jak najbardziej poważny starał się wykazać wady obowiązujących przepisów oraz konkretne przykłady zaniedbań i oczywistych błędów, również ówczesnej władzy. W tym aspekcie pozytywnie należy ocenić zachowanie obiektywizmu.

Styl pisarski autora - dość lekki i zajmujący - zachęca do czytania. W tekście do rzadkich należą błędy drukarskie, odnaleźć można nieliczne błędy językowe oraz kilka drobnych błędów merytorycznych. Publikacja zawiera również dodatkowe strony, na których zamieszczono ilustracje wydobytych skarbów, kilka rycin i planów oraz wiele fotografii przedstawiających eksploratorów przy pracy poszukiwawczej, ale nie tylko.

Leksykon skarbów polskich to książka przeznaczona głównie dla poszukiwaczy, archeologów i muzealników, jednak również pozostali czytelnicy mogą odnaleźć w niej interesujące informacje i ciekawostki. Tematyka intrygująca, a momentami rewelacyjna, została opisana w sposób rzeczowy, dlatego polecić ją można wszystkim zainteresowanym tajemnicami polskich skarbów, nierozerwalnie związanych z historią Polski.

Plus minus:
Na plus:
+ całościowe ujęcie tematyki
+ autor zachowuje obiektywizm, nie szuka taniej sensacji
+ prezentowane hipotezy oparto na wielu źródłach informacji
Na minus:
- częściowe powtórzenia z innych publikacji autora
- inne drobne usterki

Tytuł: Leksykon skarbów polskich
Autorzy: Włodzimierz Antkowiak
Wydawca: Bellona
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-83-11-12091-4
Liczba stron: 287+32
Oprawa: miękka
Cena: 35-45 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. Pozostałe to: W. Antkowiak, Nie odkryte skarby: przewodnik dla poszukiwaczy, Toruń 1991, 1993; idem,Poszukiwanie skarbów ukrytych w Polsce, Warszawa 2000; idem, Podziemia i wody kryją skarby, Warszawa 2002; idem, Skarby, poszukiwania i poszukiwacze, Warszawa 2004. [↩]