„Zapomniani bohaterowie…” - K. Kubiak, P. Mickiewicz - recenzja

Wydana w 2010 r. nakładem Wydawnictwa TRIO oraz Centrum Europejskiego Natolin książka Zapomniani bohaterowie. Marynarka Wojenna RP w czasie wojny o wyzwolenie Kuwejtu jest pozycją tyleż interesująca, co dziwną. Gdy zamawiałem ją do recenzji, spodziewałem się, że będzie dotyczyć działań Polskiej Marynarki Wojennej w czasie „Pustynnej Burzy”. Dopiero dokładniejsza analiza tytułu przekonała mnie, że może chodzić o opis Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1990 – 1991 i nie będzie żadnej niezgodności z tytułem.

Dla zmylenia przeciwnika...

Tymczasem lektura książki pokazała, że ani jedna, ani druga koncepcja nie jest prawdziwa! Publikacja ta składa się z trzech części - najobszerniejszą (s. 7-74), zatytułowaną Wojna morska w Zatoce Perskiej, napisał Krzysztof Kubiak. Z kolei Polityczne uwarunkowania i konsekwencje polskiego uczestnictwa w wojnie w Zatoce Perskiej (s. 75-114) napisał Piotr Mickiewicz. Trzecim filarem pracy sąWspomnienia - są one dwuczęściowe (s. 115-136). Jako pierwszy swoimi wrażeniami podzielić się komandor Kazimierz Pulkowski, a po nim Lucjan Trela, Jerzy Morawski i Janusz Lewicki. Książkę uzupełniają bardzo ciekawe i rozbudowane aneksy (s. 137-172), które zawierają kalendarium zarówno wojny w Zatoce Perskiej, jak i działań ORP „Wodnik”, opisują siły morskie Iraku, państw Zatoki oraz Koalicji, a także statki zawrócone przez siły międzynarodowe oraz miny, które zniszczyły siły koalicji.

Krótka analiza treści pokazuje, że tytuł w zasadzie nadano „dla zmylenia przeciwnika”, gdyż w zasadzie nie ma tam opisu Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1990-1991, a działania polskich okrętów wojennych są potraktowane w sposób marginalny i to jedynie poprzez dodanie części wspomnieniowej.

Blaski...

Jak wspomniano wcześniej książka posiada interesujące aneksy, które niewątpliwie przydadzą się każdemu interesującemu się morskimi aspektami konfliktu w Zatoce Perskiej. To samo dotyczy części autorstwa Krzysztofa Kubiaka, który część swego tekstu przeznaczył na skrótowe, acz treściwe omówienie przyczyn konfliktu oraz przebiegu walk na lądzie. Lwią część zaś poświęcił na interesujący opis działań morskich, pomijając jednak (lub dając tak małe wzmianki, że po lekturze książki nic z nich w pamięci nie zostało) działania okrętów polskich. Nie zmienia to jednak faktu, że z tej części można się wiele dowiedzieć i szkoda, że nie została rozbudowana na tyle, by cała książka miała tytuł w rodzaju „Pustynna Burza na morzu”.

Część autorstwa Piotra Mickiewicza stanowi krótką analizę sytuacji wojskowo-politycznej Polski w okresie 1989-1991 czy reform sił zbrojnych z tego okresu. Jego wartość polega właśnie na syntetycznym przedstawieniu tych skomplikowanych zagadnień.

i cienie...

Przede wszystkim brak zgodności z tytułem i brak spójności treści. Każda część w zasadzie powinna być odrębną publikacją - ewentualnie możliwe byłoby połączenie pierwszej i trzeciej, gdyby K. Kubiak w swoim tekście szerzej uwzględnił działania jednostek polskich. A tak, to czytelnik otrzymuje zarys tła do tytułowego obrazu, tło do innego obrazu (bo de facto tekst P. Mickiewicza z Polską Marynarką Wojenną i z wojną w Zatoce Perskiej nie ma wiele wspólnego) i małą plamkę stanowiącą zasadniczy obraz.

Zwycięzców się nie sądzi

Nie jestem wprawdzie znawcą prawa morskiego, ale jeżeli dany towar nie jest kontrabandą, to chyba można go przewozić w dowolnych ilościach, a blokowanie jego transportu jest chyba sprzeczne z zasadami prawa morskiego. Tymczasem K. Kubiak rozgrzesza Amerykanów, którzy zawrócili statek „Zennobia”, bo przewodził

tylko herbatę, ale za to w ilości wystarczającej na pokrycie miesięcznego zapotrzebowania irackiego rynku. To zaś czyniło z ładunku „Zenoobii” towar o istotnym znaczeniu (s. 34)

a z kolei w przypadku innego statku autor pisze, iż

w jego ładowniach oprócz cukru, mleka, makaronu i herbaty znaleziono towary objęte embargiem (s. 44).

Zatem herbata nie była objęta embargiem, a zawrócenie statku było aktem bezprawia.

Ciekawe, że K. Kubiak opisując użycie siły (strzały ostrzegawcze przed dziób) przez Amerykanów wobec kontrolowanych statków w dniu 18 sierpnia, mimo iż dopiero 26 sierpnia Rada Bezpieczeństwa zezwoliła na użycie siły dla wyegzekwowania embarga, a strzały te były uznanym przez prawo morskie (zarówno skodyfikowane, jak i zwyczajowe) środkiem wymuszania posłuszeństwa (s. 33) - czyli chyba właśnie użycia siły. Brak jednoznacznego stanowiska czy było to złamanie prawa czy nie...

Sic!

Najbardziej szokujące zdanie w całej książce znajduje się we wspomnieniach komandora Pulkowskiego, który żali się, że udział ORP „Wodnik” i ORP „Piast” w operacji „Pustynna Burza” jest zapomniany, co jest w pełni zrozumiałe, zwłaszcza, że udział w operacjach „Iracka Wolność” i „Trwała Wolność” jest doceniany. Nie mniej jednak zdanie, w którym autor wspomnień stwierdza: dziwne, że pamięta się o bohaterach Powstania Warszawskiego, a o nas [tj. załogach ORP „Wodnik” i ORP „Piast”] nie, jest - przynajmniej dla mnie - szokujące. Nie chcę przy tym deprecjonować marynarzom bólu rozłąki z rodzinami, ryzyka utraty życia (choć dość ograniczonego), jednak warunków służby na tych okrętach żadną miarą nie da się porównać z warunkami, w jakich znajdowali się powstańcy...

Podsumowanie

Reasumując czytelnik w pracy K. Kubiaka i P. Mickiewicza otrzymuje książkę dziwną, której treść nie do końca odpowiada nadanemu jej tytułowi. Nie mniej jednak dla osób interesujących się współczesnymi konfliktami zbrojnymi czy dziejami Polskich Sił Zbrojnych jest jak najbardziej przydatna. Także czytelnik zainteresowany uwarunkowaniami wystąpienia z Układu Warszawskiego i początkami polskiej drogi do NATO znajdzie coś dla siebie.

Plus minus:
Na plus:
+ liczne tabele
+ dobra synteza działań morskich w czasie Pustynnej Burzy
+ aneksy
Na minus:
- brak zgodności treści z tytułem
- brak bibliografii
- brak przypisów w części poświęconej działaniom na morzu

Tytuł: Zapomniani bohaterowie. Marynarka Wojena RP w czasie wojny o wyzwolenie Kuwejtu
Autor: Krzysztof Kubiak, Piotr Mickiewicz
Wydawca: Wydawnictwo TRIO, Centrum Europejskie Natolin
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-7436-225-2 (TRIO), 978-83-9188-116-3 (CEN)
Stron: 176
Oprawa: miękka
Cena: ok. 26 zł
Ocena recenzenta: 7/10