„O średniowieczu” - J. Le Goff - recenzja

Któż z nas nie poddał się urokowi średniowiecza? Wielu zastanawiało się jak to być królem, księciem lub rycerzem i zamieszkiwać potężny zamek. Dowodzić kampaniami wojennymi, albo też bezpośrednio brać w nich udział. Spacerując po najstarszych częściach wielu miast i napotykając na swej drodze liczne kościoły o strzelistych oknach i wieżach w stylu gotyckim, zastanawialiśmy się jak one powstały. Jak 500, 600 a nawet 700 lat temu człowiek potrafił wznieść tak potężne, a zarazem piękne budowle? W imię jakich ideałów i dla kogo zostały wzniesione? Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć historyk wieków średnich, Jacques Le Goff w książce z serii Chcemy wiedzieć zatytułowanej O średniowieczu wydanej nakładem Oficyny Naukowej.

Ta mała książeczka, zarówno objętościowo jak i gabarytowo, jest niewiele większa od słownika kieszonkowego, co w głównej mierze świadczy na jej korzyść. Na łącznie 137 stronach pozycję podzielono na osiem krótkich rozdziałów rozpoczętych zwięzłym tekstem otwierającym i takim samym zamykającym, plus opatrzoną datami chronologią najważniejszych wydarzeń, które rozegrały się na przestrzeni całej omawianej epoki.

Książka tak w istocie rzeczy jest wywiadem jaki został przeprowadzony z Le Goffem przez Jean-Luis Schlegela w roku 20061 i traktuje niezwykle zwięźle, a zarazem szczegółowo o epoce średniowiecznej. Zostały poruszone praktycznie wszystkie problemy jakie dotyczą tytułowego okresu, a cechą charakterystyczną jest nieprzeciętnie jasno i klarownie wyjaśnione, tak najważniejsze problemy, jak i też pojęcia związane ze średniowieczem.

Rozdział pierwszy traktuje o ogólnych informacjach o średniowieczu. Nakreślone zostały ramy czasowe2, wyjaśnione zostało pojęcie „średniowiecze„, a także zastanowiono się czy epoka ta była „piękna„, czy też ”mroczna”. Kolejny rozdział jest o rycerstwie, a także o damach dworskich. Le Goff skupił swoją uwagę na nakreśleniu podstawowych pojęć i problemów związanych z tymi tematami, począwszy od uzbrojenia rycerskiego, poprzez życie codzienne i obyczaje tegoż stanu, na legendzie kończąc. Nakreśla też status damy średniowiecznej i skupia swą uwagę na najważniejszej damie tej epoki – Najświętszej Pannie.

W następnej kolejności omówiony został problem zamków, w tym zamków oraz katedr – symbolu średniowiecza. Niezwykle interesująco przedstawia się część poświęcona społeczeństwu średniowiecznemu. Le Goff znany ze swej specjalizacji i wyjątkowemu wykształceniu w tej materii, daje upust swej wielkiej erudycji i wyczuciu tematu. Omawia kwestie duchowieństwa, tak świeckiego jak i zakonnego. Znaleźć też można w tej części zagadnienie panów feudalnych, chłopów poddanych, mieszczan oraz kupców i podróżnych. Pokrótce przedyskutowana została też kwestia głodu, chorób i epidemii, które często nawiedzały wieki średnie. Rozdział piąty poświęcony jest możnowładcom: królom, papieżom i cesarzom. Szósty zaś traktuje o religijności i związanej z nią jedności Europy. Omówione zostały też problemy społeczeństwa żydowskiego, heretyków i wypraw krzyżowych, które niejednokrotnie kształtowały mentalność społeczeństwa średniowiecznego. Ostatni, ósmy rozdział, zarezerwowany został na kulturę doby średniowiecza. Omówiony został problem sztuki materialnej i literatury, oświaty i nauki a także świąt – zwykle związanych z liturgia chrześcijańską, która odcisnęła swój ślad na światopoglądzie wieków średnich. W zakończeniu Le Goff wyjaśnia, że średniowiecze było specyficzną epoką. Przez swych następców, czyli ludzi doby renesansu wyszczególnione, a zarazem potępiane właśnie za ową specyficzność. Najbardziej widoczną kwestią, która charakteryzuje średniowiecze to niemalże 100 % oddanie się Bogu i zapomnienie o człowieku. Humaniści z renesansu nie mogli tego pozostawić bez echa a ich pogląd na minioną epokę charakteryzował się raczej negatywnie.

Całość zamyka Mała chronologia, która na siedmiu stronach w iście kalejdoskopowy sposób przedstawia to, co zostało wcześniej opisane. Dzięki niej czytelnik będzie miał wyszczególnione najważniejsze wydarzenia, jakie rozegrały się w średniowieczu.

Książka przeznaczona jest dla młodego pokolenia. Świadczy o tym bardzo przystępny język. Dzięki mistrzowskim i niezwykle błyskotliwym oraz rzetelnym odpowiedziom na pytania Schlegela, Le Goff nakreślił obraz średniowiecza, który wyjaśnia wiele nurtujących kwestii. Mały format książki jest tutaj kluczowy. Pozwala na bezproblemowe transportowanie książki i włożenie jej w niemalże każdy zakamarek plecaka lub torby. Książka zmieści się nawet w kieszeni. Doskonale nadaje się na lekturę w autobusie, pociągu lub samolocie. Czyta się ją bardzo szybko, a wynosi drugie tyle. Jest to też doskonała lektura dla dorosłych… dla tych, którzy pragną wdrożyć w prosty i klarowny sposób swoje pociechy, zwłaszcza wtedy, gdy kolejny już raz pytani są o wyjaśnienia nurtujących spraw związanych ze średniowieczem. Dzięki książce Le Goffa będziemy mieć pewność, że wyniesiemy dużą wiedzę, z którą będziemy się mogli podzielić z innymi. Książka jak najbardziej godna polecenia.

Plus minus:
Na plus:
+ autor
+ prosty i lekki tekst
+ chronologia średniowiecza
+ ładne wydanie
+ twarda oprawa
+ książka szyta, nie klejona
+ ilustracje
+ cena

Na minus:
nic wartego uwagi

Tytuł: O średniowieczu
Autor: Jacques Le Goff
Wydawca: Oficyna Naukowa
Data wydania: 2007
ISBN: 978-83-7459-050-
Liczna stron: 137
Oprawa: twarda
Cena: 16 zł
Ocena recenzenta: 10/10

1. Oryginalny tytuł to „Le Moyen Âge expliqué aux enfants„ i został wydany w Paryżu w serii ”Éditions du Seuil” [↩]
2. Jacques Le Goff należy do tej grupy mediewistów, którzy rozciągają ramy czasowe średniowiecza aż do XVIII w.; zob. s. 15 – 16. [↩]