„Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb” – M. Bar-Zohar, N. Mishal - recenzja

W minionym roku pojawiła się na naszym rynku wydawniczym interesująca publikacja poświęcona bodaj najbardziej skutecznej oraz tajemniczej służbie wywiadowczej w dziejach, a mianowicie izraelskiemu wywiadowi. Barwną, pełną emocji historię tej organizacji przybliżają nam Michael Bar-Zohar i Nissim Mishal w swej pracy pt. Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb, wydanej przez poznańskie wydawnictwo Rebis.

Autorzy i ich książka

Michael Bar-Zohar to izraelski pisarz i wykładowca, ceniony specjalista ds. wywiadu, a także  autor oficjalnych biografii Dawida Ben Guriona i Szymona Peresa oraz szeregu innych książek z dziedziny literatury faktu. Nissim Mishal natomiast to reporter polityczny i jedna z bardziej znanych postaci izraelskiej telewizji, której był swego czasu dyrektorem generalnym1.

Mossad… składa się łącznie, nie licząc wstępu i zakończenia, z dwudziestu jeden rozdziałów. W każdym z rozdziałów opisane zostały najciekawsze operacje specjalne, jakie przeprowadzono w ciągu 60-ciu lat istnienia tej organizacji. Miały one kluczowe, wręcz pierwszorzędne znaczenie, nie tylko dla samego Izraela i kwestii jego przetrwania, ale również wpłynęły pośrednio na losy bez mała całego świata.

Poszczególne rozdziały opisują zarówno bardziej lub mniej znane akcje Mossadu, a nawet  te, o których nikt nie wiedział. Przeczytamy m. in. o polowaniu na zbrodniarzy nazistowskich, likwidacji rozmaitych organizacji terrorystycznych w kraju i za granicą, wykradaniu tajnych planów, czy wreszcie eliminacji „kretów” tj. obcych agentów próbujących wykraść tajemnice Mossadu. Najdłużej jednak pozostają w pamięci ciekawe opisy współczesnych akcji, takich jak walka z irańskim projektem broni atomowej oraz syryjską bronią nuklearną. Są to sprawy, o których nie usłyszymy w mediach.

„Porządna” praca z podwójnym dnem

Książka prezentuje bardzo dobry poziom merytoryczny. Autorzy oparli swoją pracę przede wszystkim o literaturę (hebrajską, francuską oraz angielską), liczne materiały prasowe (izraelskie i zagraniczne) oraz dane zaczerpnięte z Internetu. Pokusili się nawet o przeprowadzenie licznych wywiadów z osobami w różny sposób związanymi z Mossadem. Z uwagi na trudny pod wieloma względami temat, wysiłek badawczy autorów zasługuje na duże uznanie, co niewątpliwie zachęca, by sięgnąć po tę  publikację.

Sam tytuł książki może być jednak nieco mylący, bowiem Mossad… to wbrew pozorom nie tylko opowieść o poszczególnych tajnych akcjach izraelskich służb wywiadowczych. Książka ma tzw. „drugie dno„, dla którego opis misji zdaje się być jedynie czymś w rodzaju barwnego, nasyconego dramaturgią tła. W każdej bowiem akcji uczestniczyli konkretni ludzie i to właśnie im izraelscy autorzy poświęcają w recenzowanej pozycji najwięcej uwagi – tak szefom, jak i szeregowym agentom. Zapomnianych wydobywają z cienia, ukazują ich ludzką stronę - ich marzenia, ambicje, obawy, strach oraz niepewność. Dzięki autorom przestają być anonimowym, ślepym narzędziem, są po prostu tacy jak my- zwyczajni, z krwi i kości. Widzimy ich walkę, poświęcenie (także rodzin agentów), nadzieje oraz liczne konsekwencje (tyczące się życia tak zawodowego, jak i prywatnego) wykonywania swojego ”zawodu”.

Dopiero kiedy połączymy obie w/w części tj. opowieść o poszczególnych operacjach i tą poświęconą ludziom biorącym w nich udział, otrzymamy przystępnie podaną, pełną historię izraelskiego Mossadu, jego roli i znaczenia w izraelskim społeczeństwie i światowym systemie politycznym.

Plusy

Zdecydowanie największym atutem pracy jest jasny, klarowny, niezwykle wciągający styl. Trudno jednoznacznie określić jego charakter. Generalnie został on utrzymany w tonie popularnonaukowym, zaś miejscami poszczególne rozdziały zostały dodatkowo zbeletryzowane. Dzięki temu narracja nabiera tempa, jest żywsza, barwniejsza i na długie godziny przykuwa do lektury. Czytelnik odnosi nieodparte wrażenie, że poszczególne akcje toczą się także i z jego udziałem. Wszystko to czyni pracę przystępniejszą, a informacje w niej zawarte łatwiej zapadają w pamięć. Słowem: trudno oderwać się od lektury.

Ciekawa struktura to także atut recenzowanej publikacji. Początkowo wydaje się ona nieco chaotyczna, niepoukładana, jednak z czasem, krok po kroku, wyłania się właściwy porządek oraz logika. Wszystko przypomina jakby pracę agencji wywiadowczej - z chaosu szczątek wielu informacji, które pojedynczo nic nie znaczą i niewiele mówią, powoli wyłania się jedna całość, dają kompletny i spójny obraz całego tematu.

Książka zasługuje na plus z uwagi na jeszcze jedną kwestię. Otóż autorzy przyznają wielokrotnie, że Mossad to jedna z najskuteczniejszych formacji wywiadowczych na świecie. Przywołując jego historię nie udowadniają jednak tego na siłę. Piszą otwarcie, bez prób wybielenia, o porażkach, błędach i tragicznych w skutkach pomyłkach, za które śmierć poniosło wielu niewinnych ludzi. Co więcej - nie moralizują na ten temat oraz nie rozstrzygają co jest słuszne, a co nie.  Po prostu przestawiają dzieje Mossadu z jego cieniami i blaskami, ocenę natomiast pozostawiają Czytelnikom.

Pochwalić należy też wydawnictwo za szatę graficzną, co wpływa na niezbyt wygórowaną cenę. Pozycja jest szyta, zaopatrzona w twardą okładkę, wydana na dobrej jakości papierze z wkładką z licznymi zdjęciami – wszystko to razem czyni z jej zakupu udaną inwestycję.

Małe wątpliwości

Minusem pracy są pojawiające się od czasu do czasu błędy stylistyczne, a także literówki. Ponadto zaznaczenia wymaga jeszcze jedna sprawa. Nie ma ona charakteru błędu, zasiewa jedynie  pewną wątpliwość, która nie znajduje klarownego wyjaśnienia w publikacji.

Chodzi mianowicie o odpowiedź na pytania: na ile zawarte w książce informacje są bliskie prawdzie? Na ile udało się odsiać fikcję, właściwą dla takich organizacji jak Mossad, od celowej dezinformacji, aż do tego co rzeczywiste? Przyznam, że przydałby się odautorski komentarz na ten temat oraz plus parę słów o dostępności materiałów. Choć autorzy zarzekają się niejednokrotnie, że korzystali ze źródeł, to tak naprawdę w bibliografii zabrakło o nich konkretnych wzmianek. Czy zatem korzystano i w jakim stopniu z akt zaczerpniętych z konkretnych archiwów? Sama bowiem prasa i wywiady nie do końca wystarczą, aby oddać całą prawdę. Niestety na te pytanie nie znajdziemy odpowiedzi w pracy izraelskich naukowców.  Wątpliwości zatem pozostaną…

Książka godna polecenia

Słowem zakończenia, recenzowana książka przykuwa uwagę na wiele godzin i daje sporą dawkę wiedzy z owianego mgiełką tajemnicy świata izraelskich specsłużb. Dla miłośników tej tematyki to pozycja obowiązkowa. Podobnie zainteresowani Bliskim Wschodem, czy ogólnie światową polityką nie zawiodą się sięgając po niniejszą publikację. Nie pozwoli im ona nudzić się przez wiele wieczorów. Polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ styl
+ struktura publikacji
+ tematyka
+ unikanie moralizatorstwa
Na minus:
- drobne literówki
- wątpliwości dotyczące wykorzystanych źródeł

Tytuł: Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb
Autor: Michael Bar-Zohar, Nissim Mishal
Wydawca: Wydawnictwo Rebis
Data wydania: 2012
ISBN/EAN: 978-83-7510-898-9
Liczba stron: 384
Oprawa: twarda
Cena:  ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Dane zaczerpnięte z recenzowanej publikacji. [↩]