Nagroda PEN Clubu dla prof. Śliwowskiej

Prof. zw. dr hab. Wiktoria Śliwowska, wybitna badaczka XIX wieku, odebrała w poniedziałek 7 stycznia, w Warszawie, Nagrodę PEN Clubu im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich.

Fot. PAP / G. Jakubowski

Tegoroczna laureatka nagrody przyznawanej za szeroko pojętą twórczość eseistyczną, jest znana jako znakomity historyk tematyki polsko-rosyjskiej w wieku XIX. Wśród jej prac wyróżnić można pozycje takie jak Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku: słownik (1998), Ucieczki z Sybiru (2005), czy słynną monografię Aleksander Hercen (1973).

Adam Pomorski, prezes polskiego PEN Clubu, podczas poniedziałkowej uroczystości wskazał na szczególny wkład prof. Śliwowskiej w badania dziejów polskiej i rosyjskiej inteligencji w obliczu tragicznych wydarzeń historycznych XIX i XX wieku. Stwierdził, iż Laureatka „ocaliła wielonarodową perspektywę historii” i ukazała fakt, iż „pojęcie inteligencji jako grupy społecznej jest ponadnarodowościowe”. W swym uzasadnieniu Pomorski wskazał również na „umiejętność empatycznego spojrzenia na historię polskich zesłańców na Syberię”, która nie przeszkodziła jej dostrzec wspólny los łączący oba narody oraz „zachować sympatię dla Rosjan jako ludzi”.

Pani Profesor w swej przemowie, dziękując za wyróżnienie, wspomniała również o zbliżającej się 150. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Jednocześnie z żalem zaznaczyła: „Wątpię, czy organizatorzy tych obchodów będą pamiętali o postaci Aleksandra Hercena, jednym z najwspanialszych myślicieli w historii, choć tak bardzo zasługuje on na pomnik w Warszawie.” Wybitna badaczka losów rosyjskiego pisarza skonkludowała: „może jednak jest tak, jak napisał Stanisław Brzozowski, że Hercen jest tak wielkim pisarzem, że nie potrzebuje innego pomnika, niż prawda.”

Prof. zw. dr hab. Wiktoria Śliwowska urodziła się 26 czerwca 1931 r. w Warszawie. W latach 1949-1953 studiowała w Państwowym Instytucie Pedagogicznym im. Aleksandra Hercena w Leningradzie, gdzie poznała swojego przyszłego męża René Śliwowskiego, rusycystę, wykładowcę Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1953 r. związana z Instytutem Historii PAN.

Stopień doktora uzyskała w 1960 r. w IH PAN pod kierownictwem prof. Stefana Kieniewicza, wraz z którym współpracowała nad wydaną 2 lata później edycją źródeł Powstanie Styczniowe. Materiały i dokumenty. Rozprawę habilitacyjną Śliwowska obroniła w 1971 r., zaś 14 lat później uzyskała stanowisko profesora PAN. Tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych otrzymała w 1994 roku.

Główną tematyką badań prof. Śliwowskiej są dzieje Rosji oraz polskich zesłańców i więźniów caratu. Jest autorką i recenzentką wielu prac poświęconych epoce Mikołaja I, literaturze rosyjskiej, tematyce stosunków polsko-rosyjskich oraz historii emigrantów obu narodów doby XIX wieku.

Jakkolwiek tegoroczna laureatka Nagrody im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich w swych publikacjach skupia się głównie wokół tematyki dziewiętnastowiecznej, to jednak nie jest to jedyne pole zainteresowań badaczki. Na swoim koncie posiada bowiem także dzieła takie jak Dzieci holokaustu mówią (1993) i Czarny rok... czarne lata... (1993), będące opracowaniem świadectw dzieci, które przeżyły Holocaust, Bractwo św. Cyryla i Metodego i problemy ukraińskiego odrodzenia narodowego (1991), czy wreszcie zbiór wspomnień Rosja - nasza miłość (2008).