„Karol XII” - B. Liljegren - recenzja

Karol XII był typowym przykładem ówczesnych władców europejskich: od młodości przymierzany do rządzenia państwem, rozkochany w sztuce wojennej, znakomity wojownik, który w końcu ginie dosyć młodo, wcześniej jeszcze dowodząc wojskami szwedzkimi w jednej z największych bitew w dziejach Europy - bitwie pod Połtawą. Historia wydaje się dosyć zwyczajna i typowa. Ale czy taką jest rzeczywiście?

Książka składa się z trzynastu rozdziałów. Kierując się ich nazwami z łatwością można odnaleźć interesujące nas zagadnienia z życia tego władcy szwedzkiego. W następującym po nich posłowie autor pokrótce przedstawia skutki wojny północnej dla Szwecji i dokonuje swego rodzaju podsumowania życia i działalności Karola XII, szczególnie blisko przyglądając się cechom jego charakteru i analizując stosunki z żołnierzami swej armii.

Książkę kończy tablica genealogiczna dynastii Palatynów w Szwecji, chronologiczny układ zdarzeń i wreszcie bibliografia. Tutaj warto zaznaczyć, iż tenże układ, jaki zaproponował nam autor, jest bardzo dziwny, bowiem przedstawił on wszystkie zdarzenia w podziale na poszczególne rozdziały. Tym samym sporo z nich powtarza się kilkakrotnie, gdyż zostały wykorzystane przecież nie jeden raz. Jest to dosyć nowatorskie.

Bohater recenzowanej książki urodził się 17 czerwca 1682 roku. Szybko, bo już po 15 latach, musiał zmierzyć się z dorosłością, kiedy to niedługo po śmierci ojca, w grudniu 1697 roku, ogłoszony został królem. Czy tym samym miał szczęśliwe dzieciństwo? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Z jednej strony był królewskim synem, któremu nigdy nic nie brakowało, ale z drugiej strony spotkała go rychła śmierć matki, potem ojca i już w wieku 15 lat odziedziczenie tronu. Od młodości przygotowywano go do tej roli, lecz w tym wieku musiał czuć niepewność i trwogę przed samą świadomością jak ważną stawał się personą i ile od jego decyzji będzie zależało.

Trudnych momentów w karierze młodego władcy nie brakowało, bowiem już niedługo po koronacji doszło do zawiązania sojuszu pomiędzy królem polskim Augustem II, carem Rosji Piotrem I i królem Danii Fryderykiem IV - sojuszu skierowanego przeciwko Szwecji. Po błyskotliwych zwycięstwach nad przeciwnikami, wkroczeniu do Danii, Inflant, Polski i Saksonii, Karol XII wyruszył przeciwko Rosji. Niedługo po tym doszło do słynnej bitwy pod Połtawą i klęski wojsk szwedzkich, co było momentem przełomowym w całej wojnie północnej i rozpoczęło odwrót oraz ostateczną klęskę Szwecji w wojnie.

Konflikt ten był zarazem teatrem wielkiego aktora-wodza, jakim był niewątpliwie Karol XII oraz jego kunsztu wojennego, jak również sceną dramatu, czyli śmierci króla Szwecji w 1718 roku, podczas oblężenia twierdzy Fredriksten.

Stwierdzić trzeba, iż książkę czyta się dosyć ciężko i trudno jednoznacznie stwierdzić dlaczego tak właśnie jest. Stylu porywającego tutaj nie uświadczymy, jest to raczej przykład rzetelnej narracji i szczegółowego przedstawienia życia i działalności tego wielkiego władcy szwedzkiego. Dużo znajdziemy faktów z życia prywatnego (tzw. „pałacowego”), wiele miejsca poświecono oczywiście działaniom wojennym. Autor często skupia się na cechach Karola XII, analizuje jego postawę w danych momentach, próbuje oceniać bohatera swej książki. Taka treść, przy braku większego polotu pisarskiego, powoduje chyba to, iż niekiedy po prostu czujemy się znudzeni.

Przy poruszaniu tych gorszych stron publikacji zwrócić uwagę trzeba na słabej jakości papier (typowy papier toaletowy, w dodatku żółtawy) oraz nie robiące większego wrażenia ryciny i fotografie, czego nie rekompensuje nam oczywiście twarda okładka. Ceną także ciężko przekonać ewentualnego czytelnika.

Pozytywnym elementem jest na pewno chronologiczny układ zdarzeń na końcu książki, dzięki któremu można usystematyzować sobie zdobytą wiedzę i zawsze wrócić w celu przypomnienia najważniejszych faktów.

Nie można powiedzieć, iż książka jest kiepska, bo jest bardzo bogata w treść i przedstawia dużą wartość poznawczą. Niestety brakowało mi w niej z pewnością stylu i tego polotu, dzięki któremu pochłaniamy stronę za stroną - czasami wolałbym lekką i płynną narrację niż zbytnie zagłębianie się w szczegóły. Dla zafascynowanych tą  tematyką, osobą Karola XII i historią Szwecji jest to jednak pozycja obowiązkowa. Co do reszty - można sobie przeczytać coś innego, bo lekko nie będzie…

Plus minus:
Na plus:
+ duża wartość poznawcza, bogata treść
+ chronologiczny układ zdarzeń, jako dodatek na końcu książki
+ twarda okładka
Na minus:
- ciężki nużący styl narracji
- średni poziom strony graficznej
- papieru toaletowego zamiast normalnego papieru
- wprowadzający zamieszanie sposób przedstawienia bibliografii
- trochę za drogo

Tytuł: Karol XII
Autor: Bengt Liljegren
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza FINNA
Rok wydania: 2010
ISBN: 978- 83-11-11688-7
Ilość stron: 320
Oprawa: twarda
Cena: 49 zł
Ocena recenzenta: 3/10