Wyprawy krzyżowe

W X i XI w. Turcy Seldżucy podbili Kalifat Bagdadzki. Następnie odbierają Cesarstwo Bizantyjskiemu niemal wszystkie posiadłości w Azji Mniejszej. Zajęli Syrię, a wraz z nią Palestynę, która była miejscem pielgrzymek chrześcijan z Europy. W odróżnieniu od Arabów Seldżucy nie pozwalali na pielgrzymowanie do Palestyny. Wywoływało to liczne zatargi i walki. Podsycało to w Europie nienawiść do muzułmanów. Cesarstwo Bizantyjskie wielokrotnie prosiło Niemcy jak i papieża o pomoc oferując nawet połączenie Kościoła Wschodniego i Zachodniego.

Zdobycie Jerozolimy (1099) podczas I wyprawy krzyżowej

Papiestwu dawało to możliwość podniesienia autorytetu, podporządkowanie sobie Kościoła Wschodniego, a nawet rozciągnięcie władzy nad całym światem muzułmańskim nawróconym na chrześcijaństwo. Nie tylko Kościół mógł zyskać na konflikcie z Seldżukami. Feudałowie chcieli się wzbogacić, miasta Włoskie liczyły na opanowanie handlu na Wschodzie, a chłopi wierzyli, że uda im się wyzwolić od zależności feudalnej i zdobyć ziemię.

W 1048 r. w Jerozolimie powstał włoski zakon joannitów w celu opieki nad pielgrzymami i chorymi. W pierwszej połowie XII w. stali się zakonem rycerskim. W 1095 r. podczas soboru w Clermont papież wezwał rycerstwo Europy do walki przeciwko Turkom o oswobodzenie grobu Chrystusa w Jerozolimie. Papież obiecywał uczestnikom odpuszczenie grzechów i zdobycie licznych bogactw Wschodu. Wezwanie to znalazło żywy oddźwięk wśród feudalnego rycerstwa.

W 1096 r. miała miejsce wyprawa ludowa z północnej i wschodniej Francji oraz zachodnich Niemiec. Była od początku źle zorganizowana i pozbawiona zaopatrzenia. Udało jej się dotrzeć do Konstantynopola, ale nie uzyskali tam żadnego wsparcia. Cesarz obawiał się grabieży, więc przeprawił krzyżowców do Azji Mn., gdzie zostali całkowicie wytępieni przez Turków.

Pierwsza wyprawa krzyżowa miała miejsce w latach 1096-1099. Zakończyła się sukcesem. Składała się głównie z rycerstwa przede wszystkim francuskiego i włoskiego na czele z Gotfrydem de Bouillon, księciem Lotaryngii, jego dwoma braćmi: Baldwinem i Eustachym, Rajmundem hr. Tuluzy, Robertem księciem Normandii, Robertem hr. Flandrii, Boemundem z Tarentu, Stefanem hr. Blois. Przedstawicielem kościoła był biskup Ademar. W 1097 r. w bitwie pod Doryleum krzyżowcy rozbili wojska tureckie, a następnie zdobyli Edessę w Mezopotamii. Hrabią Edessy został Baldwin brat Gotfryda. W 1098 r. krzyżowcy opanowali stolicę Wschodu Antiochię, której w 1099 r. księciem został Boemund z Tarentu. Natomiast Rajmund hrabia Tuluzy otrzymał obwód Trypolisu. VII 1099 r. krzyżowcom udaje się zdobyć po długim oblężeniu Jerozolimę, splądrowali miasto i wymordowali mieszkańców. Opanowali także Fenicję, Syrię i Palestynę, gdzie utworzyli nowe feudalne państwo – Królestwo Jerozolimskie. Pierwszym jego władcą został Gotfryd de Bouillon z tytułem „Obrońca grobu świętego”. Po jego śmierci w 1010 r. rządy objął jako król Baldwin I. W 1118 r. powstał francuski zakon templariuszy dla obrony pielgrzymów w Palestynie i walki z niewiernymi. W 1144 Turcy odzyskali Edessę. Wtedy król Jerozolimy zwrócił się do papieża z prośbą o pomoc.

W latach 1147-1149 odbyła się druga wyprawa krzyżowa. Była całkowicie nieudana. Na jej czele stanął król francuski Ludwik VII i cesarz Konrad III. Krzyżowcy bezskutecznie próbowali zdobyć Damaszek. Po tym niepowodzeniu w Europie na pewien czas wygasł ruch krucjatowy. W 1187 r. Turcy na czele z sułtanem Saladynem zdobyli Jerozolimę. Saladyn utworzył wielkie państwo tureckie z ośrodkiem w Egipcie, obejmujące część Syrii i Mezopotamii. Dążył on do zlikwidowania Królestwa Jerozolimskiego.

W związku z tym rozpoczyna się trzecia wyprawa krzyżowa trwająca w latach 1189-1192. Udział w niej wzięli cesarz Fryderyk I Barbarossa, król francuski Filip II August, król angielski Ryszard Lwie Serce. Wojska niemieckie po utonięciu cesarza w jednej z rzek wróciły do Europy. Wojskom francuskim i angielskim udało się w 1191 r. zdobyć Akkę. Wkrótce potem wojska francuskie wróciły do Europy. Pozostał tylko Ryszard Lwie Serce wraz ze swoimi wojskami. Udało mu się wygrać z Turkami w bitwie pod Jaffą, po której zawarł układ z Saladynem na mocy, którego pielgrzymi mieli mieć swobodny dostęp do pozostającej w rękach Turków Jerozolimy, Betlejem, Nazaretu i innych miejsc kultu. Anglikom udało się także zdobyć Cypr, który w rękach krzyżowców pozostał jeszcze przez ok. 250 lat. W 1190 r. w Syrii powstało niemieckie bractwo szpitalne, które w 1198 r. przekształcono w zakon rycerski Najświętszej Marii Panny (Krzyżacy).

Lata 1202-1204 to okres trwania czwartej wyprawy krzyżowej. Krzyżowcy po namowach Wenecji, a także dzięki kryzysowi dynastycznemu w Bizancjum zdobywają Konstantynopol i zakładają tzw. Cesarstwo Łacińskie. Na jego czele stanął hrabia Flandrii Baldwin. Cesarstwo Łacińskie przetrwało do 1261 r. kiedy to cesarz Michał VIII Paleolog usunął rycerstwo zachodnie i odbudował państwo bizantyjskie.

W 1212 r. miała miejsce tzw. wyprawa dziecięca. Składała się z dzieci z Francji i Niemiec. Dzieci przewieziono przez nieuczciwych właścicieli okrętów do Aleksandrii, by tam sprzedać je w niewolę.

W latach 1228-1229 odbyła się piąta wyprawa krzyżowa pod dowództwem cesarza Fryderyka II. Krzyżowcom udało się odzyskać Jerozolimę i kilka innych miast. Jednakże w 1244 r. Turcy ponownie zdobywają Jerozolimę.

Szósta wyprawa krzyżowa trwająca w latach 1248-1254 dowodzona była przez króla francuskiego Ludwika IX Świętego, kieruje się przez Cypr na Egipt. Nie udało mu się jednak zdobyć Kairu i trafił do niewoli. W 1268 r. Turcy zdobyli Antiochię.

Siódma wyprawa krzyżowa z roku 1270 oblegała miasto Tunis zamierzając z niego uczynić punkt oparcia operacji w Afryce. Wybuch dżumy położył kres nieudanej wyprawie. W 1289 r. Turcy zdobyli Trypolis, a w 1291 r. Akkę, która była ostatnią posiadłością krzyżowców na wschodzie. Wyspa Cypr przeszła w 1489 r. pod panowanie Wenecji.

Krucjaty mimo, że poniosły polityczne fiasko miały doniosłą rolę dla historii. Rozwinęły żeglugę, przyczyniły się do rozwoju kultury, stworzyły okazję do kontaktów rycerstwa z wielu krajów, przyspieszyły rozpowszechnianie się w Europie wielu gatunków literackich. Krucjaty zbliżyły do siebie trzy cywilizacje: łacińską, grecką i arabską, co wpłynęło ożywczo na rozwój nauki sztuki europejskiej. Równocześnie jednak przyczyniły się do wzrostu fanatyzmu religijnego i przejściowego wzmocnienia autorytetu Kościoła. Rozwijająca się instytucja rycerstwa nabierała charakteru na poły sakralnego. Wyrazem tych tendencji było powstanie zakonów rycerskich.

Bibliografia:

1. 1. Stanisław Arnold, Władysław Kurkiewicz, Adam Tatomir, Wiesław Żurkowski, Dzieje Świata, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976.