Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich

Początek XX wieku był dla Rosji carskiej bardzo niekorzystny-delikatnie mówiąc. Po słynnych rewolucjach ( lutowa i październikowa) władza w Rosji przeszła w ręce bolszewików pod przywództwem W.I. Lenina. Nadszedł doskonały czas na rozszerzenie na cały świat poglądów Marksa, Engelsa i oczywiście Lenina. Lecz najpierw należało uporządkować sprawy „na własnym podwórku”.

Lenin był święcie przekonany, że rewolucji jakiej dokonał nie można pozostawić tylko na terenach Rosji. Trzeba ją rozprzestrzenić. Początkowo myślał tylko o Europie, lecz jak wiadomo apetyt rośnie w miarę jedzenia. W końcu stanęło na tym, że rewolucja proletariatu ma opanować cały świat. Motorem napędowym było przekonanie, że dotychczasowy, bardzo popularny kapitalizm stracił na świeżości i nie podoba się już tylu ludziom ilu podobał się na początku swojego istnienia. Bolszewicy wierzyli, że owo zachodnio-imperialistyczne narzędzie ucisku ludzi pracy bardzo szybko upadnie. Traktowali go jako kolosa na glinianych nogach. Lenin pragnął utworzenia Europejskiej Republiki Rad. Tłumacząc swoją decyzję powoływał się na myśli Marksa i Engelsa. Twierdził, że przewidzieli oni upadek kapitalizmu i przejście do socjalizmu. Oczywiście wymagałoby to wielu poświęceń i - jak ujmuje to sam Lenin - „długich mąk porodowych„. Lenin był święcie przekonany, że przewrót jakiego udało mu się dokonać w Rosji powinien być „skopiowany„ w innych państwach i to jak najszybciej, póki nie zmniejszył się jeszcze płomień rosyjskiej rewolucji. Był bardzo dumny z tego, że to właśnie w Rosji został zapoczątkowany proces przechodzenia od kapitalizmu i wyzysku do socjalizmu i marksistowskiej ideologii państwa. Jak sam twierdził: ”Rosjanin zaczął- Niemiec, Francuz, Anglik dokończy i socjalizm zwycięży”. Z dzisiejszego punktu widzenia ten sposób myślenia przez Lenina był bezpodstawny. I wojna światowa (1914-1918) była okresem szalenie wyniszczającym dla społeczeństwa europejskiego. Pozostawiała także ogromne ślady w gospodarkach państw w niej uczestniczących. Często spotyka się ze stwierdzeniem, że narody Europy były zmęczone czterema latami wojny i chciały odpocząć. Nie było w ich głowach także nastroju na rewolucje. Nie zanosiło się na przewroty w Niemczech, Francji, a tym bardziej w Wielkiej Brytanii. I tutaj zaczyna się problem Lenina. Po prostu nie wiedział co czynić dalej. Jak wiadomo słowa to jedno- w tym wypadku słowa bardzo ostrej propagandy- a czyny to zupełnie co innego. Oczekiwania na rewolucje w zachodniej Europie nie miało sensu, a tym bardziej bezsensowne byłoby oddanie zdobytej władzy w samej Rosji. W umyśle Lenina i jego współpracowników zaczęła brać górę idea stworzenia prawdziwego socjalizmu w jednym kraju, nie zważając na kapitalistyczne otoczenia. Trzeba w tym miejscu wspomnieć, że w latach 1918-1921 kluczową rolę w Rosji mieli rewolucjoniści nie pochodzący z tegoż kraju. Najbardziej pewni dla bolszewików byli Żydzi, Łotysz i Polacy. W listopadzie 1918 roku utworzona Ukraińską Republikę Rad, w styczniu 1919 roku-Białoruską Republikę Rad, w 1920 azerbejdżańską i armeńską, w 1921 r. gruzińską, a na Dalekim Wschodzie w kwietniu 1920 roku utworzona Republikę Dalekiego Wschodu. Wiodącą rolę zajmowała Rosyjska Socjalistyczna Federacyjna Republika Rad (RFSRR) z dwóch przyczyn: po pierwsze to w Rosji rozpoczęła się rewolucja, a po drugie RFSRR obejmowała największy obszar. Idea zjednoczenie wszystkich republik powstała na X Zjeździe Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) w marcu 1921 roku. W sierpniu 1922 roku powołano do życia specjalną komisję, która miała na celu przygotowanie do zjednoczenia. Koncepcja komisji została pomyślnie rozpatrzona przez Plenum KC RKP(b) dnia 6 października 1922 roku. Natychmiast projekt został przesłany do wszystkich republik. Należy wspomnieć, że w lutym 1922 roku trzy zakaukaskie republiki utworzyły Związek Federacyjny. Natychmiast opowiedziały się za przyłączeniem i w grudniu 1922 roku utworzona została Zakaukaska Federacyjna Republika Socjalistyczna. Za przyłączeniem opowiedziały się także republiki: ukraińska i białoruska. Interesującą kwestią była Republika Dalekiego Wschodu, której aktyw uznał, że nie widzi sensu dalszego istnienia tejże republiki i postanawia zaakceptować inkorporację RDW przez RFSRR. Bardzo ważną datą w tym temacie jest 30 grudnia 1922 roku. Wtedy to w Moskwie odbył się zjazd przedstawicieli poszczególnych republik. Na tym zjeździe zapadła oficjalna decyzja o utworzeniu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Natychmiast został wybrany Centralny Komitet Wykonawczy ZSRR , który wybrał spośród siebie prezydium. Potrzebna była konstytucja nowego kraju i w tym celu powołano Komisje Konstytucyjną. Powołanie Komisji Konstytucyjnej zaakceptował Centralny Komitet Wykonawczy i Wszechzwiązkowy Zjazd Rad. Najważniejszym zapisem w konstytucji ZSRR było stwierdzenie, że ZSRR jest państwem związkowym, w którym każda republika ma jednakowe i te same prawa, oraz, że republiki mają prawo do wystąpienia ze związku. Podzielone zostały kompetencje. Władza centralna zajmowała się: polityką zagraniczną, obroną, handlem zagranicznym, finansami i łącznością. Wszystkie inne kompetencje pozostały dla poszczególnych republik. Republiki wchodzące w skład ZSRR dzielił się na: obwodowe, autonomiczne i związkowe. Centralny Komitet Wykonawczy to: Rada Związku i Rada Narodowości. Wyboru Rady Związku dokonywał Zjazd Rad ( który liczył 371 członków) . Radę Narodowości tworzyli poszczególni przedstawiciele republik. Rządem ZSRR była Rada Komisarzy Ludowych. Ten specyficzny rząd składał się z Komisariatów Ogólnozwiązkowych ( ministerstw zajmujących się sprawami całego ZSRR). Liczba republik systematycznie wzrastała. W 1936 roku republik wchodzących w skład ZSRR było 11. Powstanie ZSRR zaowocowało przekształcenie partii w Wszechzwiązkową Komunistyczną Partię (bolszewików).

Bibliografia:

1. A.Czubiński, Historia Powszechna XX wieku, Wydawnictwo Poznańskie 2006.
2. L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Ossolineum; 2006.
3. D. R. Marples, Historia ZSRR,  Ossolineum; 2006.