„Dziedzictwo popiołów. Historia CIA” - T. Weiner - recenzja

CIA…Elita amerykańskiego wywiadu…Agencja skupiająca w swych szeregach wybitne umysły i najodważniejszych ludzi, najlepszych i najskuteczniejszych obrońców Ameryki…Agenci…Tajne akcje i działalność wywrotowa na całym świecie…A może tylko powtarzana i utrwalana przez samą Agencję jej własna legenda, która żyje w filmach, powieściach i umysłach ludzi, nijak się mając do rzeczywistości, faktów i udostępnianych - choć nie bez problemów – nowych dokumentów z ponad półwiecznej historii CIA?

Książka Tima Weinera zaskakuje praktycznie na każdej stronie, burzy pojęcie o amerykańskim wywiadzie, ujawnia ukrywane raporty z działań Agencji i agentów, zaprzecza filmom i powieściom! Uff…zapraszam do recenzji…

Tradycyjnie książka zaczyna się kilkustronicową przedmową Autora, w której w telegraficznym skrócie przedstawia problematykę amerykańskiego wywiadu, wspomina o jego początkach a na koniec zaskakuje niezwykłą informacją, bowiem dowiadujemy się, iż centralna rola CIA w administracji amerykańskiej zakończyła się w 2005 roku wraz ze zniesieniem urzędu dyrektora centrali wywiadu i Stany Zjednoczone nie posiadają wywiadu, niezbędnego w dzisiejszym świecie! Jak do tego doszło – to właśnie Autor chce pokazać czytelnikom.

Recenzowana pozycja podzielona jest na sześć części, każda ograniczona latami prezydentury poszczególnych głów państwa. Rozdziały Autor „rozczłonkował” na odpowiednie podrozdziały, dzięki czemu łatwiej jest poruszać się w gąszczu informacji na temat danego problemu czy działalności Agencji w danej części świata czy kraju. Na końcu znajdziemy bibliografię, na którą składają się dokumenty, relacje i bezpośrednie wywiady z ludźmi związanymi w przeszłości lub obecnie z CIA, bowiem na podstawie takich właśnie materiałów powstała książka. Nie mogło zabraknąć również przypisów (bardzo rozbudowane i szczegółowe), indeksu osób i źródeł fotografii.

Jak wskazuje na to tytuł, Tim Weiner podjął próbę przedstawienia historii Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA) w całościowym ujęciu a więc od jej powstania w 1948 roku aż do czasów najnowszych. Jak wynika z rozważań Autora, początki amerykańskiej służby wywiadowczej były niezwykle skromne, z trudem i bólem rodziła się w nieugaszonych jeszcze płomieniach drugiej wojny światowej, tym trudniej, iż Amerykanie nie posiadali siatki agentów poza granicami swego kraju, więc niejako musieli budować od początku. Dlatego z kretesem przegrywali na tym zimnowojennym „polu bitwy” jakim było szpiegostwo, ze Związkiem Radzieckim. Z lektury dowiadujemy się o niezliczonych akcjach podejmowanych w newralgicznych miejscach świata, gdzie CIA nie mogła skutecznie rywalizować z KGB.

W niezwykle ciekawy sposób pisarz podejmuje próbę analizy strony psychologicznej i moralnej w działalności wywiadowczej CIA. Amerykańska demokracja – tak wystawiana przez Amerykanów na piedestały i tak chlubiona – nie dawała swobody w tajnej działalności, gdzie wiele sytuacji wymagało wręcz łamania norm moralnych i stosowania sposobów walki przeciwnika – ZSRR. Uważny czytelnik może tutaj wysnuć bardzo ciekawy wniosek, dotyczący sprzeczności ludzkich charakterów i konieczności podejmowania decyzji zgodnie  z przekonaniami, sumieniem, normami etycznymi…

W dalszej części lektury, w latach kiedy Agencja już nieco okrzepła, poznajemy kulisy i czasami zupełnie nowe i niepublikowane dotąd fakty na temat akcji podejmowanych przez wywiad amerykański w m.in.: wojnie koreańskiej, kubańskim kryzysie rakietowym, wojnie w Wietnamie, w Zatoce Perskiej czy wreszcie tajemnicy ataku z 11 września na Word Trade Center. Czytelnik zainteresowany wojną z terroryzmem z wypiekami na twarzy śledzić będzie zaskakujące i nowe informacje dotyczące wojny USA z Osamą bin Ladenem, bezsilność wywiadu przed i po 11 września i jego klęski w wojnie z Afganistanie i w Iraku.

Elementem, który z pewnością zainteresuje polskiego czytelnika jest kwestia tajnych więzień CIA, na powstanie których przyzwolenie dał prezydent Bush. Autor bowiem pisze, iż wiezienia takie istniały i wymienia je obok podobnych w Afganistanie, Tajlandii i Guantanamo, szkoda tylko, że nie rozbudowuje tego wątku lub nie popiera go odpowiednimi materiałami.

Swoje rozważania Tim Weiner zamyka przedstawieniem najnowszej sytuacji, w jakiej znajduje się Centralna Agencja Wywiadowcza, zmiany na stanowiskach dowodzenia i wśród szeregowych członków. Możemy wywnioskować, że oczywistym jest, iż w dzisiejszych czasach skuteczny wywiad musi istnieć w prowadzeniu globalnej polityki a dla państwa takiego jak Stany Zjednoczone staje się wręcz koniecznością posiadanie sprawnej i skutecznej wreszcie Agencji. To daje nadzieję na odbudowanie CIA w najbliższej przyszłości.

Książka posiada niespotykany układ bibliograficzny. Bibliografia bowiem została wpleciona niejako w niezwykle rozbudowane, szczegółowe i bogate pod względem merytorycznym przypisy. Wyodrębniono jedynie źródła archiwalne. Takie zorganizowanie literatury przedmiotu wydawać się może na pierwszy rzut oka nieczytelne, ale kiedy zagłębiamy się w lekturę, okazuje się niezwykle pomocne, bowiem nie sposób pomijać przypisów w trakcie czytania (tak bogate są w informacje), a równocześnie zaznajamiamy się z materiałami, z których korzystał autor. Pomocny jest jak zwykle indeks osobowy, wręcz obligatoryjny przy takiej publikacji, zamieszczono również spis źródeł fotografii, których jest trochę za mało i wszystkie są czarno-białe…Jest to w zasadzie jedyna rzecz, do której można mieć zastrzeżenia a to i tak nieco „na siłę”. Książka sprawia bardzo pozytywne wrażenie wizualne, twarda, ciekawie zaprojektowana okładka(plus dodatkowa papierowa okładka z identycznym układem graficznym), kartki szyte i dodatkowo zakładka (choć jedynie papierowa…). Cena jak na wykonanie i książkę liczącą ponad 700 stron jest miłym zaskoczeniem.

W opinii recenzenta ‘’Dziedzictwo popiołów. Historia CIA„ Tima Weinera jest publikacją pod każdym względem udaną i godną polecenia. Jak wspomniano we wstępie, autor zaskakuje nas praktycznie na każdej stronie, ukazując nieznane fakty i wycinki z historii wywiadu USA, który dla szerokiej rzeszy ludzi jawi się jako przykład amerykańskiej siły, zdolności i technologicznego postępu. Jak się okazuje jest to tylko mit funkcjonujący głównie za sprawą „autoportretu” jaki starała się CIA zawsze malować, a Tim Weiner jest chyba pierwszym autorem, który tak drastycznie i dogłębnie mit ów obala. Wręcz nieskończona ilość dokumentów zbadanych i wywiadów przeprowadzonych ubogaca tę pozycję niezmiernie. Ale co najważniejsze, przy takim nagromadzeniu materiałów, nie łatwej tematyce i bardzo dużej ilości nazwisk i faktów, autor prowadzi nas po zakrętach historii wywiadu USA niezwykle lekko, z gracją i erudycja godną najlepszego kryminału czy powieści sensacyjnej – bowiem w takich kategoriach powinny być rozpatrywane dzieje CIA, potężnej skądinąd siły, znajdującej się obecnie na rozdrożu i w stanie rozkładu, ale trudno twierdzić, by znów, po tylu porażkach, nie podniosła się z popiołów.

Książka zainteresuje z pewnością każdego czytelnika, któremu bliska jest historia, kupi ją na pewno każdy, kto interesuje się historią USA a w swojej prywatnej biblioteczce, w reprezentacyjnym miejscu i na piedestale umieszczą ją wszyscy Ci, dla których czytanie książek historycznych jest czystą przyjemnością i źródłem niekłamanej rozkoszy…

Plus minus:
Na plus:
+ wartość merytoryczna i poznawcza książki
+ znakomita podstawa źródłowa, relacje bezpośrednich uczestników wydarzeń, wywiady, dialogi
+ bardzo czytelny układ tekstu przy tak dokładnej analizie problemu
+ język i styl autora wręcz powieściowy, lekka i płynna narracja
+ „klimat książki”
+ dopracowane wydanie, twarda okładka
+ cena
Na minus:
- fotografie czarno-białe, których jest zbyt mało (naciągane…)

Tytuł: Dziedzictwo popiołów. Historia CIA
Autor: Tim Weiner
Wydawca: Dom Wydawniczy REBIS
Data wydania: 2009
ISBN: 978-83-7510-193-5
Liczba stron: 714
Oprawa: twarda
Cena: 69,90 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10