„Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza” – J. Le Goff – recenzja

Parafrazując pewne znane słowa, można rzecz, że Jacques Le Goff tak wgryzł się w średniowiecze, że się przegryzł na drugą stronę. Wiele z prac tego księcia mediewistów to już pozycje klasyczne. Cenione za nowatorstwo, za dużą przystępność, i za to z czego słynie francuska szkoła historyków Annales – za zejście z wyżyn historii politycznej na poziom codziennego funkcjonowania społeczeństw i jednostek.

Książka, którą przychodzi mi zrecenzować, to kolejna z bardzo różnorodnych prac w dorobku francuskiego historyka, należąca, jak to określa sam Autor we wstępie, (...) do nowej, dynamicznie rozwijającej się dziedziny historii, jaką są badania nad światem wyobraźni1. Na polskim rynku można odnaleźć znakomitą książkę profesora Le Goffa dotyczącą zagadnienia wyobraźni średniowiecznej2. Niezwykli bohaterowie... to praca stanowiąca jej pewnego rodzaju uzupełnienie. Jest to zbiór szkiców dotyczących motywów i postaci, które zafunkcjonowały w wyobraźni ludzi średniowiecza i są oryginalnym wytworem epoki - charakterystycznym dla niej. Mowa jest też cudownych budowlach, które budziły zachwyt, czasem trwogę, pozostając pożywką dla wyobraźni.

Autor doprowadza każdy z motywów aż do współczesności, prezentując ich funkcjonowanie w ramach sztuki teatralnej, muzyki, filmu itd. Niektóre z nich bardzo mocno utrwaliły się w zbiorowej wyobraźni współczesnych. Trudno znaleźć kogoś, kto nie kojarzy postaci takich jak król Artur, Merlin, Tristan i Izolda, Robin Hood. Wszystkie one mają rodowód średniowieczny. Archetypem króla jest Karol Wielki, archetypem rycerza – Roland, także Cyd. Obie te postacie zaczęły już w średniowieczu funkcjonować na pograniczu historii i mitu, zapładniając umysły kolejnych pokoleń. O tych i wielu innych motywach rozprawia Autor w niedługich szkicach. Pojawiają się w nich tak ważne dla obrazu średniowiecza postacie jak: trubadur, rycerz, kuglarz, budowle kojarzące się jednoznacznie z wiekami średnimi: katedra (gotycka), klasztor, zamek warowny, wytwory fantazji: jednorożce, Walkirie, Meluzyna, czy mit o papieżycy Joannie. Naturalnie tego typu motywów jest dużo więcej, jednak uzasadnienie swojego wyboru Autor zawarł we wstępie.

Każdy z tekstów posiada przypisy, często cytaty, i każdy z nich czyta się znakomicie. I chociaż jest to praca naukowa, to nie ma w niej zadęcia, nie ma dzielenia włosa na czworo i długich nużących wywodów, zrozumiałych tylko dla fachowców. Jest za to bardzo lekkie pióro, trochę humoru i jasny, klarowny wywód. Przy bardzo niedużym formacie książki udało się zawrzeć dość dużo treści. Są to oczywiście tylko pewnego rodzaju zarysu, bo na każdy z tematów można by napisać osobne prace. Jednak przy końcu dzieła znajdziemy obszerną bibliografię dotyczącą każdego z rozdziałów z wyszczególnionymi pracami po polsku, która pozwala w pełni uzupełnić wiedzę na intrygujący czytelnika temat.

Do rozlicznych zalet należy dołożyć także przystępną cenę. Bardzo polecam tę książkę każdemu, kto choć trochę pragnie rozwijać swoją wiedzę ogólną i chciałby być postrzegany jak dobrze wykształcony. Tego typu prace są cenne dla każdego humanisty. Jest utaj mowa o literaturze, sztuce, kulturze. Motywy zawarte w niniejszej pracy to część dziedzictwa cywilizacji łacińskiej, wiele z nich wrosło w naszą świadomość już na dobre. Nie każdy zdaje sobie sprawę w jak dużym stopniu ukształtowało nas średniowiecze i niegdysiejsza wyobraźnia ludzka.

Plus minus:
Na plus:
+ przystępna cena
+ obszerna bibliografia
+ solidne wydanie
+ bardzo lekko napisana
+ napisana z domieszką humoru
Na minus:
- w zasadzie brak

Tytuł: Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza
Autor: Jacques Le Goff
Wydawca: Oficyna Naukowa
Data wydania: 2011
ISBN: 978-83-7737-024-7
Liczba stron: 305
Oprawa: twarda
Cena: ok. 30 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10

1. J. Le Goff, Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza, Warszawa 2011, s. 7. [↩]
2. Jest to: J. Le Goff, Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997. [↩]