„Pole walki Prusy. Szturm na niemiecki front wschodni 1944-1945” – P. Buttar - recenzja

Tytuł nowej wojennej książki wydawnictwa REBIS odkrywa całą tajemnicę, co do treści. Ale to nic. Książka zabiera nas na tytułowe pole walki, do krainy Prus, gdzie doświadczymy natarcia Bagramiana, przeżyjemy operację mazowiecko-mazurską, swoisty Götterdämmerung, cały czas nikłą nadzieją licząc na Ewakuation do Rzeszy. Temat fascynujący, nadający się nie tylko na książkę. Ale na dobrych chęciach czasami się kończy. Np. jak to ma miejsce w recenzowanej pracy Prita Buttara.

Prit Buttar, jak można się dowiedzieć po szybkich poszukiwaniach biograficznych, to nie historyk, lecz lekarz (sic!), dawniej służący w armii brytyjskich, a obecnie publicysta radiowo-telewizyjny z dziedziny medycyny. Po tym jak od niemieckiej pacjentki usłyszał historię o ucieczce przed Armią Czerwoną z Prus Wschodnich, zapragnął napisać książkę. Historyczną (sic!). Jak mówi tytuł, o radzieckim szturmie na niemiecki front wschodni 1944-1945 r. Przyznam, gdy pierwszy raz o tym usłyszałem, pomyślałem, że to jakiś żart. Ale nie, okazało się, że jednak dziś już każdy przy odrobinie chęci, środków i promocji, może wydać książkę. Przyjrzyjmy się bliżej więc recenzowanej pozycji.

Gruba, ciężka okładka, wielka nieporęczna cegła, która może zostać użyta w samoobronie, jak nic — kolejna pozycja znanego mi wydawnictwa (vide: Aż do gorzkiego końca). Ale nie ocenia się książek po okładce. Autor zaczyna od charakterystyki pruskiej krainy i rysu historycznego. Jest on pobieżny i naiwny, szczególnie jeżeli chodzi o średniowiecze i nowożytność. O nietrafionej terminologii nie wspominając. Ale nie to jest clue książki.

Po kolei. W piętnastu dość obszernych rozdziałach autor przedstawia chronologicznie losy zagłady Prus. Od operacji w Kłajpedzie, przez poszczególne bitwy 1. Frontu Nadbałtyckiego generała Iwana Bagramiana, ostateczne okrążenie i wyniszczenie Grupy Armii Północ przez marszałka Rokossowskiego w czasie operacji wschodniopruskiej, po Królewiec i Gdańsk oraz próby morskiej ewakuacji do Rzeszy. Książkę kończy (niestety nie pod tekstem) gąszcz przypisów (Ibidem, Ibidem, etc), krótka i bardzo specyficzna bibliografia angielskich i niemieckich pozycji (dotyczących co ciekawe, ogólnie II wojny światowej, np. Rising 44 Daviesa, Hitler’s Generals Burnetta etc) oraz indeks.

Buttar szalenie dokładnie opisuje poszczególne bitwy, kampanie, ruchy wojsk. Miejscami za szczegółowo, przez co nudzi i zniechęca, popełniając grzech pierworodny historyka (?). Przytaczanie relacji (głównie) żołnierzy ma jeszcze sens (choć zwykle są one zbyt długie, zdarzają się całe strony usiane drobnym maczkiem wspomnień!). Gorzej wyglądają opisy przemieszczania się czy składu osobowego oddziałów. Ma się wrażenie jakby czytało się raporty dzienne niemieckich wachmistrzów czy skrupulatne sprawozdania kwatermistrzów. Nieuzasadniona szczegółowość i drobiazgowość zabija ducha książki. Własne przemyślenia i wnioski spychane są na dalszy plan. Na szczęście autor nie omija trudnych tematów np. rzezi Nemmersdorfu, pierwszej miejscowości na ziemi rdzennie niemieckiej „wyzwolonej” przez Armię Czerwoną. Tego tematu jednak nie wykorzystuje do końca.

Przez książkę o upadku Grossdeutsches Reich ciężko przebrnąć. Dobry temat został zmarnowany, a to co powstało ma bardziej charakter popularno-naukowy, choć przeciętny laik także może być zawiedziony. Redakcja także się nie postarała, np. niechlujne łamanie tekstu, czyli przenoszenie np. ostatniego cytowanego słowa na kolejną stronę lub zaczynanie na końcu strony nowego zdania od zaimka i kończenie na kolejnej irytuje oraz nie zachęca do czytania. Całkowicie nieadekwatna do zawartości cena (65,90 zł) raczej także nie zachęca. Wygląda na to, że jednak nie każdy powinien pisać historię.

Plus minus:
Na plus:
+ ogrom materiału źródłowego (choć nieuporządkowanego)
+ tematyka
+ ilustracje
+ mapy
Na minus:
– błędy
– za bardzo szczegółowa, przesyt informacji
– nieciekawa narracja, tragiczny styl
– okropna bibliografia
– amatorski aparat naukowy, nieuporządkowane przypisy
– nieporęczne wydanie
– literówki

Tytuł: Pole walki Prusy. Szturm na niemiecki front wschodni 1944-1945
Autor: Prit Buttar
Wydanie: 2011
Wydawca: REBIS
ISBN: 978-83-7510-670-1
Stron: 680
Oprawa: twarda w obwolucie
Cena: ok. 60 zł
Ocena recenzenta: 2/10