„Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku” – M. Majewski – recenzja

Wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej opublikowało niedawno pracę Marcina Majewskiego pod tytułemKresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku. Jest to jedna z nielicznych monografii wielkich jednostek kawalerii polskiej, biorących udział w wojnie obronnej 1939 roku, tym samym stanowi gratkę dla każdego miłośnika kawalerii II RP.

Kresowa Brygada Kawalerii była jedną z tych jednostek, które w kampanii 1939 roku, nie zasłynęły wyjątkowymi wyczynami bojowymi, jak choćby słynna Wołyńska Brygada Kawalerii, niemniej jej historia jest ważnym fragmentem w historii udziału tej broni w wojnie 1939 roku. Autor przedstawił w sposób wyważony, bezstronny i ciekawy historię jednej z mniej znanych brygad września. Przez całą książkę przebija ogromna praca badawcza Historyka, jego staranność o kompleksowe przedstawienie losów tej jednostki.

Sprawa pułkownika Hanki-Kuleszy

Jednym z ciekawszych wątków pracy, jest sumienne wyjaśnienie sprawy pułkownika Hanki-Kuleszy. Dowódca brygady, były legionista, jeden z pierwszych kawalerzystów odradzającego się Wojska Polskiego (brał udział w 1914 roku w słynnym patrolu Władysława Prażmowskiego „Beliny”) Oficer dzielny i bojowy, acz wcale nie geniusz wojenny, był częstokroć przysłowiowym kozłem ofiarnym, gdy starano się wytłumaczyć problemy brygady w kampanii.

Na samym początku walk, dowódca Armii Łódź generał Juliusz Rómmel, bezceremonialnie zdjął z dowodzenia brygadą pułkownika Hankę-Kuleszę. Jak dowodzi w swej pracy Autor, nie dosyć, iż było to niezbyt zasadne, to odbiło się fatalnie na losach brygady. Zmiana dowódcy, przyczyny i konsekwencje tej „afery” zostały w książce bardzo przekonująco i wnikliwie przedstawione.

Autor docenił również przezorność pułkownika Hanki-Kuleszy, gdy zdjęty ze stanowiska dowódcy brygady, dowodząc grupą Dubno, wolał się poddać, wojsku niemieckiemu, niźli Sowietom, choć wśród ówczesnych dowódców dominowało, jednak składanie broni przed Rosjanami. Pułkownik, poszedł pod prąd tej postawy, dzięki czemu ocalił życie wielu swych podkomendnych, ratujący ich tym samym przed Katyniem. Również na emigracji pułkownik okazał się mądrym i przedsiębiorczym człowiekiem. Ogromnym plusem tej pracy, jest obrona pułkownika przed fałszywymi oskarżeniami.

Hej, hej ułani

Kresowa Brygada Kawalerii była jednostką, w której służyło wielu znanych później wojskowych, jak choćby ówczesny major, a późniejszy generał Zygmunt Walter-Janke, w przyszłości komendant Okręgu Śląskiego Armii Krajowej oraz znany historyk wojskowości, autor między innymi znakomitej monografii Artyleria koronna w obronie niepodległości Polski 1792-1794.

Jednym z dowódców pułków brygady był zaś, przyszły generał LWP Stefan Mossor. Ówczesny podpułkownik (dowodził 6 pułkiem strzelców konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego). Najbardziej znany jako dowódca Grupy Operacyjnej Wisła.

Równie barwną postacią, był drugi dowódca brygady pułkownik dyplomowany Jerzy Grobicki. Jemu i wielu innym oficerom brygady, Autor poświęcił bardzo ciekawe biogramy zamieszczone przy końcu pracy. Są szczegółowe, w rzetelny i zwięzły sposób przedstawiono w nich drogi kariery dowódczej, poszczególnym oficerów Kresowej Brygady Kawalerii.

Inne aspekty pracy

Marcin Majewski w swej monografii przedstawił zgodnie z faktami w bardzo krytycznym świetle, ówczesnego dowódcę armii Łódź, w skład której wchodziła Kresowa Brygada Kawalerii, generała Rómmla, a zwłaszcza jego, w wielu miejscach bałamutne, wspominania.

Dzieje jednostki odmalowano na szczerszym tle. Przedstawiono pokrótce, oceny ówczesnej wartości polskich jednostek kawalerii. Autor, może nazbyt krytycznie, ocenia siłę ówczesnej brygady kawalerii. Owszem ustępowała ona sile ognia niemieckiej odpowiedniczce i nie miała szans przeciwstawić się wrogiej dywizji piechoty, acz trzeba pamiętać, że dywizje i brygady kawalerii, we wszystkich armiach ustępowały liczebnością i siłą ognia wielkim jednostką piechoty, nie tylko w XX wieku.

W sposób wyczerpujący została przedstawiona organizacja i koncentracja brygady, w ciekawie i przystępnie omówiono także jej transport na linię frontu i szlak bojowy. Początkowo podporządkowana Grupie Operacyjnej gen. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. W trakcie odwrotu i potęgującego się chaosu na wrześniowych drogach brygada rozpadła się na kilka grup, które na własną rękę usiłowały osiągnąć Warszawę, a potem walczyły w rejonie Otwocka. Następnie brygada brała udział w walkach w składzie Grupy Operacyjnej Kawalerii generała Władysława Andersa i podzieliła ostatecznie jej losy. Wszystkie etapy, szlaku bojowego jednostki zostały szczegółowo opisane. Autor przedstawił także, działania oddziałów powstałych w Ośrodku Zapasowym Kresowej Brygady Kawalerii. Konkluzja Historyka jest smutną ani brygada, ani oddziały zapasowe brygady, nie zostały w kampanii 1939 roku wykorzystane w należyty sposób.

Źródła i opracowania

Historyk oparł się na bogatej bazie źródłowej, wykorzystał zbiory archiwalne, pamiętniki i wspomnienia uczestników wydarzeń, między innymi majora Waltera-Janke ówczesnego szefa sztabu brygady i dowódcy jednostki pułkownika dyplomowanego Jerzego Grobickiego.

W pracy wykorzystano także niemieckie monografie, związków taktycznych Wermachtu, z którymi przyszło się zmierzyć Kresowej Brygadzie Kawalerii podczas epopej 1939 roku. Książka jest pracą, którą z czystym sumieniem mogę polecić miłośnikom historii wojskowości. Poziom merytoryczny działa jest wysoki, a uzupełnia go równie wysoki poziom wydania monografii. Kolorowe, doskonałe mapy, przyjemny w dotyku papier, gruba oprawa, sprawiają, iż książka będzie ozdobą każdej biblioteczki.

Plus minus:
Na plus:
+ poziom merytoryczny
+ poziom wydania
+ przedstawienia pułkownika Kuleszy we właściwym świetle
+ obszerna bibliografia
+ pasja badawcza Autora
+ tematyka pracy
+ szczegółowość
Na minus:
- brak

Tytuł: Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku
Autor: Marcin Majewski
Wydanie: 2010
Wydawca: IPN
ISBN: 9788376292809
Stron: 255
Oprawa: twarda
Cena: 35 złotych
Ocena recenzenta: 10/10